Qafar Çaxmaqlı armenizmdən terroriZMƏ erməNİ İdeoloji

 
20 
 
onu  artıq  orada  da  yaxĢı  tanıyırdılar.  Parfiyaya  qaytarılma  isə  onun  öz  ölkəsində 
qəhrəman  kimi  qəbul  edilməsi  üçün  münbit  Ģərait  yaradacaqdı(24).Yeganə  çıxıĢ 
yolu  Qriqorini  Türklərin  içinə  sürgün  etməkidi  (Yəqin  onu  buraya  sürgünə 
göndərməkdə  Tiridat  türklərin  Qriqoriyə  qarĢı amansız olacağını güman  edirmiĢ). 
Bu faktın özü də tarixĢünaslıqda Türklərin bu ərazilərdə neçə-neçə min illər öncə 
yaĢadıqlarını  təsdiq  edən  önəmli  faktdir.  Bir  çox  türk  qövmləri  məhz  həmin 
zamanlarda 
xristianlığı 
qəbul 
edərək 
bu 
xalqlarin 
içərisində 
ərimiĢdir.   Gözlənilənlərin   əksinə  olaraq  Qriqori  türklərin  içində  özünü  heç  də 
narahat  hiss  etməyib.   Bu  həm  də  ondan  irəli  gəlmiĢdir  ki,  türklər  təkallahlılığa, 
təktanrıçı  dinlərə  hörmətlə  yanaĢmıĢdır.  Buna  baxmayaraq  türklər  sürgün 
qaydalarına uyğun olaraq Qriqorini digər əsirlər kimi dərin kahada saxlamalı idilər. 
15  illik  sürgün  baĢa  çatdıqdan  sonra  (15  iyun  301-ci  ildə)  türklər  Qriqorini  azad 
edirlər.  O,  Armeniyaya  daha  ziyalı,  iĢıqlı,  maariflənmiĢ  kimi  qayıdır.  Türk 
sürgünündə  olduğu  illər  onun  üçün  heç  də  əbəs  yerə  ötməmiĢdir.  Qriqori 
Armeniyanın ilk katolikosu elan edilir.  V əsr yazarı Favstos Buzandın ―Armeniya 
tarixi‖  kitabında  da  məlumatlar  vardır.(  Հայ  գրականություն,  9-րդ 
դասարանների  համար,  Երևան-2008)  Bu  mənada  ermənilərin  xristianlığı  ta 
erkən əsrlərdən (301-ci il ) qəbul etməsini səmimi bir yakalĢım olaraq qəbul etmək 
mümkün deyil. Ermənilər xristianlıqdan da öz məkrli məqsədlərini yerinə yetirmək 
üçün  sui-istifadə  etmiĢlər.  Onları  baĢqa  xalqlarda  olduğu  kimi  səmimi  xristian 
təəssübkeĢi  saymaq  yanlıĢlıq  olardı.  YaĢadıqları  bütün  əsrlərdə  və  dövlətlərin 
tərkibində  onlar  yalnız  milli  mənafeleri  qədərincə  xristian  olmuĢlar.  Bu  gün  də 
elədir.  MəĢhur  türk  tarixçisi  Yusuf  Halacoğlu  uzun  müddətli  araĢdırmalar 
nəticəsində  bu  qərara  gəlmiĢdir  ki,  ermənilər  Osmanlı  dövlətinə  xəyanətlərinin 
bədəlini  ödəyərkən  onlara  qarĢı  olan  müəyyən  basqılara görə  ermənilər  hətta  min 
illik inanclarından belə imtina edərək müsəlmanlığa keçmiĢlər. Türkiyədə 500 min 
Kripto  erməni  olduğunu  söyləyən   eski  TTK  baĢkanı  prof.  Yusuf  Halaçoğu, 
"ġəxsiyyətini  gizli  saxlayan  bir  çox  ermənilər  ,  kürd  və  ya  alevi  kimi  qələmə 
verilir"  deyir.  Tehcir  sonrası  Türkiyədə  qalan  erməniləri üç  qrupa ayırmaq 

