Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
84 
b
əzi yerlərdə  100  m.-ə  çatır.  Hal-hazırda  bu  yataqdan  mişardaşı 
kimi istifad
ə olunur.  
 
Zayk
ənd barit təzahürləri qrupu 
 
Zayk
ənd kəndi  yaxınlığında  bir-birindən  çox  da  aralı  olmayan 
üç barit t
əzahürü yerləşir. Təzahürlərin geoloji quruluşunda bat və 
kimm
eric  yaşlı  vulkanogen-qırıntı  mənşəli süxurlar kompleksi 
iştirak  edir.  Bu təzhürdə  11  barit  damarı  aşkar  olunmuşdur.  Bu 
damarların  uzunluğu  100  m.-ə  qədərdir.  Bu  damarların  qalınlığı 
0,1-1,2 m.  -dir. 
Baritin  damarlarda  miqdarı  70-96%  arasında 
d
əyişir. SiO
2
 –
nin miqdarı 7%-ə çatır. Baritin ümumi ehtiyatı isə 
t
əxminən 31946 tondur.  
 
 
Barit 
 
Yeni Zod barit t
əzahürləri 
 
Pant  dağının  cənub  şərqində  Yeni Zod (Azad) kəndindən 2,5 
km. 
şimal-qərbdə yerləşir. Burada 9 barit damarı aşkar edlimişdir. 
Damarların  qalınlığı  0,1-2,25  m,  uzunluğu  isə  10 m.-lə  160 m. 
arasında dəyişir. Hesablanmış ehtiyat 600 tondur.  

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
85 
 
Bağlıpəyə demantoid təzahürü 
 
Şorbulaq 
qəsəbəsində 
yerl
əşən 
şorbulaq demantoid 
t
əzahüründən 3,5 km.  cənub-şərqdə  yerləşir  və  onun  davamı 
sayılır.  Çat  zalbandlarında  demantoid  minerallaşması  izamorf 
d
ənələr  şəklində  serpentinitlərlə  birlikdə  aşkar  edilib.  Dənələrin 
ölçül
əri 4 mm.-ə  çatır,  boşluqlarda  isə  10x15 mm.  olur. 
Demantoid yaşıl, sarı-yaşıl rəngdə olur. Bəzi sahələdə topazolitin 
sarı-bal rəngli kiçik, şəffaf dənələri müşahidə olunur.  
 
 
Cilalanmış Demantoid 
 
Çıraqdərə kükürd kolçedanı yatağı 
 
Çıraqdərə  yatağı  Pantdağ  silsiləsinin cənub-şərq  yamacında, 
Kür
əkçay  çayının  sol  sahilində  yerləşir.  Struktur cəhətdən 
Çıraqdərə kükürd kolçedanı yatağı Göygöl antiklinoriumunun ox 
zolağında  yerləşir.  Yatağın  geoloji  quruluşunda  üst  bayos  yaşlı 
filiz saxlayan riolit-dasit t
ərkibli effuziv mənşəli süxurlar və 
onların vulkanoklastolitləri iştirak edir ki, bu süxurlar transqressiv 
olaraq b
at yaşlı andezit, andezit-bazalt tərkibli lava örtükləri və bu 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
86 
t
ərkibli piroklastik süxurlarla örtülür.  Yura  yaşlı  vulkanogen 
m
ənşəli süxurlar kompleksi subvulkanik kütlələrlə, diabaz, 
qabbro-diabaz t
ərkibli  daykalarla  yarılırlar.  Ştok  formalı  filiz 
cisiml
əri massiv və  möhtəvi pirit filizləşməsi ilə  təmsil olunur. 
Filiz saxlayan riolit-dasit t
ərkibli süxurlar metasomatik 
prosesl
ərin təsiri nəticəsində  törəmə  kvarsitlərə  çevrilmiş, 
möht
əvi və damar tipli kükürd kolçedanı filizləşməsi daşıyır.  
Yataqda filizl
əşmə  iki fazada  baş  vermişdir.  1-ci faza 
geosinklinal  inkişafın  ilk  mərhələsində  baş  verən intensiv 
metasomatizm il
ə  müşayiət olunan iri pirit filizləşmə 
toplantılarının  əmələ  gəlməsi ilə  səciyyələnir  ki,  aşağı 
horizontlarda yüks
ək  temperatur  şəraitində  pirit,  yuxarı 
horizontlarda is
ə  nisbətən  aşağı  temperatur  şəraitində  xalkopirit 
filizl
əşməsi əmələ gəlmişdir.  
Filizl
əşmənin 2-ci  fazası  maqmatizmin  Kimeric  mərhələsi ilə 
əlaqədar olaraq, mis, mis-sink minerallaşması ilə səciyyələnir.  
Çıraqdərə  yatağının  filizləri mineraloji tərkibinə  görə  pirit, 
bornit-xalkopirit v
ə  tetraedrit-xalkopirit-sfalerit  formasiyaları  ilə 
xarakteriz
ə olunur. Yataqda A+B+C
1
 
