Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
239
mövcudluğuna başlanğıcını konkret torpaq iqlim şəraitindən başlamışdır. Bundan başqa üzüm bitkisinin becərildiyi torpaq-iqlim şəraiti və qida mühiti, eləcə də dayaq sistemi bar barmağının uzunluğuna təsir göstərən amillərdəndir. Yaxın vaxtlara qədər üzümçülərdə belə bir fikir formalaşmışdır ki, birillik zoğun aşağı hissəsində (baza hissəsi) yerləşən gözcüklər daha məhsuldar olduğundan onlar qısa kəsilə bilər. Ancaq bu fikrin doğruluğu çoxsaylı sınaqdan keçməlidir. Zoğun uzunu boyu yerləşmiş tumurcuqların hamısı məhsul verə bilər.. Ancaq, məhsul vermək üçün onların hazırlığının vəziyyəti müxtəlif olur. Üzümçülükdə bu məsələ gözcüklrin müxtəlif keyfiyyətliliyi adlanır. Müxtəlif keyfiyyətlilik gözcüklərin (tumurcuqların) formalaşdığı dövrdə birinci növbədə onların qida şəraitindən, sonra isə sortların bioloji xüsusiyyətindən asılıdır. Tumurcuqlarda çiçək qrupunun əsasının qoyulması və onların miqdarı üzümlükdə kollara verilən qida sahəsindən, onların qida və su ilə təmin olunma dərəcəsindən və s.-dən asılıdır. Yaşıl zoğların böyümə istiqamətinin də tumurcuqların məhsuldarlığına əhəmiyyətli dərəcədə təsiri vardır. Vegetasiya müddətində yaşıl zoğlar fəzada müxtəlif dərəcəli bucaq altında, məsələn, şaquli və tərsinə istiqamətlərdə ola bilər. Müxtəlif istiqamətlərdə də ola bilər. Müxtəlif istiqamətlərdə olan zoğların məhsuldarlığının öyrənilməsi üzrə bir çox tədqiqatçıların, o cümlədən N.Nedelçevin və M.Kondarevin işləri haqqındakı məlumatlarına görə müxtəlif istiqamətli zoğların məhsuldarlığında az da olsa fərqlər vardır. Zoğların tərsinə böyüdülməsi üzrə tədqiqatlarımızda müəyyən olunmuşdur ki, tərsinə ( torpağa doğru) böyüyən zoğda yarpaqlar 180 0 -li bucaq altında dəyişərək günəşə doğru yönəlir və öz fotosintetik fəaliyyətini davam etdirir. Burada polyarlığa aid qanunauyğunluq pozulduğuna görə kök sisteminin normal fəaliyyəti fonunda zoğda böyümə nisbətən zəifləyir, ancaq tumurcuqlar qida ilə maksimum dərəcədə təmin olunur. Üzüm bitkisinin vacib bioloji xüsusiyyətlərindən biri zoğun uzunu boyu meyvə tumurcuqları əmələ gətirmə qabiliyyətidir. Tumurcuqların açılmasından bir ay keçmiş bir çox sortlarda yaşıl zoğun gözcüklərində çiçək qrupunun xırda təpəcikləri görünməyə başlayır. Y.İ.Zaxarovanın yazdığına görə bütün vegetasiya müddətində çiçək qruplar əmələ gəlir və yarpaqların tökülməsinə qədər formalaşır. Vegetasiya dövründə xarici və daxili şərait vaxtaşırı dəyişdiyindən gözcüklərdə müxtəlif keyfiyyətlilik əmələ gəlir. Qida şəraiti, işıq, istilik, su və mineral maddələr zoğun böyümə gücünü və başlanğıc çiçək qruplarının əmələ gəlməsini müəyyən edir. Onların sonradan mikroskop altında yoxlanması və vegetasiya dövründə faktiki məhsuldarlığı hansı vaxtda salxım başlanğıclarının
240