---

 
21 
 
mümkündür.  Bunlardan birincisi  Erməni  övladlıqlardır.  Bunların  əhəmiyyətli  bir 
qismi  tamamilə  Müsəlman   kimliyini  mənimsəyib  yaĢatmıĢlar.  Bu  erməni 
övladlıqlar  nə  bu  gün,  nə  də  dünən  terrorun  parçası  olmadıqları  kimi,  bu  cür 
iddiaları  özlərinə  hörmətsizlik  sayırlar.  Bu  Ģəkildə  övladlıq  verilmiĢ  erməni 
dönmələrin  Türkiyədə   sayı  60  mindən  çox  deyil.  Amma  Azərbaycanda  bu  fərqli 
formadadır. Sovet zamanında ermənilərlə ailə quran ailələrin sayı bəlli olmasa da 
belə  bir  iddia  var  ki,   Dağlıq  Qarabağın  yanı  sıra  Azərbaycanda  30  minə  qədər 
erməni var ki, onların da böyük hissəsi gizli ermənilər hesab oluna bilər.( Bu gün 
MM  də  ona  qədər  millət  vəkilinin  erməni  olması  barədə  iddialar  ĢiĢirdilsə  də 
əsassız da deyildir).  Belə halda adətən ermənilər ad- soyad dəyiĢikliyinə gedirlər 
və onların kimliyi bəlli olmur. Bu isə gələcəkdə təhlükəli nəticələrə səbəb ola bilər. 
Hətta gizli bir erməni və ya onun qarıĢığı, dönməsi  hakimiyyəti də ələ keçirə bilər. 
İkincisi  qrupa bunlar  aid  edilə  bilər.   "Gizli  Xristianlar"  olaraq  bəhs 
olunan   "Kripto  Ermənilər"  və  ya  "Gizli  Ermənilər"  adıyla  da  xatırlanan  bu  qrup 
1915  Tehcirinden  xilas  olmaq  üçün  müsəlman  olmağı  seçmiĢ  ailələrdir. 
Amma  onların bəziləri həm də  Gregoryan Xristian ənənələrini davam etdirmiĢlər. 
ġərqi  Anadoluda   onlar  çoxluq   təĢkil  etsələr  də  Türkiyənin  hər 
tərəfinə   yayıldıqları  bir  gerçəkdir.  Mühtedi  (müsəlmanlığa  dönən)  ermənilərinin 
sayının  100  minə  çatdiğı  təxmin  edilir. Üçüncü  qrupa isə  Türkiyədə  yaĢayan 
Gregoryan ermənilərini aid etmək olar. Bu gün 60 minə ulaĢdığı sanılan Ermənilər 
əsasən  Ġstanbulda  yaĢayırlar.  Onlar  lazım  gəlsə  istənilən  dinin  daĢıyıcısı  olaraq 
çıxıĢ etməyə hazırdırlar. Lazım gəlsə lap bir anın içındə din dəyiĢikliyinə də gedə 
bilərlər. Erməni üçün  müqəddəs din yoxdur. BaĢqa mənada, armenizm vardır. Bu 
mənada  biz  Armenizmi ideologiya  olaraq yayan  və təbliğ edən bir nəzəriyyə də 
adlandıra   bilərik.   Təkamül  baxımından  isə   əlbəttə,   "...  təcrübədə  həyata 
keçirilməsi  "   mümkün  olmayan  bir  plan  olaraq  görə  bilərik.  Armenizmin  əsas 
məqsədlərindən  biri  -   öncə  Milli  ruhu  aĢılamaq,  sonra  isə  onu  Dini  ruhla 
birləĢdirməkdir.  Bu Erməniliyin  çox zaman Diasporda bir olmaq istəyindən irəli 
gəlmiĢ  və  onu  Dinlə,  Xristianlıqla  bağalamağa  səy  göstərmiĢlər.  Yenə  də  milli 
mənfəət  Dindən  önə  keçmiĢdir.  Bəlkə  də  erməni  millətinin  aĢırı  dərəcədə 