kateqoriyaları üzrə 837000 
ton  kükürd  kolçedanı  ehtiyatı  hesablanmışdır  və  1900-cü ildən 
başlayaraq  1968-ci ilə  qədər müxtəlif illərdə  yataq fasilələrlə 
istismar olunmuşdur. Müxtəlif illərdə qızıla aparılmış tədqiqatlar 
n
əticəsində  Çıraqdərə  yatağının  filizlərinin  qızıllılığı  məlum 
olunmuşdur. Məlum olmuşdur ki, Çıraqdərə yatağının filizləri 5,0 
q/t.-a q
ədər qızıl daşıyır.  
 
Toğanalı kükürd kolçedanı yatağı 
 
Toğanalı  kükürd  kolçedanı  yatağı  morfoloji  cəhətdən möhtəvi 
tipli filizl
əşməyə  malikdir və üst bayos yaşlı törəmə kvarsitlərin 
üst  horizontlarında  qeyd  olunur.  Filizləşmənin intensivliyi 
kvarsitl
ərin  tavanında  maksimum  həddə  çatır  və  incə  möhtəvi 
filizl
əşmə ilə səciyyələnir.  

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
87 
Toğanalı  yatağını  Çıraqdərə  yatağı  ilə  müqayisə  etdikdə  belə 
q
ənaətə gəlmək olar ki, Toğanalı yatağında filizin massiv hissəsi 
b
at transqressiyası ilə yuyulmuş və onun ancaq köklü möhtəvi və 
möht
əvi-damarcıq hissəsi qalmışdır.  
 
Göygöl kükürd kolçedanı  
t
əzahürləri qrupu 
 
Göygöl gölünün 
ətrafında  üç  sahədə, gölün qərb sahilində 
Cırlanbulaq,  şərq sahilində  Kaqeedzor və  Sarılan  kükürd 
kolçedanı  təzahürləri  qeyd  olunmuşdur.  Bu təzahürlər Göygöl 
qalxımının  ox  zolağında  şimal-şərq istiqamətində  uzanan 
Kür
əkçay və  şimal-qərb istiqamətində  uzanan  Yanşaq-Göygöl 
d
ərinlik  qırılmalarının  kəsişmə  düyünlərində  yerləşir.  Bu 
t
əzahürlərdə  süxurlar intensiv kaolinləşməyə,  oxralaşmaya, 
limonitl
əşməyə  və  piritləşməyə  məruz qalmışlar.  Zonaların 
uzanması şimal-şərq 30-50
0
, qalınlıqları isə 50-150 m. təşkil edir. 
Bu t
əzahürlər  əsasən üst bayos  yaşlı  riolit,  riolit-dasit tərkibli 
vulkanogen m
ənşəli süxurlar içərisində  yerləşirlər.  Burada üst 
b
ayos  süxurları,  andezit,  andezit-dasit  tərkibli subvulkanlarla və 
diorit-porfirit t
ərkibli intruzivlərlə kəsilir.  
 
Qarabulaq kükürd kolçedanı təzahürü 
 
Bu t
əzahür Qarabulaq kəndindən cənubda,  eyni  adlı  çay  boyu 
sah
ədə, bir-biri ilə  zəif hidrotermal dəyişməyə  məruz  qalmış 
süxurlarla  ayrılan  kolçedan filizləşməsi ilə  təmsil olunur. 
T
əzahürün geoloji quruluşunda Üst Bayos yaşlı riolit, riolit-dasit 
t
ərkibli vulkanitlər  iştirak  edir  ki,  yamaclarda  bu  süxurlar  Bat 
yaşlı  vulkanogen-qırıntı  mənşəli süxurlarla transqressiv olaraq 
örtülür. 
Filizl
əşmə  intensiv kaolinləşmə, limonitləşmə, 
kvarslaşma və piritləşmə ilə müşayiət olunur.  
 
 

---