QəDİm diyari xinaliq azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı
Yüklə 397,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Möhiic baba piri
- Şıxşalburuz baba
- Tufan dağı.
də qədim Azərbaycan sakinləri tərəfindən bu məqsədlə tikilmişdi. Arxeoloqlar qıpçaqların qədim məbədləri haqda yazırdılar ki, bu məbədlərin istiqaməti şərqə doğrudur (12, 167). Qüllə pirinin də yeganə pəncərəsinin şərqə istiqa mətlənməsi bu zyarətgahın qədim türk köklərindən xəbər verir.
Kənddə bu abidə ilə bağlı maraqlı bir rəvayət də mövcuddur. Müğan baba adlı bir şəxs müqəddəslik qazanmaq üçün hər gün təkcə bir xurma yeməklə 40 gün bu pirdə yaşamalı idi. Lakin 40-cı gün şeytana uyduğu üçün Muğan baba vergidən məhrum olmuşdu. ***Görün- düyü kimi bu rəvayətdə qədim Azərbaycan nağıllarının təsiri hiss olunur. Burəvayətlə bağlı olaraq bəzən Qüllə pirinə Müğam baba piri də deyirdilər. Çox təəsüf ki, bu qədim sitayiş
yerinin hazırda
yalnız xarabalıqları qalmışdir. Lakin dağılmış qüllənin yerində kənd camaatı tərəfindən İbrahimxəlil piri tikilmişdir. Möhiic baba piri Xınalıq kəndində yerləşən ziyarətgahlardan ilan Möhüc baba piri əsasən xəstə uşaqların gətirildiyi ziyarətgahdır. İnama görə özündən getməsi olan uşaqlar bu pirdə bir neçə saat yatırılmaqla ı sağalırlar. Ümumiyyətlə, xalq arasında özündən getməsi olan uşaqlar üçün “ələm vurub” ifadəsi işlədirlər və ələm ruhunun olduğuna inanırlar. Şıxşalburuz baba piri də Xınalıq kəndinin qədim pirlərindən sayilir. Kənd əhalisinin söylədiyinə görə bura vaxtilə mollaxana və ya mədrəsə olmuşdur. Mədrəsə sahibi olan Şalburuz baba mədrəsənin içəri otağında yerləşən qaranlıq hücrədə zikr edərmiş. Rəvayətə görə XIII əsrdə İraqdan Xınalığa gələn bu mömin şəxs həmin mədrəsədə tələbələrini oxudarmış. Bunu türbədə tapılmış qədim kitabxana da təsdiq edir. Şıxşalburuz babaya 36
ehtiram əlaməti olaraq onu öz hücrəsində dəfn edərək ağ daşdan qəbir daşı qoymuşlar. Kənd əhalisi bu ibadətgaha ən cox orucluq ayında namaza yığılırlar. Maraqlıdır ki, məlumatçılarımızın söylədiklərinə görə eyni adlı pir hazırda Dağıstan ərazisinə aid edilən Rutul rayonu ərazisndə də var və vaxtilə Xınalıq kəndindən Ərənlər baba adlanan müqəddəs dağı aşaraq Rutula gedən yol var idi. X I X əsrdə Rusiya imperiyası Qafqazda apardığı işğalçılıq müharibəsi nəticəsində “parçala, hökm sür!” müstəmləkə siyasətini həyata keçirərək Azərbaycan ərazisini inzibati bölgələr yaratmaq bəhanəsilə istədiyi şəkildə qayçılamışdı və nəticədə Rutulun da daxil olduğu Samur dairəsi Azərbaycan ərazisindən qoparılaraq Dağıs tan ərazisinə qatıldı. Beləliklə də, məkrli müstəmləkə siyasəti nəticəsində Azərbaycan ərazisinin bir hissəsi Azərbaycanın tərkibindən çıxarıldı. Tufan dağı. Şahdağ xalqlarının inanclar sistemində dağ kultu da mühüm yer tutur. Dağlar əhatəsində yaşayan Şahdağ əhalisi bu dağları mifikləşdirərək Tufan dağını, Qiblə dağını, Baba dağını miiqəddəsləşdirmiş, onlarla bağlı müxtəlif əfsanələr yaratmışlar. M əlumdur ki, Göylərə-Tanrıya sitayiş edən türklər yüksək dağlara tapınmışlar. Əsasən türkdilli əhalinin məskun olduğu ərazilərdə yayılan və bir sıra dağların adında yad edilən (Gəmiqaya, İlanlı qaya, Ağrı dağı və s.) Nuh mifi xalqımızın yaddaşında hələ çox qədim zamanlardan “Nuh peyğəmbər”, ’’Nuhun tufanı”, ”Nuh gəmisi” anlayışları Şahdağ kəndlərində də qorunub saxlanmışdır. Ümumiy y ə tlə , bu qədim mifin qaynağı şumer mənbələrindən götü rü lm ü şd ü r və
Nuh “Bilqamıs“dastanında Ubar ■Tutunun oğlu Dədə Utnapişti şəklində xatırlanır (22, 144). “Şahdağ xalqlarının Tufan dağı ilə bağlı əfsanəsi bütün türk xalqlarının dini-mifik dünyagörüşlərində mühüm yer tutan Nuhun tufanı ilə əlaqələndirilərək Ağrı dağı əfsanəsi ilə eyniyyət təşkil edir. Xalq arasındakı rəvayətə görə Nuhun gəmisi Tufan dağma dəyərək parçalanmışdır. Hazırda da Tufan dağı yaxınlığında adım Tufan dağından götürən və əhali arşında müqəddəs sayılan göldə Nuhun parçalanmış gəmisindən qalan taxta parçalarının hələ də qaldığına inanılır. Maraqlıdır ki, iki nohurdan ibarət olan və hər zaman birindən digərinə su axıntısı olan bu gölün suyu hər zaman eyni səviyyədə qalır. Bu nohurlarda suyun heç bir zaman tükənməməsi və mənbəyinin naməlum qalması bu gölün kənd əhalisi arasında mifikləşməsinə səbəb olmuşdur* Buna görə də Şahdağ əhalisi arasında quraqlıq zamanı yüksək dağ silsilələri arasında əmələ gələn bu gölü müqəddəsləşdirərək yağışçağırma ayini zamanı onun suyundan istifadə edirlər. Ümumiyyətlə, yerli əhali həm yağışçağırma, həm də günəşçağırma ayinlərinin icrası zamanı qurban kəsərək Tufan dağı yaxınlığındakı gölü ziyarət edirdilər. Bundan sonra kəndin 1 və ya 2 nüfuzlu ağsaqqalı, gölün müqəddəs sayılan suyundan götürüb mollaya gətirirdilər. O da bu suyu Xınalıq kəndinin yaxınlığında Qudyalçayın yuxarı hissəsində yerləşən Dam-dam çayına (xınalıqlılar bu çaya Dam- damınka deyirlər) tökürək daha sonra birlikdə namaz qılırdılar. Türklərin qədim dini haqqında VI əsrin 70-80-cı illərində tərtib edilmiş “Veyşu” və VII əsrin 30-cu illərində qələmə alınmış “Suyşu” adlı salnamələrdə türklərin adətləri barədə yazılırdı ki,. . . Hər il beşinci ayın orta ongünlüyündə hamını yığıb çay qırağında goyiin ruhuna qurban kəsirdilər (20, 28). ,
Yüklə 397,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|