Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
39 Amerika prezidentləri xüsusən dostu Medisonun təkidlərindən sonra Cefferson dövlət katibi təyin edilməsinə razılıq verir. Dövlət katibi kimi çalışdığı dövrdə, o, ABŞ-ın xarici siyasət kursunun müəyyənləşdirilməsində başlıca rol oy- namışdır. Ceffersonun əsas məqsədi bütün müharibələrdən kənarda qalmaq, bir sözlə ABŞ-ın bitərəfl iyini təmin etmək idi. O, yazırdı: «Yeni Dünya Köhnə Dünyanın səfehliyindən mənfəət götürməlidir. Onlar vuruşurlarsa, biz möhkəmlənməliyik». Onun müəyyənləşdirdiyi yeni xarici siyasi kurs, ölkənin bir çox Avropa dövlətləri ilə qurduğu iq- tisadi-ticari əlaqələrə də öz təsirini göstərməyə bilməzdi. Bu əlaqələrdən ölkənin daha çox qazanc götürməsi məqsədini güdən maliyyə naziri A.Hamiltonla uzun müddət davam edən qarşıdurmalar öz mənbəyini məhz buradan götürürdü. 1796-cı ilin əvvəllərində C.Vaşinqton bir daha prezi- dent seçilmək arzusunda olmadığını bildirdi. Respubli- kaçılar bu vəzifəyə Ceffersonu namizəd göstərdilər. İlin axırında keçirilən seçkilərdə federalistlərin namizədi Con Adams kiçik üstünlüklə (71:68) prezident seçilir. Cefferson vitse-prezident olur. Lakin, Adamsla aralarında ciddi fi kir ayrılığı olduğu üçün, ölkənin idarə edilməsində onun rolu nəzərəçarpacaq olmur. 1800-cü il prezident seçkiləri, artıq liderlər yox, yaxşı təşkil edilmiş, konkret fəaliyyət proqramlarına malik par- tiyalar arasında gedən mübarizə kimi xarakterizə edilir. Bu seçkilərə respublikaçılar böyük əhəmiyyət verirdilər. Hətta T.Cefferson onu 1776-cı il inqilabı ilə eyniləşdirirdi. Prezident seçkilərində T.Ceffersonun ilk atdığı addım, partiya daxilində həmrəyliyə nail olunması məqsədi güdür- dü. Bunun üçün Şimal ştatlarında böyük nüfuza malik Aa- ron Burrla bir mövqedən çıxış etməyi qərarlaşdırır. Belə ki, Burr Şimal ştatlarında onun, o isə Cənub ştatlarında Bur- run federalistlərlə mübarizəsinə yardımçı olmalı idi. Belə taktikanın seçilməsi, onların hər ikisinin federalistlərin 40 Amerika prezidentləri nümayəndəsi Adamsdan çox səs toplaması ilə sonucla- nır. Lakin səslər bərabər olduğundan, seçkilər Konqre- sin Nümayəndələr Palatasına keçirilir. Burada hər ştat, nümayəndələrinin sayından asılı olmayaraq bir səslə təmsil olunur. Gərgin keçən seçkilərdə T.Cefferson prezident seçi- lir. Aaron Burr vitse-prezident olur. 4 mart 1801-ci ildə T.Cefferson inauqurasiya nitqi söyləyir. Bəziləri gözləyirdi ki, o, siyasi rəqiblərinə hücum edəcək, onların siyasətini tənqid edəcəkdir. Lakin bunun əvəzində o, ölkənin bütün siyasi qüvvələrini əməkdaşlığa çağırdı. Tomas Ceffersonun prezident kimi gördüyü ilk iş ka- bineti formalaşdırmaq olmuşdur. Onu ən çox narahat edən iki əsas nazirin: maliyyə naziri və dövlət katibinin təyin edilməsi idi. O, bu vəzifələrə əvvəlcədən nəzərdə tutduğu şəxsləri təyin edir. Beləliklə C.Medison Dövlət katibi, əslən isveçrəli olan Albert Qallatini isə maliyyə naziri təyin