əmələ gəlməsinin təqribi təyinini göstərir. Zoğun uzunu boyu tumurcuqların barlılığı sortun bioloji xüsusiyyətindən də asılıdır. Tədqiqatlarla və müşahidələrlə müəyyən olunmuşdur ki, şərq ekoloji-coğrafi qrupunun bir çox güclü böyüyən sortlarında barlı tumurcuqlar əsasən zoğun orta və yuxarıda yerləşən tumurcuqlarında olur. Qərbi Avropa və Qara dəniz hövzəsi ətrafı üzümlərinin orta və zəif güclü sortlarında zoğun əsasında yerləşən tumurcuqları daha məhsuldardır. Bununla belə qeyd etmək lazımdır ki, zoğun uzunu boyu barlı tumurcuqların yerləşmə yeri sort üçün daimi bioloji əlamət kimi qəbul edilə bilməz. Buna görə də zoğda barlı tumurcuqların yerləşmə zonasının müəyyən edilməsi məqsədi ilə ayrı-ayrı təbii zonalarda ayrı-ayrı sortlar üzrə aparılan eksperimentlərin çoxillik məlumatları əsas götürülməlidir. Üzümçülük təcrübəsində aşağıdakı kəsmə üsulları mövcuddur: Qısa kəsmə- müxtəlif mənbələrdə qısa kəsməyə aid rəqəmlər müxtəlifdir. C.Uinkler 1-2, Y.İ.Zaxarova 4, əksər müəlliflər isə 2-3 gözcük saxlanmasını təklif edirlər. Qısa kəsmədə saxlanan gözcüklərin miqdarına görə müəlliflərlə razılaşmaq olmur. Belə kəsmələr çardaq, alleya və divaryanı üzümlükdə tətbiq edilə bilər. Y.İ Zaxarovanın təklif etdiyi kəsmə uzunluğunu qəbul edərək qısa kəsmədə 4-5 göcük saxlanması əsas kimi götürülə bilər. Orta uzunluqda kəsmə- bir çox ədəbiyyatda 7-8 gözcük saxlanması məsləhət bilinir. Ancaq 6-7 gözcüyə kəsmə daha obyektiv qəbul edilməlidir. Uzun kəsmədə- 9-10 gözcükdən 15-18-ə qədər gözcük götürülə bilər. 9 ilə 18 arasındakı amplituda çox böyükdür. Bu rəqəmlər konkret olaraq kəsmə növlərindən, torpaq-iqlim şəraitindən və şortun bioloji xüsusiyyətlərindən asılı olaraq dəqiqləşdirilir. Üzüm bitkisinin kəsilməsində mühüm məqamlardan biri də bar barmağının optimal uzunluğunun müəyyən edilməsidir.bar barmağının uzunluğuna təsir edən amillərdən başlıcası sortun bioloji xüsusiyyətidir. Məlumdur ki, hər bir üzüm sortu öz mövcudluğuna konkret torpaq-iqlim şəraitində başlamışdır. Bundan başqa üzüm bitkisinin becərildiyi torpaq-iqlim şəraiti və qida mühiti, eləcə də dayaq sistemi bar barmağının uzunluğuna təsir edən amillərdəndir. Zoğun uzunu boyu yerləşmiş tumurcuqların hamısı məhsul verə bilər. Ancaq məhsul vermək üçün onların hazırlığının vəziyyəti müxtəlif olur. Hər bir konkret şəraitdə hər bir üzüm sortu üçün bar barmağının optimal uzunluğunun müəyyən edilməsi üçün əsaslı təcrübələr lazımdır. Hər bir üzüm sortunda fərqli şəraitdə kolda sulu zoğlar əmələ gəlir. Bar barmağının adi uzunluğunda həmin zoğlar çox az salxım verir. Bu məsələ üzrə 90-cı illərdə apardığımız tədqiqatlarda müxtəlif sortlarda sulu zoğların barvermə xarakterini öyrənmək üçün 40-60 gğzcükdən ibarət saxladığımız bar barmağında Şamaxı
Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|