Potensial təSİRİ “Pİsa 2006” -nin vacib məqamlari
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amy Peterson
- GÖRDÜYÜM POTENSİAL
- AZӘRBAYCANDAKI TӘHSİLLӘ BAĞLI DÜŞÜNCӘLӘR
PARADOKSLAR Azərbaycanda təhsil sahəsində çalışan əcnəbi bir işçi kimi qarşıma çıxan problem “deyilənlərlə edilən‐ lər”in üst‐üstə düşməməsidir. Mənim aid olduğum mədəniyyətdə iş, fəaliyyət yüksək qiymətləndirilir. ABŞ atalar sözləri isə bu dəyəri güzgü kimi özündə əks etdirir. Məsələn, biz “insana əməllərinə görə qiymət verirlər” deyirik və öz nəzəriyyəsini təcrübədə sınayanlara hörmət edirik. Bu səbəbdən bir təhsil sistemində məktəb direktoru qürurla deyəndə ki, məktəbin kompüter öyrənmə mərkəzi var, ancaq görəndə ki, o mərkəzin daimi elektriki belə yoxdur, bu insanı çox məyus edir. Bəli, məktəbin kompüterli otağı var, lakin o otaqda kompüter öyrənmək üçün heç bir fəaliyyət göstərilmir, çünki kompüterləri işə salmaq belə mümkün deyil. İşlədiyim məktəbdə bir çox müəllimlərin fəaliyyəti, dedikləri sözlərlə üst‐ üstə düşmürdü. Bu, ölkəyə dəvət olunmuş insanları onların sözlərinə qarşı şübhə ilə yanaşmağa vadar edir. Eşidilənlərlə reallıq arasında rahat istiqamət götürmək üçün sosial replikaları öyrənmək çox vaxt aparır.
İcazə verin, Azərbaycan haqqında heç bir dərin anlayışı olmayan sadəlövh bir amerikalı kimi ilk dəfə gəldiyim zaman, bu ölkədə gördüklərimdən danışım. Mən, itirilmiş imkanlar və təhsildən uzaqlaşmaq üçün özlərini aldadan insanlar gördüm. Mən, özlərini uğura həvəsləndirən, lakin cəhdlərinə dəyər verməyən bir təhsil sistemi tərəfindən boğulan tələbələr gördüm. Mən, sinif otaqlarında dərs demək həvəsini itirən, pul qazanmaq üçün dərsdən kənar məşğələlər keçirən müəllimlər gördüm. Mən, övlad‐ larının bacarıqları ilə qürur duyan, ancaq yenə də rüşvətxorluğa şərait yaradan və bununla da övlad‐ larının potensialının tam inkişafına imkan verməyən valideynlər gördüm. Mən, məharətli işçilər axtaran iqtisadiyyat gördüm, lakin texniki bacarıqlar öyrədən tədris planı görmədim. Mən, ali təhsilə yüksək qiymət verən, ancaq korrupsiya nəticəsində öz dəyərini itirmiş təhsil dərəcəsinə sahib vətəndaşlar gördüm. Onu da deyim ki, tələbələrin, bu təhsil siste‐ mindən keçərkən öyrənmə və təhsil alma imkanlarını itirməsini müşahidə etmək çox üzücü idi. Mən, tarixən təhsilə dəyər verən, lakin bu təhsili qoruyub saxlamaq üçün müasir müəssisələr qur‐ mayan bir cəmiyyət gördüm. Fəvvarələr meydanın‐ dan Gəncəyədək, Naçıvandan Qubayadək qürurla Nizaminin əsərlərini əzbərdən deyən, Hacıbəyovun bəstələrini dodağının altında zümzümə edən, mək‐ təblərdə buz kimi otaqlarda çətinliklə qızınan uşaqlar gördüm. H.Z. Tağıyevin evini dolaşdım və 1901‐ci ildə qı‐ zlar üçün inşa etdiyi məktəb haqqında öyrəndim. Eyni zamanda, müasir Azərbaycanda çox erkən Rüblük Jurnal 33
üzrə Amerika Şurasının (ACTR/AC‐ CELS) Azərbaycandakı ölkə direk‐ torudur. 2003‐2005‐ci illərdə Azər bay canda ilk könüllü Sülh Kor‐ pusunda xidmət göstərərək, İsmayıllıda 1 saylı orta məktəbdə İngilis dili və kom‐ püter bilikləri müəllim kimi fəaliyyət göstərmişdi. Amy Peterson ABŞ‐ın Corc Vaşinqton Universitetindən Beynəlxalq Təhsil üzrə magistr dərəcəsi alıb. yaşlarında məktəbdən çıxarılan və öz arzularının re‐ allaşmasına heç vaxt imkan verilməyən qızlar haqqında eşitdim. Qafqaz dağlarının zirvələrində yerləşən kəndlərdəki evlərdə yaşayan, Tolstoyun şer‐ lərini əzbər deyən, Cek Londonun əsərlərindəki macəraları nəql edən yaşlı kişiləri ziyarət etdim, hal‐ buki, gənc uşaqların oxumağa azərbaycan dilində kitabları belə yox idi. Ailələrin artıq istifadə olun‐ mayan əlifbada yazılmış dünya ədəbiyyatı