Pedagogning professional kompetentligi va mahorati
“Pedagogika va psixologiya” kafedrasi
39-
sahifa
V. Spiridonova, I. SHtobbe, T. Bazarov
va hammualliflari tomonidan talqin
etilgan.
Zamonaviy psixologiyada pedagog shaxsi shakllanishi
B. Ananev,
A. Kovalev, A. Rean, YA. Kolominskiy, V. Slastenin, S. Arxangelskiy
va
boshqalar tomonidan o„rganilgan.
I. Zimnyaya, N. Kuzmina, L. Mitina, L. Petrovskaya, A. Markova
pedagog professional
kompetentligining maxsus, ijtimoiy, shaxslilik, individual
turlarini
ajratgan holda, pedagog faoliyati samaradorligida uning kompetentligini
shakllantirish ahamiyatini ta‟kidlaydilar.
Pedagog professional kompetentligining shakllanish shart-sharoitlari
O. Abdulina, YU. Babanskiy, V. Kan-Kalik, K. Levitan
tadqiqotlarida o„z
ifodasini topgan.
Pedagog kasbiy muhim sifatlarining psixologik tahlili
YU. Kulyutkin,
F. Golobolin, V. Slastenin
va boshqa olimlar tomonidan o„rganilgan.
Pedagog professional kompetentligi muammosi bilan shug„ullangan
SH. Abdullaeva
(2019) tadqiqot natijalariga ko„ra quyidagi
ilmiy yangiliklarni
qo„lga kiritgan:
- pedagogning
professional
kompetentligini
belgilovchi
predmetli-
faoliyatlilik komponenti (faoliyatni erkin tanlashga intilish, insonlar bilan ishlashga
yo„nalganlik, o„zga kishilar uchun o„zini safarbar etish, natijalar uchun to„siqlarni
bartaraf etish va mas‟uliyatni o„z zimmasiga olish, muvaffaqiyatga intilish,
tavakkal qilishga tayyorlik, yangilik yaratishga intilish),
shaxslilik komponenti
(sodir bo„ladigan voqea-hodisalarga javob berish, o„zga kishilarni qo„llab-
quvvatlash va ko„maklashishga
qobiliyatlilik, emotsional holatlarini nazorat
qilishga
o„quvlilik), ijtimoiy-kommunikativlik komponenti (muloqotdagi
qayishqoqlik,
tolerantlik,
muomalada
o„zini
nazorat qilish malakasini
rivojlanganligi) aniqlangan;
- pedagogda professional kompetentlikning shakllanishi unda noaniqlikka
tolerantlikni, muvaffaqiyatga erishish motivatsiyasini, o„zini omadli shaxs ekanligi
haqidagi tasavvurini rivojlanishiga hamda rigidlikni, xavotirlanish va innovatsion
faoliyatga nisbatan qarshiliklarni pasayishiga olib kelishi asoslangan;
- pedagog professional kompetentligining professional-faoliyatli ong, “Men-
pedagog” konsepsiyasining
professional jihatdan aniqligi, faoliyatni amalga
oshirishga axborot va vositalar bilan tayyorlik kabi tarkibiy tuzilmalari aniqlangan;
- sintezlovchi refleksiyaga qobiliyatlilik, faoliyatni loyihalash va amalga
oshirishga qobiliyatlilik, ijobiy “Men konsepsiyasi” pedagogda professional
kompetentlikni
tarkib
toptirishning
psixologik
shart-sharoitlari
ekanligi
isbotlangan;
- pedagog professional kompetentligining maxsus (o„qituvchilik faoliyati
bilan bog„liq bilim, ko„nikma, malakalar), ijtimoiy (muomalaga kirisha olish,
o„zaro ta‟sir malakasi) va shaxslilik (individual
va kasbiy-muhim sifatlar,
emotsional barqarorlik, qiyin vaziyatlardan chiqib keta olish malakasi)
komponentlari shakllanishi o„rtasidagi o„zaro aloqadorlik aniqlangan.
SHaxsning savodxonlik darajasi katta hajmdagi akademik bilimlarni
egallash bilan emas, kompetentli yondashuvga ko„ra o„z
bilimlaridan amalda
