QəZƏNFƏr paşayev
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
127 sənətkarlıqla öz ifadəsini tapıb: Necə baxım ev-eşiyə, Yaralı könlüm üşüyə, Toz bürümüş boş beşiyə Şirin layla çalan yoxdur. Gəraylılar aşıq havası üstündə oxunduğuna gö-rə daha geniş yayılıblar. Xalq şairi Hüseyn Arifin “Meşəbəyi”si gəraylı üstündə köklənib və dillər əzbərinə çevrilib. Həqiqət budur ki, gəraylılar yazılı ədəbiyyatda geniş yayılıb. AMEA-nın müxbir üzvü Əziz Mirəhmədovun “Ədəbiyyatşünaslıq. Ensiklopedik lüğət” əsərində gəraylılardan bəhs edər-kən Qasım bəy Zakirdən misal gətirməsi çox mətləblərdən xəbər verir: Qəm evində var olalı, Eşqə giriftar olalı, Yarımadıq yar olalı, Nə sən məndən, nə mən səndən. Qasım bəy Zakirdən verilən bu örnəkdən də göründüyü kimi, istər aşıq poeziyasının, istərsə də yazılı ədəbiyyatın ən oynaq şəkli gəraylıdır. 128 Gəraylının ən yaxşı nümunələrini aşıq sənətinin memarları Qurbani, Abbas Tufarqanlı və başqa ustad aşıqlarımız, eləcə də M.Əmani, M.V.Vidadi başda olmaqla şairlərimiz yaratmışlar. Belə bir mülahizə vardır ki, gəraylı qəzəl janrının daxili qafiyəli nümunələrindən yaranmışdır. Bunun əksini də söyləmək olar. Çünki gəraylını asanlıqla qəzələ və ya qəzəli gəraylıya çevirmək olur. Nəsimi və Füzulinin daxili qafiyəli qəzəlləri he-ca vəzninə yaxın bəhrdə yazıldığına görə onları asanlıqla “gəraylı” şəklinə salmaq mümkündür. S.Vurğun “20 bahar” adlı şeirində Füzulinin qəzəlini gəraylı şəklinə salaraq öz şeirinin vəzninə uyğunlaşdırmışdır: Möhnət çəmənindən gül dərə-dərə, Ucaldı şairin ahı göylərə: “Şəbi-hicran yanar canım, Tökər qan çeşmi-giryanım, Oyadar xalqı əfqanım, Qara bəxtim oyanmazmı?” Füzuli yurdunun qəm səsidir bu, 129 Pərişan bir elin naləsidir bu. Nəsiminin: Allahu əkbər, ey sənəm, hüsnünə heyran olmuşam, Qövsi qüzəhdi qaşların, yayinə qurban olmuşam. – mətləi ilə başlayan bu və ya bir çox başqa qəzəllərini gəraylıya çevirmək olur: Allahu əkbər, ey sənəm, Hüsnünə heyran olmuşam. Qövsi qüzehdi qaşların, Yayinə qurban olmuşam. Bunu Hüseyn Kürdoğlunun yaradıcılığında da müşahidə etmək olar. Lakin şairin yaradıcılığın-da bunun əksini görürük. O, qəzəli birbaşa gəraylı şək-lində yazır: Gəl ey səadət mələyi, Eşqinə heyran olmuşam. Dörd yanımda gül əkmisən, Əhli-gülüstan olmuşam. və ya: 130 Təsəllilər təbəssümü, Fikri duman içindədir. Hardasan, ey vəfasızım Yastığım qan içindədir. Hüseyn Kürdoğlu tələbəlik illərindən başlamiş ömrünün sonuna qədər gəraylı yazmış və zəmanəmizin gəraylı ustadına çevrilmişdir. Onun saysız-hesabsız cinaslı və cinassız gəraylıları vardır. Əsərin “Dördlüklər” bölümündə şairin gəraylı dörd-lüklərindən söz açmışıq. Burada bir misalla ki---fayətlənirik: Qocalırıq, qarıyırıq, Budaq-budaq quruyuruq. Sağalmayan yaramızı, Xatirəylə sarıyırıq. Şairin təsnif üstə “Könül bağladım” və qoşma üstə “Bəyənmir məni” adlı məşhur nəğmələrini çıxmaqla, yerdə qalan bütün nəğmələri gəraylı üstündədir. Buraya “Xətrimə dəymə”, “Ay qara qız”, “Ay mənim qarabuğdayım”, “Mənəm”, “Bilirsən ki”, “Nazında yalan yeri var”, “Gecikmisən”, “Biz gedirik Balbulağa” kimi 131 aşıqların ilhamla oxuduğu nəğmələri aiddir. Bu nəğmələrdən bir neçə bəndi məmnuniyyətlə poeziyasevərlərə təqdim edirəm: Səni mələk bildiyimi, Bilirsən ki, bilirsən ki. Gözümdən yağan leysana Gülürsən ki, gülürsən ki. *** Ay camalın ayaz deyil, Sər-səhmanın taraz deyil. Nazın da həmən naz deyil, Nazında yalan yeri var. *** Ay camalın bir tamaşa, Qurbanam bu gözə, qaşa. Yaraşıqsan başdan-başa, Ayın, günün hər vaxtında. Şairin gəraylı janrında yazılmış yumoristik və satirik şeirləri də vardır: Kürdoğluya hədyan demə, Xam atı öyrədir gəmə. 132 Dəyib qızarmamış yemə, Sonra gilasdan incimə. Zəmanədən şikayət, qəm, qüssə, kədər, insanın psixoloji durumu, Kürdoğlunun gəraylılarının ana xəttini təşkil edir. Nə söyləyim qaçqın elə, Bax gözümdən axan selə. O yurda dönməyim hələ Gümandır, güman, ay duman! *** Hökmdar pul olan yerdə, Ədalət qul olan yerdə. Yamanlıq bol olan yerdə Yaxşılıq xoşa gəlmədi. *** Basdırma, torpaq yanmasın, Oğlum, axıt çaya məni. Vətən dərdi sönməz olur, Aparsın dəryaya məni. *** Hanı gözəl Qarabağım, Dağıtdılar dağım-dağım. 133 Sinəmi göynədən dağım Döndərdi bir yaya məni. *** Satmışıq namusu-arı, Xainlər düşmənlə yarı. Dağlarda dağlıq vüqarı, Çöllərdə çöllük qalmadı. Bununla belə, şairin təbiəti, insanın gözəlliyini, eşqi-məhəbbəti tərənnüm edən gəraylıları da qədərincədir: Qışı da xoşdur Qubanın, Gül açan baharı kimi. Orman üstə qar oynaşır Beçə vermiş arı kimi. *** Həm dərdimsən, həm dərmanım, Həm gülümsən, həm tikanım. Həm dağımsan, həm dumanım, Ay qara qız, ay qara qız! *** Sənsiz bağrım qana dönər, Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|