edi- lir. Maraqlı bir faktı qeyd edək ki, prezident digər nazirləri təyin edərkən də onların intellektual bacarıqları ilə yanaşı, regional mənsubluğunu da əsas götürmüşdür. Bununla o, ştatlar arasındakı birliyi gücləndirmək məqsədi güdmüşdür. Tomas Ceffersonun ilk prezidentlik dövründə əldə etdiyi ən böyük uğuru şübhəsiz ki, Luiziananı ABŞ-a birləşdirməsi olmuşdur. ABŞ dövləti 80 milyon frank ödəməklə Fransa- nın nəzarəti altında olan Luiziananı əldə edir. Bu isə ABŞ ərazisinin təqribən iki dəfə böyüməsi demək idi. 1804-cü ilin ortalarından respublikaçılar partiyası növbəti prezident seçkilərinə hazırlaşmağa başlayır. Cef- ferson yenidən respublikaçılar partiyasının namizədi kimi göstərilsə də, vitse-prezidentliyə A.Burrun deyil, Corc Klin tonun namizədliyi irəli sürülür. Bu halda Burr federa- list lərlə koalisiya yaratmaq istəsə də, federalistlərin lideri A.Hamilton buna razılıq vermir. Burr və Hamilton arasın- dakı düşmənçilik iyul ayında duellə nəticələnir. Hamilton 41 Amerika prezidentləri dueldə öldürülür. Bu, Aaron Burrun da siyasi ölümü demək idi. Müxalifət partiyası olan federalistlər Pinkni və Kinqin namizədliyini irəli sürürlər. Əvvəlki prezident seçkisində verdiyi vədlərin heç də hamısını yerinə yetirə bilməməsi Ceffersonun qalib gəlməsinə mane olmur. Luiziananın əldə edilməsi öz işini görmüşdü. İkinci müddətə prezident seçilən Cefferson kabinetində ciddi dəyişikliklər etmir. Avropada başlamış Napoleon müharibələri ABŞ ticarət donanmasının Atlantik okeanında və Avropa limanlarında hərəkət etməsinə mane olurdu. Buna görə də ticarət hüquq- larının qorunması ikinci prezidentlik müddətində «bitərəf» Ceffersonun başlıca problemi olur. İngiltərənin hərbi do- nanması ABŞ ticarət gəmilərini müsadirə etməkdən belə çəkinmir. Problemi diplomatik yolla həll edə bilməyən prezident Avropa ölkələri ilə ticarət əlaqələrinə embarqo tətbiq edir. İngilislərə təzyiq kimi nəzərdə tutulan bu qərar, nəticədə ABŞ-ın özünə böyük ziyan vurur. Sonralar Ceffer- son bu qərarı özünün böyük səhvi olduğunu etiraf etmişdir. Hələ 1807-ci ildə respublikaçılar partiyasının liderləri Ceffersona üçüncü dəfə namizədliyini irəli sürməyi təklif etmişdilər. Lakin respublikaçıların lideri buna qəti etirazı- nı bildirir. O, əsası Vaşinqton tərəfi ndən qoyulmuş ənənəni pozmaq istəmir. İstefaya çıxmamışdan əvvəl özünün siyasi varisi haqqında düşünür. Bu vəzifəyə daha çox Medisonu layiq görür. Ölkə rəhbərinin iradəsi öz təsirini göstərir. C. Medison yekdilliklə növbəti seçkilərə namizəd göstərilir. İstefaya çıxdıqdan sonra Montiçello malikanəsinə qayı- dan eks-prezident maarifçilik fəaliyyəti ilə məşğul olmuş- dur. 1919-cu ildə yaradılmış Virciniya Universiteti onun maarifçilik fəaliyyətinin bariz nümunəsidir. Universitet bi- nasının tikilməsindən tutmuş, tədris planının hazırlanması- na qədər bütün prosesə şəxsən özü rəhbərlik etmişdir. Onun Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|