Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Biclərin qoparılması
273
5.
Gələcəkdə yaxşı yetişmiş bic zoğları almaq üçün sulu zoğların əmələ gəlməsini sürətləndirmək. 6.
Gözcüklərdə əmələ gələn çiçək topalarının həcmini və sayını artırmaqla bar əmsalını yüksəltmək. 7.
məhsul almaq. Zoğların ucunun qoparılmasında əsas zoğda böyümə və yan böyümə nöqtələri arasındakı tarazlığı pozulur. Məlumdur ki, böyüyən zoğun təpəsində yan böyümə nöqtələrinin inkişafını ləngidən hormonlar sintez olunur. Zoğun ucu qoparılanda isə bu ləngidici təsir yox olur. Həmin vaxtda əsas zoğdakı bic zoğları yüksək sürətlə böyüyür. Beləliklə, zoğun ucunun qoparılması əsas zoğun böyüməsini tamamilə dayandırır. Sortdan və tənəyin gücündən asılı olaraq 5-8 gün sonra inkişafa başlayan biclər hesabına yenidən bərpa olunur. Zoğun böyüməsi dayanan kimi onun diametri artır, çiçək qrupunun, çiçəyin, yarpaqlarının böyüməsi sürətlənir və mayalanma yaxşılaşır. Yaşıl zoğlarda ucqoparma vaxtı düzgün təyin edilmədikdə bu əməliyyat heç bir nəticə verməz. Məsələn, çiçəkləmədən 8-10 gün əvvəl ucqoparma işləri aparıldıqda çiçəkləmə başlanana qədər hər ucu qoparılan bir zoğda 2-3 ədəd bic zoğun əmələ gəlməsinə şərait yaratmış oluruq. Deməli, çiçəkləmə vaxtı kolda böyüyən nöqtələrin miqdarını artırmış oluruq. Beləliklə, bir boy nöqtəsinə sərf olunan qida maddələrini çiçəkləməyə hazırlaşan çiçək qrupuna yönəltmək əvəzinə, yarpaqlarda sintez olunan assimilyatları yeni əmələ gələn 2-3 bic zoğuna yönəldirik. Təcrübələrlə sübut olunmuşdur ki, ucqoparma əməliyyatını düzgün tətbiq etməklə Bayanşirə sortunda 11 %, Takveridə 25%, Rkasitelidə 15% məhsuldarlıq artmışdır. Ucqoparma zamanı sortdan asılı olaraq axırıncı salxımdan yuxarıda 2-6 yarpaq saxlamaq lazımdır. Əvəzedici çilikdən çıxan və bar barmaqlarının aşağı hissəsindən çıxan zoğların ucu qoparılmır, inkan verilir ki, onlar maksimum uzunluğa çatsınlar. Basma məsədilə də saxlanan zoğların ucunu qoparmaq olmaz. Qeyd etmək lazımdır ki, müəyyən səbəbdən zəifləmiş üzümlüklərdə bu əməliyyat xüsusi əhəmiyyət kəsb etmir.
Bic zoğları tənəyin orqanlarından biridir və onu başqa zoğlardan fərqləndirən xüsusiyyətləri vardır. Bu zoğa belə bir tərif də verilib. Cari ildə yarpaq qoltuğundan çıxan zoğlara bic zoğları deyilir. Yarpaq qoltuğundakı qışlayan
274
gözcüklə bir sırada bic tumurcuğu əmələ gəlir.ilk vaxtlar bu tumurcuqlar qışlayan tumurcuğa nisbətən xırda və uzunsov olur. Onlar tez yetişkəndirlər və istirahət etmirlər. Tezliklə oyanıb zoğa çevrilir. Bu oyanma şəraitdən asılıdır. Morfoloji əlamətlərinə görə bic zoğlar əsas zoğlardan fərqlənir. Belə ki, simpodial budaqlanma bic zoğlarda ikinci buğumdan başlayır. Adi halda (zoğların ucu qoparılmadıqda) bic zoğların yarpaqları əsas zoğun yarpaqlarından xırda olur. Bundan başqa, bic zoğlarda bucaq tumurcuqları olmur. Fizioloji xüsusiyyətlərinə görə bic zoğları əsas zoğlara nisbətən əlverişsiz şəraitin bəzi elementləinə qarşı, məsələn, şaxtaya nisbətən davamlı olurlar. Bic zoğların asimilyasiya qabiliyyəti əsas yarpaqlardan xeyli artıqdır. Üzümçülükdə bic zoğların praktiki əhəmiyyətinə uzun müddət fikir verilməmişdir. Onlar tənəkdə bir növ parazit orqan hesab edilmişdir. Bic zoğlarına münasibətin elmi əsası olmamışdır. Bu sahədəki biliklər emprik xarakter daşımışdır. Biclərin qoparılması bir halda müsbət, digər halda mənfi nəticə vermişdir. Lakin bu nəticələr elmi cəhətdən təhlilsiz qalmışdır. Ona görə də bic zoğları bir qayda olaraq gərəksiz orqan kimi qoparıb atmışlar. F.O.Bəşirov, İ.N.Kondo və başqa alimlər bu məsələyə Miçurin aqrobiologiyası təlimi ilə yanaşmış və sübut etmişlər ki, yaşıl və yetişmiş bic zoğlarından tənəyin həyatında müxtəlif məqsədlər üçün istifadə etmək olar. Bunlar əsasən aşağdakılardır: məhsul alınması, tənəyin formalaşdırılması və məhsul alınmasının tezləşdirilməsi, itmiş formanın bərpa edilməsi, yaşıl aparatın normal vəziyyətə çatdırılması, əlverişsiz mühit şəraitinin təsirindən yarpaqlarını itirmiş tənəklərin yarpaq səthinin bərpa edilməsi və s. Müəyyən edilmişdir ki, qış və yaz şaxtalarının təsirindən ziyan çəkmiş tənəklərin məhsula salınmasında bic zoğlarının əvəzsiz rolu vardır. Bu məsələni dəqiqləşdirmək məqsədilə 1951-ci ildə Bolqarıstanda G.Dimitrov adına Kənd Təsərrüfatı Akademiyasının təcrübə sahəsində tənəyin birillik orqanlarının hamsını kəsmiş və yatmış yumurcuqlardan haramı zoğların çıxmasını sürətləndirmişlər. Haramı zoğlar 7-8 buğumarası böyüdükdə onların ucu qoparılmış və bic zoğları əmələ gətirilmişdir. Bic zoğlarında çiçək topası olmuş və onlar məhsul vermişdir. Bic zoğlardan məhsul alınması işi güclü böyüyən tənəklərdə yaxşı nəticə verir. Qoca və zəif kolların bic əmələ gətirmə qabiliyyəti də zəif olur. Sübut olunmuşdur ki, əsas zoğun orta hissəsində və bic zoğlarında çiçək topası olan gözcüklərin miqdarı çox olur. Bu onunla izah olunur ki, bic yarpaqları öz zoğlarını və əsas zoğun orta hissələrini yayın ortalarında və vegetasiyanın axırlarında qida maddələri ilə normal təmin edir. Təbii yolla kolda əmələ gələn biclər az hallarda məhsul verir. Bu vaxt onların verdiyi salxımlar xırda giləli vəaz şəkərli olur. Bic zoğların verdiyi məhsul gec
Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|