---

 
22 
 
millətçiliyə  yuvarlanmasının  ən ümdə səbəblərindən biri budur. Öncə  millət- sora 
din. Armenəzmin təməl fəlsəfəsi budur. 
 Erməni  Kilsəsini   Ermənilər  tam  olaraq Tək  (  Müqəddəs- 
Սուրբ
),  Apostoloik 
(  
Առաքելական
) 
və 
Katolik 
 Ermeni 
Kilsesi 
( 
Կատողիկէ
 ) adlandımaqdadırlar.  
Bu 
dinin  
Müqəddəsliyi 
onun 
tək 
olmasındadır.  Onun  apostolikliyi  bu  Kilsələrin  havarilərdən  sayılan  Tadey  və 
Bartelemoya  dayandırılmasındadır.  Katolikliyi  isə   bəĢəriliyi  ifadə  etməsindədir. 
Aziz Qriqor Lusavoriçin Kilsəni rəsmən qurmasından (314-ci il) üzü bu yana  hər 
kilsənin  özünəməxsus  adı  və  doktrini  olmuĢdur.  Bu  mənada  Erməni  Kilsələrinin 
fərqli  ideologiya  anlayıĢı  vardır  və  hər  bir  Kilsə  bulunduğu  məkanın  siyasətinə 
uyğun olaraq da bəlli təlim oluĢdurmuĢdur.  
Kilsə  etnografik  olaraq  erməni  adını  alarkən  doktrina  olaraq  da  Lusavorçagan  ( 
Լուսավորչական-iĢıqlandırılmıĢ),  qurucusunun  adına   Grigoryan  və  ya  'doğru 
yolda  olan'  mənasında  Ortodoks  ( 
Ուղղապար-Uğğapar)  kimi  adlarla 
xatırlanmıĢdır.  Ermənilər  arasında  xristianlıqdan  əvvəlki  ən  məĢhur  olan  dinin 
ZərdüĢtlük  olduğu  bilinməkdədir.  Hətta  bu  dövrlərdən  qalma  və  digər  xristian 
məzhəblərində  rast  gəlmədiyimiz  məsələn,  «Madağ»  deyilən  qurban  kəsmə  kimi 
adətlər ermənilər arasında hələ yaĢamaqdadır. 
"  Kilsə  Erməni  üçün  millətə  can  verən  ruhun  yenidən  dünyaya  gəlməsini 
mümkün  edən  bir   vücuttur". Ermənilər  adətən  Kilsələri  haqqında  belə 
söyləyirlər. Erməni  millətçi iddia və fəaliyyətlərinin barometri də  bütün dövrlərdə 
Kilsə  olmuĢdur,  bütün  siyasiləĢdirilmiĢ  ideyaların   hamısı  Kilsə  tərəfindən 
hazırlanmıĢ  və  həyata  keçirilmiĢdir.  Əslində  bu  nöqtədə  erməni  millətindən, 
erməni  dövlətindən  və  erməni  tarixindən  deyil,  ermənilərə  aid  edilən  Qriqoryan 
kilsəsinin və erməni kilsə dövlətindən bəhs etmək lazımdır. Ermənilərin , doğrudur 
, dövləti  olmamıĢdır,  amma  mərkəzi  hakimiyyəti  əvəz  edən kilsələri  olmuĢdur  və 
indi  də  Eç  miaiadzin  Kilsəsinin,  Ġstanbul  Kilsəsinin  və  Kilikiya  Kilsəsinin 
verdikləri qərarlar erməni milləti üçün dövlət qərarından daha təsirli olur. Erməni 
Kilsəsi  mövcudiyyətini  qoruya  bilmək  üçün  daha   bir  güc  əldə  etmək  üçün  bir 

---