Potensial təSİRİ “Pİsa 2006” -nin vacib məqamlari
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İSTİNAD VӘ HAŞİYӘLӘR
nəzarəti altında olma ehtimalı daha çoxdur. Әri nəzarətin üç və ya daha çox spesifik davranışını 23 nü‐
mayiş etdirən əsas təhsil alan qadınların faizi 42‐dir ki, bu da tam orta təhsil alan qadınların faizindən 28 faiz vahidi daha çoxdur. Bu göstərici baxımından, kənd və şəhər əraziləri arasındakı fərq böyük deyil. Fiziki zorakılıq – kənd‐şəhər ərazisi, zəngin‐yoxsul fərqi elə də böyük olmamaqla qadınların 13%‐i 15 yaşından fiziki zorakılığa məruz qalıb. Tam orta təhsil alan qadınlarda bu göstərici ölkənin orta göstəricisinə yaxınkən, ibtidai təhsil alanlar arasında bu rəqəm 18% təşkil edir.
Göründüyü kimi, qadınların təhsili iqtisadi və sosial inkişafda, ö cümlədən qadınların və uşaqlarının sağlamlığı və qidalanması, onların infek‐ siyalardan qorunması, ailə daxilində qadının statusu‐ nun artırılması, qadınların məişət zorakılığından qorunması, qadınların məşğulluqda iştirak etməsi və sosial akitvliyi baxımından mühüm rol oynayır. Hər bir göstərici üzrə əlavə təhsil almağın təsirlərini dəyərləndirmək üçün dərin təhlilin aparılması tələb olunur. Buna baxmayaraq, bu məqaləyə daxil edilən fərdi və sosial rifahın bir çox göstəricilərindən də müşahidə edirik ki, göstəricilər arasında hər hansı qarşılıqlı təsirdən asılı olmayaraq tam orta təhsil alan qadınlar 10‐cu sinifdən əvvəl və ya daha erkən təh‐ silini dayandıran qadınlara nisbətən ümumiyyətlə daha müsbət göstəricilərə malikdirlər. Beləliklə, qadınların mümkün qədər daha çox məktəbdə təhsil almaq əvəzinə, əsas təhsildən sonra təhsillərini dayandırmasına icazə verməklə biz, ölkənin iqtisadi və sosial inkişaf hədəflərini riskə ata bilərik. Bundan əlavə, yeni qanun 2015‐ci ilə qədər bütün məktəb yaşlı uşaqları tam ümumi orta təhsillə (1‐ci sinifdən 11‐ci sinfə qədər) təmin etmək istiqamə ‐ tində Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi İnkişaf Dövlət proqramında qəbul edilmiş hədəf ilə uyğun deyildir. 7 il ərzində (2015‐ci ilə qədər) hamı üçün tam orta təhsilə nail olmaq və daha sonra bunu əldən vermək məntiqi görünmür. Bu həqiqətdir ki, Qazaxıstan və Ukrayna 24 istisna
olmaqla bizim yerləşdiyimiz regionda, Mərkəzi və Şərqi Avropada və Orta Asiyada regionundakı bir çox ölkələrdə, icbari təhsil 9 ildən artıq deyil. Region üçün orta rəqəm 9.1 ildir. Buna baxmayaraq, Şimali Amerika və Qərb ölkələrində bu ortalama rəqəm 10.6 ildir ki, bu da Birləşmiş Krallıq, Birləşmiş Ştatlar, Fransa, Almaniya və digərlərinin uşaqlarını məktəbdə daha çox saxlamağa yaxşı əsaslarının olduğunu göstərir (Bax, Cədvəl 3). Buna baxmayaraq, cədvəldə göstərilən bir çox ölkələrdəki qeyri‐bərabərliklər Azərbaycandakı qədər nəzərə çarpacaq deyildir. Bu səbədən, hətta icbari təh‐ sil ilinin dəyişdirilməsi təklif olunduğu kimi 10 ildən sonra baş versə belə, buna qədər bir çox şərtlərin həya ta keçirilməsi zəruridir. İcbari təhsil müddətini indi dəyişdirməkdənsə, əsas təhsildən sonra qızların təhsillərini davam etdirməyə cəsarətləndirəcək mexa ‐ nizmlər mövcud olanadək, yaşayış yeri, social status və gender baxımından hazırki qeyri‐bərabərliklər əhəmiyyətli dərəcədə azaldılanadək və YADİDP‐də nəzərdə tutulmuş “hər kəs üçün bərabər təhsil imkan‐ ları” təmin olunanadək hər kəsin, xüsusilə təhsildən yayınmaya meylli təbəqələrin, keyfiyyətə də diqqət yetirməklə təhsil sistemində mümkün qədər çox qal‐ malarının təmin edilməsi daha məqsədəuyğun olardı. Rüblük Jurnal 9 1
