Qisqartirilgan so‘zlar ruyhati

Kuch mashqlarni bajarishdagi
 
talab1ar.
Nafas olish kuch mashqlarini bajarish vaqtida maxsus tartibda bo`lishi kerak. 
Mahlumki, kishi faqat zuriqqandagina, nafas chiqarish muskullari, tovush yo`li 
yopiq xolatda kuchlangandagina chegara kuchlanish mumkin. Zo`r kuch 

---

44 
ko`rsatkichlarini oshiradi. Kuch mashqlarini bajarishda ko`ngilsiz xodisalarning 
oldini olish uchun bir necha asosiy qoidalarga rioya qilish kerak: 
1) fakat zarur bo`lgan xollarda, qisqa vaqtli maksimal kuchlanish vaqtidagina 
zo`rga yo`l qo`yish mumkin; 
2u 
yangi shug`ullanuvchilarga chegara va chegaraga yaqin kuchlanishli 
mashqlarni ko`p bermaslik kerak; 
3) kuch mashqlarini bajarishdan oldin maksimal darajada chuqur nafas 
olmaslik kerak, bu ko`krak qafasidagi bosimni va zo`r vaqtida bo`ladigan 
o`zgarishlarni oshirib yuboradi; 
4) tovush naychalari oraligi toraygan vaqtda nafas chiqarishdagi kuch 
kO`rsatgichlari ham zo`rdagi kabi bO`lganligi uchun, nafasni tO`xtatmay chiqara 
turib maksimal zo`r berish mumkin; 
5) yangi shug`ullanuvchilar mashqning o`rtalarida, nafas olish va nafas 
chiqarishlarini talab etish kerak. 
Kuch mashklarini bajarishda gavda xolatinish ahamiyati.
Inson namoyon qilishi mumkin bo`lgan kuch uning gavda xolatiga bog`liq. 
Xar bir harakat uchun gavdaning eng ko`p va eng kam kuch namoyon bo`ladigan 
xolatlari bor. Buni amalga oshirishni uchta yo`li bor. 
Birinchi yo`l — gavdaning dastlabki xolagini tanlash. Ikkinchi yo`li —
maxsus moslamalardan va amortizatorlar bilan bajariladigan mashqlardan 
foydalanishdir. Amorgizator va espanderlar bilan bajariladigan mashqlarning 
qimmati ham mana shundadir. 
Uchunchi yo`li — mashqlarni kam tezlikda bajarishdir. Airim muskul 
gruppalarining kuchi bir —biridan farq qiladi. Turli muskul gruppalari maksimal 
kuchining nisbatini kuch topografiyasi deb atash qabul qilingan. Biron bir 
kishidagi kuch topografiyasi xaqida to`liq tasavvurga ega bo`lish uchun uning 
mumkin qadar kup muskul gruppalari kuchini o`lchash kerak. Sport bilan 
shug`ullanmaydigan kishilarda yuklama kuchiga qarshilik ko`rsatuvchi muskullar, 
qaddini va oyoqlarini rostlovchi, qo`llarni bukuvchi muskullar eng yaxshi 
rivojlangan bo`ladi. Agar kuch mashqlaridan mashg`ulot asosiy qismining 

---

45 
boshlarida foydalanilsa, ularning samaradorligi ko`proq bo`ladi. Ayrim vaqtlarda, 
kuch mashqlarini dars asosiy qismining oxiriga ko`chirishga to`g`ri keladi; bunda 
bu mashqlar shug`ullanuvchilarorganizmiga kamroq tahsir ko`rsatadi. 
Xar xil sport turlaridagi trenirovka mikrotsikllarida kuch mashqlari turli 
kunlarda o`tkaziladi. Sportning tezkor — kuchlilik turlarida kuch mashqlarini 
tsiklning dam olish kunidan keyingi birinchi kunidayoq o`tkazish tavsiya qilinadi. 
Kuch mashqlari mashg`ulotlari chastotasi qator faktorlarga, shug`ullanuvchilarning 
tayyorgarlik darajasiga bog`liqdir. Tajribalar yangi shug`ullanuvchilar bilan 
xaftada 3 mashg`ulot o`tkazish samarali bo`lishini, lekin xafgada 1, 2 yoki 5 
mashgulot o`tkazish esa foydaliroq bo`lishini ko`rsatadi. Malakali sportchilarda 
mashg`ulotlar chastotasi ortiqroq bo`lishi mumkin.