Qarabağda həlak olmuş şə
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Атаманчук Г.В.
ilqar Məmmədov yanın özündə dəyişikliklərin baş verməsinə gətirib çıxarır. Bu proses dövlətin əsas fəaliyyət istiqamətlərinin, yəni funksiyaların inkişaf etməsinə də səbəb olur. Funksiyanın inkişaf etməsi deyərkən, onun daha ictimai səmərəli üsullarla həyata keçirilməsini, ictimai və fərdi maraqlara daha adekvat şəkildə cavab verə bilməsini, ictimai həyat şəraitinin yaxşılaşmasına daha çox imkan yaratmasını və s. bu kimi pozitiv hadisələrin baş verməsini nəzərdə tuturuq. Dövlət hakimiyyətinin xarakterinin, dövlətin formasının dövlətin funksiyalarına təsiri həm də bu funksiyalar həyata keçirilərkən rəhbər tutulan dəyərləri, prinsipləri müəyyənləşdirir. Odur ki, dövlət hakimiyyətinin xarakterindən, dövlətin formasından asılı olaraq ayrı-ayrı dövlətlərdə funksiyaların həyata keçirilməsinin prinsipləri, dəyərləri bir-birindən fərqlənir. Məsələn, demokratik hüquqi dövlətdə dövlətin funksiyaları həyata keçirilərkən humanizm, qanun qarşısında hamının bərabər olması, xüsusi mülkiyyətin toxunulmazlığı, təqsirsizlik prezumpsi- yası və s. prinsiplər, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqları rəhbər tutulur; dövlət və ya cəmiyyət deyil, məhz insan ali dəyər kimi qəbul edilir. Totalitar dövlətdə isə dövlətin fəaliyyəti rəsmi dövlət ideologiyasının ehkamlarına və prinsiplərinə əsaslanır, hakim qrupun maraqları ümumsosial maraqlar kimi təqdim olunur, insan azadlığı boğulur, hakimiyyət inzibati-amilik metodu ilə həyata keçirilir, qarşıda duran məqsədə nail olmaq, vəzifələri həyata keçirmək üçün hər cür zorakılığa bəraət qazandırılır, insan deyil, «dövlət», «cəmiyyət», «millət», «irq» kimi müqəddəs hesab olunan mifləşdirilmiş obrazlar əsas götürülür. İnsan dövlət, cəmiyyət naminə tapdalanır. Dövlət özünün fəaliyyət istiqamətlərinin forma və metodlarını da məqsədə müvafiqlik əsasında, öz iradəsinə uyğun şəkildə müəyyənləşdirir. Dövlətin funksiyaları müxtəlif metodlarla həyata keçirilir. Dövlətin funksiyaları arasında bu cür fərqlənmə funksiyanın predmetindən, onunla bağlı olan vəzifədən, ifadə etdiyi fəaliyyət sahəsinin özünəməxsus xüsusiyyətlərindən irəli gəlir. Məsələn, müasir demokratik dövlətdə iqtisadi funksiya, əsasən, yumşaq, azad iqtisadi münasibətlərə imkan yaradan, müstəqil təşəbbüs
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi əsasında subyektlərin iqtisadi fəaliyyətini stimullaşdıran metodlarla həyata keçirilir. Dövlətin hüquq mühafizəedicilik fəaliyyəti isə daha çox repressiv xarakterli metodlara əsaslanır. «Dövlətin funksiyaları» həm siyasi, həm də hüquqi anlayışdır. Dövlətin funksiyaları siyasi hakimiyyətin həyata keçirilməsi, cəmiyyətin idarə olunması baxımından siyasi xarakterli hadisədir. Onlar dövlətin daxili və xarici siyasətinə uyğun həyata keçirilir. Digər tərəfdən isə, dövlət öz funksiyalarını, əksər hallarda, hüquqi formada həyata keçirir, fəaliyyətini əsaslandırmaq üçün onun hüquqi bazasını yaradır. Bu baxımdan dövlətin funksiyaları həm də hüquqi əhəmiyyətə malik olan hadisə hesab olunur. Dövlətin funksiyalarının predmeti dövlətin idarəetmə fəaliyyəti nəticəsində onun təsirinə məruz qalan ictimai sistemin müəyyən aspektləri, tərəfləridir. Məsələn, hüquq mühafizəetmə fəaliyyəti hüquq pozuntularının qarşısını almaq, vətəndaşların, cəmiyyətin, dövlətin