ilə dolu kitab rəfləri olduğu halda, gənclərin müasir latın əlif‐ basında oxumağa lazımi resursları yoxdur. Zəngin tarixlə acınacaqlı müasir dövr arasındakı paradoksla üz‐üzə gəlmək çox üzücü idi. Mən, məğzdən daha çox görünüşə önəm verən varlı bir ölkə gördüm. Mən, fiziki infrastruktur və texnikada dəyişikliklər, lakin eyni zamanda mövcud resurslardan faydalanmaq üçün bilik və bacarıqları çatmayan müəllimlər gördüm. Mən, texnikadan isti‐ fadə edə biləcək əllərə sahib tələbələr, lakin təhsilini artıra bilmək üçün internetdən istifadə edə bilən çox az müəllim gördüm. Mən, dəyərli iş arzulayan , lakin buna uyğun bilik və bacarıqları olmayan gənclər gördüm. Müəllim kimi işlədiyim həmin iki ildə gördüyüm paradoksların çoxu hələ də mövcuddur. Mən hələ də düşünürəm ki, təhsil sistemində mövcud olan bir sıra aspektlər tələbələrin potensialının tam inkişafı üçün imkanlar yaratmaq əvəzinə, daha çox onları bu imkandan uzaqlaşdırır. Bunu ona görə deyirəm ki, Azərbaycanda həyatım boyu tanıdığım ən istedadlı və peşəkar insanlar arasında işləmək fürsətim olub. Mən xaricdə təhsil alan insanları nəzərdə tutmuram. Bu gözəl insanlar mənim bir çox amerikalı iş yoldaşlarımdan qat‐qat artıq istedad sahibi və Azər‐ baycandakı təhsilin məhsuludurlar. Bu isə sistemin üstün tərəflərinin olmasından xəbər verir. Bir çoxları, təhsil sistemini, artan islahatlar vasitəsilə inkişaf et‐ dirməyə çalışırlar. Hazırda Təhsil Nazirliyində və QHT‐lərdə mövcud olan proqramlar da öz ölkələri üçün fəxarət mənbəyi olan istedadlı və onları əhatə edən dünyadan xəbərdar azərbaycanlı gənclər üçün bu cür dəyişiklikləri təmin edir. GÖRDÜYÜM POTENSİAL Paradokslarla dolu olan bir təhsil sisteminə şahid olan mənim kimi bir qonaq nə edə bilərdi? Bir şeyi eşidib, onun əksini görmək kimi bir ümidsizlikdən necə yan keçə bilərdim? Mən, keçmişin gücündən dəstək alan gələcəkdəki potensialı görməyi öyrən‐ məyə məcbur idim. Mən, Azərbaycanda hər bir tələbədə, hər bir müəllimdə və hər bir valideyndə potensial görürəm. Tələbələr öz bilik və bacarıqlarını artırmaq üçün yolları araşdırırlar; onlar ölkələrində və xaricdə ən yaxşı təhsil imkanları axtarırlar. Müəl‐ limlər yeni metodlar öyrənir və islahat prosesinə Təhsil Nazirliyini də cəlb edirlər. Məktəb direktorları tələbələri lazımi resurslarla təmin etmək məqsədilə məktəbləri maliyyələşdirmək üçün yeni metodları testdən keçirərək yerli hökümətlə birgə işləyirlər. Təhsil Nazirliyi də öz növbəsində, ibtidai və orta təh‐ sili dünya standardları ilə bərabər səviyyəyə qaldır‐ maq və ali təhsili Boloniya prosesi vasitəsilə Avropa sistemi ilə bərabər tutmaq üçün tədris planına iri miqyaslı dəyişikliklər edir. Bunlar, atılacaq addım‐ lardır və mən inanıram ki, bu addımlar təhsil müəs‐ sisələri rəhbərlərinin dedikləri isalahatlarla üst‐üstə düşəcək iddialardır. Ali təhsildə öyrənmə vasitələri olan – danışıq klubları, könüllü layihələr, xarici dil kursları, bacarıq artıran kurslar və xaricdə təhsillə bağlı proqramlar tapmaq üçün can atan tələbələr görürəm. Hazırda bu imkanların əksəriyyəti təhsil sistemindən kənardadır ‐ tələbələr iş yerlərinə daxil olanda onlara lazım ola‐ caq bilik və bacarıqları toplamaq üçün universitet şəhərciklərini tərk edirlər. Әgər tələbə işdə məktəbdə öyrəndiklərindən daha çox öyrənəcəyini düşünüb dərslərdən yayınaraq özünə iş tapıb işləyirsə, deməli, universitet sistemi dəyişməlidir. Әgər, hazırki təhsil sistemi məqsədyönlü akademik və professional inkişaf üçün lazımi imkan‐ lar yaratmırsa, tələbələr təhsillərini inkişaf etdirmə www.aaa.org.az
34
Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|