Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
56 
0,4-
11,6 %, orta miqdarı isə 1,1%. təşkil edir. Yatağın öyrənilmiş 
hiss
əsində sürmənin ehtiyyatı 2 min. ton olduğu müəyyən edilir.  
 
Kazımbinə demantoid təzahürü 
 
Com
ərd təzahüründən 3,5 km. şimal-qərbdə yerləşir. Sahəsinin 
m
ərkəzi hissəsində xromit daşıyan serpentinitləşmiş hiperbazitlər 
çıxır.  Çatlarda və  onların  serpentinitlərlə  təmaslarında  izometrik 
formada demantoid d
ənələri  müşahidə  edilir.  Həmin dənələrin 
ölçül
əri lap nazikdən 1,5 mm. arasında dəyişir.  
 
 
Demantoid 
 
Çat  zonalarında  kiçik  boşluqlarda  serpentinləşmiş  dunitlərlə, 
nadir hallarda is
ə  nazik çat təmaslarında  xırda  dənə  və  örtük 
halında demantoidlər qeyd edilib.  
 
Ağqaya yatağı 
 
Ağqaya  kəndinin  yaxınlığında  Tərtər  çayının  sağ  yamacında 
yerl
əşir.  Yataq  ərazisinda  geniş  yayılmış  hiperbazitlərdən və 
qabroidl
ərdən  porfir  görünüşlü  qranodiorit  və  kvars dioritləridə 
qeyd olunur.  Yataqda yeddi hidrotermal d
əyişilmiş  civə  daşıyan 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
57 
zonalar  aşkar  edilib  və  qisməndə  öyrənilmişdir.  Filizlərdə 
kinovardan  başqa,  sərbəst civədə  qeyd olunur.  Qeyri filizlərdən 
is
ə kvars, barit, kalsit, bitum və müxtəlif gil mineralları və s. qeyd 
olunur.  
Ağduzdağ yatağı 
 
Zar  çayının  yuxarı  axarında  Kəlbəcər çökəkliyinin  şimal 
hiss
əsində  yerləşir.  Yataq  Şurtan,  Zəylik,  Qaraarxacçay  qızıl 
t
əzahürləri ilə  birlikdə  Şərqi Göyçə  silsiləsi ilə  Tərtər  çayı 
arasında  geniş  bir  sahəni  əhatə  edir.  Yataq E.  S.  Süleymanovun 
(1982) m
əlumatına görə damar tipli olub vulkanogen-hidrotermal 
m
ənşəlidir.  Yataq  qızıl-kvars  formasiyasına  aid  olub,  vulkan 
tiplidir. 
Geoloji quruluşunda intensiv dəyişilmiş alt təbaşir və zəif 
dislokasiyaya  uğramış  üst  təbaşir  çöküntüləri  iştirak  edir. 
Ağduzdağ  filiz  sahəsinin  geoloji  strukturu  onun  iri  Keytdağ 
vulkan-
tektonik  strukturuna  bağlılığı  ilə  müəyyən edilir.  Bu 
tektonik struktura vulkan çökm
ə  kalderasına  aiddir.  Keytdağ 
kalderası vulkan-tektonik çökmə tipli olmaqla bir tərəfdən mərkəz 
tipli intensiv vulkan püskürm
əsi, digər tərəfdən isə  ərazinin 
əyilməsi nəticəsində əmələ gəlmişdir. Filiz kütlələri ştokver tipli 
morfologiyaya malikdir. 
Yataq 
ərazisində  sulfidləşmiş, 
hidrotermal d
əyişilmiş zonalarda geniş yayılmışdır. Filiz kütlələri 
yerl
əşən zonaların uzunluğu 15-20 m.-dən 2 km.-ə, eni isə 150-
200 m.-
ə qədərdir.  
 
Yeni Qalaboynu t
əzahürü 
 
Qazıxanlı antiklinorisinin cənub-qərb cinahında yerləşərək eyni 
adlı  dərinlik  qırılması  ilə  əlaqədardır.  Bu təzahür hidrotermal 
d
əyişilmiş,  kvarslaşmış,  dəmirləşmiş,  qalınlığı  15-20 sm.  olan 
sulfid  minerallaşması  daşıyan  kvars-karbonat damar və 
damarcıqları  ilə  təmsil olunurlar.  Filiz  damarlarının  10-20%-ni 
t
əşkil  edən sulfidlər  əsasən pirit, xalkopirit, sfalerit, qalenit və 
antimonit mine
rallarından  ibarətdir.  Zonanın  filizində  qızıl, 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
58 
gümüş,  sink,  mərgümüş,  bismut  və  civə  kimi elementlər  iştirak 
edirl
ər. Qızıl və gümüşün miqdarı böyük intervalda dəyişir. Zona 
yüks
ək perspektivli hesab olunur.  
 
D
əlidağ volfram təzahürü 
 
D
əlidağda  volframın  varlığını  1960-cı  ildə  Q.  Q.  Əliquliyev 
Teymuruçandağ mis-molibden filiz yataqlarının kəşfiyyatı zamanı 
aşkar  etmişdir.  O, 1961-ci ildə  müəyyən edib ki, Dəlidağ 
qranitoid intruzivinin şimal-şərq təmas zolaqlarının demək olar ki, 
bütün  damarları  volfram  daşıyıcısıdır.  Filiz  damarlarının  bir 
hiss
əsi intruziv massiv kütləsində  qranosienit, sienit-diorit və 
kvarslı sienitlərlə qarışıq yerləşir.  
 
Tey
muruçandağ yatağı 
 
Sultanheyd
ər-Qatardaşın  antiklinalının  şimal-qərb  qanadında 
yerl
əşir.  Mineral tərkibindən  asılı  olaraq  kvars  damarları  kvars-
molibden v
ə  kvars-polimetallara bölünürlər.  Kvars-molibden 
damarları  daha  çox  inkişaf  etmişdir.  Q.  Q.  Əliquliyev, A.  M. 
Babayev v
ə  digər tədqiqatçılar  1962-ci ildə  kvars-molibdenit 
damarlarını iki qrupa bölüblər: Kvars-pirit-molibdenitli və sulfid-
molibdenit damarlar. 
Bu filiz yatağında aşağıdakı filiz mineralları 
mü
əyyən edilib: əsas minerallar –molibdenit, pirit, xalkopirit, 
ikinci d
ərəcəli minerallara isə  sfalerit, qalenit, tutxun filizlər, 
kovelin, bornit, azurit, xalkozin, serussit v
ə  s.  aiddir.  Filiz  əsas 
zolaqlı, brekçiyavari və kollomorf teksturaya malikdir.  
Yataq  41  kvars  damarı  və  hidrotermal dəyişilmə  zonaları  ilə 
t
əmsil olunur.  Filiz  damarlarının  qalınlığı  0,1-1,8  m,  uzanmaları 
şimal-şərq istiqamətindədir.  Damarlarda  molibdenin  miqdarı 
0,01-
0,2  %,  misin  miqdarı  0,001-1%,  sinkin  miqdarı  isə  0,01-
0,74%-dir.  
 

---