Məcburi Təhsil Qanunlarından Dəllilər,” İqtisadi Araşdırmalar üzrə Milli Büro, Səhifə #7444, Dekabr 1999. 2 Lochner, Lance və Enrico Moretti, “Təhsilin cinayət hallarına təsiri: Dustaq həyatı yaşayanlardan, həbs olunanlardan və cinayətkarlardan əldə edilmiş dəlillər,” İqtisadi Araşdırmalar üzrə Milli Büro , Səhifə 8605, 2001. 3 Lleras‐Muney, “ABŞ‐da təhsil və yeniyetmə ölümləri arasında əlaqə,” İqtisadi Araşdır‐ malar üzrə Milli Büro , Səhifə 8986, İyun 2002; Schultz T. P. 2002. “Dövlətin qızları oxutmaq üçün daha çox sərmayə yatırmasının səbəbləri.” Dünya inkişafı 30 (2): 207‐25. 4 Oreopoulos, Philip, “Do Dropouts Drop Out Too Soon? Evidence Using Changes in School Leaving Laws”, Mimeo, University of Toronto, 2003. 5 Oreopoulos, Philip, Marianne Page və Ann Huff Stevens, “İnsan Kapitalı Valideyndən Uşağa çevrilir? Məcburi təhsilin nəsillərarası təsiri”, Noyabr 2003 6 Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Maddə 42.2 7 Dövlət Statistika Komitəsi, Azərbaycan Statistik İllik Kitabı, 2008. 8 Tələbə qəbulu üzrə dövlət komissiyası, Abituriyent, No. 12, 2005, gender səh.140 9 Dövlət Statistika Komitəsi, Azərbaycanda Təhsil, Elm və Mədəniyyət 2007. 10 UNICEF, Bəziləri üçün digərlərindən daha çox tədris: Mərkəzi və Şərqi Avropada, MDB‐də təhsil üzrə regional araşdırmalar,UNİCEF‐in Mərkəzi və Şərqi Avropdakı və MDB ölkələrindəki regional ofisləri, 2007. 11
Dövlət Statistika Komitəsi (DSK) və Macro International Inc., Azerbaycan Demografik və Sağlamlıq Araşdırmaları 2006 (AzDSA), 2008. 12 Maureen Lewis and Marlaine Lockheed, Sosial Kənarlaşdırmalar və Təhsildə Gender boşluqları”, Policy Research Working Paper, No. 4562. Müəllif “ikiqat əlverişsizlik” ter‐ minini marginal qruplardakı qızların təkcə əsas axındakı uşaqları deyil, həm də marginal oğlan qruplarını izlədiyini göstərmək üçün istifadə etmişdir. 13 UNDP, Azərbaycanda İnsanların İnkişafı üzrə Hesabat 2007 – Azərbaycanda Gender mü‐ nasibətləri: Meyllər və Çətinliklər, 2007. 14 AzDSA: 18 yaşına qədər evlənən 20‐24 yaşlı qadınların % ‐i 15 Bhashkar Mazumder, “Təhsil Sağlamlığı inkişaf etdirirmi? Məcburi təhsil qanunlarından əldə edilmiş dəllilərin yenidən araşdırılması” İqtisadi Perspektivlər, 2008/Q2 16 BMT‐in Minillik Layihəsi, İnkişafa Sərmayənin yatırılması: Minilliyin inkişaf hədəflərinə nail olmaq üçün prakatiki plan. New York, 2005, səh. 286‐287. 17 Grantham‐ McGregor et al, İnkişaf edən ölkələrdə ilk 5 ildə inkişaf potensialı, The Lancet, VOl 369, 2007; Grantham‐McGregor et al., 1991; Waber et al., 1981; Pelto, Dixon and Engle (WHO), 2000. 18 Әtraflı bilik dedikdə cinsi əlaqə zamanı prezervativlərdən daimi istifadə və infeksiyaya məruz qalmamış bir etibarlı partnyora malik olmaqla QİÇŞ virusuna tutulma riskini azalda bilmək, sağlam görünən insanın QİÇŞ virusuna sahib ola biləcəyini bilmək və QİÇŞ haqqında iki əsas yerli yanlış nəzəriyyələri (ağcaqanaq dişləməsi və ya QİÇŞ‐ə malik şəxsi öpmək vasitəsilə bu xəstəliyə yoluxma) rədd etmək başa düşülür. 19 BMT‐in Minillik Layihəsi, İnkişafa Sərmayənin yatırılması: Minilliyin inkişaf hədəflərinə nail olmaq üçün prakatiki plan. New York, 2005, səh.. 285. 20 Qadınlar üzrə araşdırma mərkəzi, A Second Role at the Role Education Plays in Women’s Empowerment, 2005. 21 Anju Manhotra, et al., “Beynəlxalq İnkişafda dəyişən qadın səlahiyyətlərinin ölçülməsi”, 2002; Augusto Lopes‐Claros və Saadia Zahidi, Qadınların səlahiyyətləri: Global gender fərqliliklərinin ölçülməsi, Dünya İqtisadi Formu, 2005. 22 “Hal‐hazırda işləmə” son yeddi gün ərzində işləmə kimi tərif edilir. Son yeddi gündə işləməyən, lakin müntəzəim olaraq işləyən və son yeddi gündə məzuniyyətə, xəstəliyə, isti‐ rahətə və digər belə səbəblərə görə işdə olmayan şəxslər də bura daxildir. 23 Bunlar: digər kişi ilə danışdıqda acıqlanmaq və ya qısqanması, ona xəyanət etməsi ilə ələqadar tez tez günahlandırması, öz qadın rəfiqələri ilə görüşməsinə icazə verməməsi, öz ailəsi ilə əlaqə saxlamasını məhdudlaşdırmağa cəhd etməsi, ona heç bir pul məbləği etibar etməməsi. 24 Bu iki ölkə müvafiq olaraq 11 və 12 illik icbari təhsili qüvvədə saxlayıb. İSTİNAD VӘ HAŞİYӘLӘR Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|