hüquqla müdafiə olunan maraqlarını cinayətkar qəsdlərdən qorumaq və hüquq pozuntularına görə məsuliyyətə cəlb etmək, cəza təyin etmək məsələləri ilə əlaqədar olan münasibətlərdə ifadə olunur. Həmin münasibətlər ictimai sistemin müəyyən bir tərəfini əks etdirir. Dövlətin funksiyalarının məzmunu dövlət İdarəetməsindən irəli gələn təsirlərin hansı əsaslarla həyata keçirilməsini və xarakterini ifadə edir. Dövlətin funksiyalarının reallaşma üsulu isə müvafiq funksiya ilə bağlı dövlət idərəetməsinin hansı üsullarla həyata keçirilməsində özünü göstərir. Dövlət və hüquq nəzəriyyəsində xüsusi diqqət yetirilən məsələlərdən biri də dövlətin funksiyalarının dövlət orqanlarının funksiyalarından fərqlənməsi məsələsidir. Dövlətin funksiyaları dövlətin özünün fəaliyyət istiqamətləridir. Həmin funksiyaların həyata keçirilməsi sistemi dövlət mexanizmini bütünlüklə əhatə edir. Elə olur ki, hər hansısa bir funksiyanın həyata keçirilməsində aktiv şəkildə yalnız bir neçə orqan iştirak edir. Lakin hər bir halda həmin funksiya bir orqanın strukturu və fəaliyyəti ilə məhdudlaşmır. Dövlət orqanları isə öz spesifik funksiyaları olan qurum kimi, yalnız onların səlahiyyətində olan müəyyən növ fəaliyyətlə məşğuldurlar.
ilqar Məmmədov Dövlətin funksiyaları ilə dövlət orqanlarının funksiyaları arasında qarşılıqlı əlaqə dövlətin çoxpilləli funksional strukturunu təşkil edir. Həmin bu struktur idarəetmə subyekti olan dövlətin cəmiyyətlə əlaqəsini qurmaqla bərabər, həm də idarəetmə sistemi kimi onun daxili bütövlüyünü və dinamizmini təmin edir. Dövlətin funksiyaları mövcud funksional strukturun «çərçivəsini» müəyyənləşdirir və onun daxilində dövlət orqanlarının idarəetmə funksiyaları təşəkkül tapır. Tanınmış dövlətşünas Q.V.Ataman- çuk yazır ki, dövlət idarəetməsinin xarakterinə və konfiqurasiyasına bir çox amillər: «idarə olunan obyektlərin özünüidarəetmə imkanları, yerli özünüidarəetmənin inkişaf səviyyəsi, dövlət quruluşu forması, idarəetmə forması, dövlətin özünün xüsusiyyətləri - onun demokratikliyi, sosial yönümlüyü, hüquqi cəhətdən müəyyənləşmələr və s. təsir göstərir. Odur ki, bir tərəfdən dövlət idarəetməsinin funksional strukturunda rasionallığı və səmərəliliyi qoruyub saxlamaq, digər tərəfdən isə çevikliyi və dəyişən məqsədlərə uyğunlaşmanı təmin etmək baxımından real çətinliklər yaranır. Rasionallığı və səmərəliliyi təmin etmək xüsusilə çətindir. Zəruridir ki, dövlətin idarəetmə funksiyaları dövlət orqanlarının idarəetmə funksiyaları vasitəsilə müvafiq şəkildə reallaşdırıla bilsin...».'' Məlumdur ki, etnosun, millətin mövcudluğunun təmin edilməsi və bütövlüyünün qorunub saxlanması, dilin, milli mədəniyyətin yaşadılması və inkişaf etdirilməsi, milli ənənəiərin qorunması dövlətin fəaliyyətindən çox asılıdır. Millət yalnız öz dövləti vasitəsilə ümumbəşəri səviyyədə təşkiiatlanmış antrop birlik kimi çıxış edə bilir. Odur ki, əksər hallarda dövlətin funksional strukturu milli məzmuna malik olur. Dövlət özfəaliyyətində ümumi sosial məsələlərin həll edilməsinə istiqamətlənməkiə yanaşı, həm də milli maraqlardan çıxış edir, etnosun, miilətin geosiyasi maraqlarının həyata keçirilməsinə can atır. Dövlətin əhalisi polietnik tərkibə malik olduqda sayca çoxluq təşkil edən və ya dövləti qu- 186 .
'Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. S.185- 326 Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|