Qlobal iQTİsadiyyat və TƏHLİL

 

 

N1, 2016 

 

yatırtmaq məqsədi daşısa əmək bazarının əsas 

problemlərindən  olan  gənclər  arası  işsizliyə 

müsbət təsir göstərəcəyi gözlənilir. 

2016-

cı 

ilin 

aprelində 

Böyük 

Britaniyada 

qüvvəyə  minən  yeni  qaydalara 

əsasən AB vətəndaşları olmayan şəxslərin ölkə 

ərazisində  daimi  yaşayış  icazəsi  almaq  üçün 

illik minimum 35 min funt-

sterlinq  gəlirləri 

olmalıdır.  Bu  həddi  keçə  bilməyən  bütün 

miqrantların viza müraciətləri rədd ediləcək və 

onlar 

deportasiya 

olunacaq. 

İslahatın 

əməkhaqlarının artım tempini sürətləndirəcəyi 

güman olunur. Eyni zamanda aprelin 1-

də 

təqdim  olunan  2016-cı  il  üçün  minimum 

əməkhaqqı 

saatda 

7.20 

funt-sterlinq 

müəyyənləşdirilmişdir.  Bu  isə  2004-cü  ildən 

sonra minimum əməkhaqqı səviyyəsindəki ən 

böyük artımdır – 7.5%. 

İtaliyada  2014-cü  ilin  fevralında 

hakimiyyətə  gələn  baş  nazir  Matteo  Renzi 

tərəfindən  irəli  sürülən  Məşğulluq  haqqında 

akt  (the Jobs Act

)  gənc  işçilərə  maliyyə 

müdafiəsi  təmin  etməklə  yanaşı,  böyük 

şirkətlər 

üçün 

işdən 

azadetmə 

məhdudiyyətlərini  azaltdı,  daimi  əsaslarla  işə 

götürən  firmalara  geniş  fiskal  stimullar 

verilməyə  başlandı,  yeni  növ  əmək 

müqaviləsinin  təqdimatı  ilə  şirkətlərin  işçiləri 

azad  etdikdən  sonra  onları  yenidən  işə  bərpa 

etmək  öhdəlikləri  azaldıldı,  eyni  zamanda 

müvəqqəti 

müqavilələrin 

istifadəsinə 

məhdudiyyət  aradan  qaldırıldı.  2016-cı  ilin 

aprelində  qəbul  olunan  Maliyyə  və  iqtisadi 

s

ənədində  2017-ci  ildə  korporativ  gəlir 

vergisinin 27.5%-

dən  24%-ə  endirilməsi, 

2018-

ci  ildə  isə  fiziki  şəxslərdən  gəlir 

vergisinin azaldılması nəzərdə tutulur. 

Mənbə: 

•

 

http://www.theguardian.com/world/2016/mar/

11/european-job-market-is-rigged-against-

younger-workers-says-draghi

 

•

 

http://uk.businessinsider.com/uk-wages-gdp-

and-inequality-2016-3

 

•

 

http://metro.co.uk/2016/03/12/from-april-

people-will-be-deported-for-earning-less-than-

35000-5748436/

 

•

 

http://uk.businessinsider.com/hsbc-note-on-

the-french-labour-market-and-economy-2016-

3

 

•

 

http://www.reuters.com/article/us-france-

politics-protests-idUSKCN0X80MS

 

•

 

http://www.usnews.com/news/business/article

s/2016-03-09/france-faces-day-of-protests-

over-labor-reform-train-strike

 

•

 

https://next.ft.com/content/235be228-f102-

11e5-aff5-19b4e253664a

 

•

 

https://www.socialeurope.eu/2016/04/french-

labour-market-reform-good-intentions-poor-

delivery/

 

•

 

http://www.nortonrosefulbright.com/knowledg

e/publications/124079/italys-jobs-act

 

•

 

http://www.tax-

news.com/news/Italy_To_Slash_Fiscal_Defici

t_And_Tax_Rates____70957.html

 

 

Hər bir şəxsə aylıq olaraq şərtsiz müavinət 

verilməlidirmi? 

Bir  çox  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  fəal 

müza

kirələrə  səbəb  olan  yeni  “baza  gəliri” 

sosial  müdafiə  mexanizmi  son  dövrlərdə 

Böyük Britaniyada  da 

diqqət  mərkəzindədir. 

Şərtsiz baza gəliri (unconditional basic income 

–  UBI

) adlandırılan sosial haqq hər bir şəxsə, 

işsiz  olub-olmamağından  asılı  olmayaraq, 

minimal  yaşayış  xərclərinin  ödənilməsini 

nəzərdə tutur. UBI tipli sosial müavinətin əsas 

xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: 

−

 

İlk  dəfə  Thomas  Paine  tərəfindən  irəli 

sürülən “baza gəliri” fərdi qaydada hər bir 

şəxsə heç bir şərt, yoxlama və ya işləmək 

məcburiyyəti olmadan verilən haqdır. 

−

 

Müavinət  digər  mənbələrdən  gələn 

gəlirdən asılı olmadan verilir. 

−

 

Müəyyən iş məhsuldarlığına nail olmaq və 

ya  işi  qəbul  etmək  kimi  məcburiyyətlər 

yoxdur. 

−

 

İdeyanın müdafiəçiləri hesab edirlər ki, bu 

tipli baza gəlirin təmin olunması insanların 

9 

 

---

 

 

N1, 2016 

 

öz  istəklərinə  və  bacarıqlarına  uyğun  iş 

tapmalarına,  qane  olmadıqda  isə  rahat 

şəkildə  işdən  imtina  etmələrinə  imkan 

verəcək. 

−

 

Eyni 

zamanda, 

əhalinin 

maliyyə 

çətinliyinin  aradan  qalxması  ilə  ümumi 

sosial  vəziyyətdə  yaxşılaşma,  kriminal 

halların  azalması,  əhali  sağlamlığının 

yaxşılaşması, 

yoxsulluğun 

aradan 

qalxması,  uşaqların  təhsilə  cəlb  olunma 

səviyyəsində də artım gözlənilir. 

−

 

P

roqramın digər sosial təminat proqramları 

ilə  müqayisədə  tətbiqi  çox  asandır, 

bürokratik  maneələrdən,  yoxlama  və 

nəzarət xərclərindən azaddır. 

−

 

Texnoloji  inkişaf  nəticəsində  getdikcə 

daha  çox  işlərin  avtomatlaşdırılması  da 

insanların  yorucu  iş  qrafikindən  azad, 

istədikləri  fəaliyyətlə  məşğul  olmaqlarına 

zəmin yaradır. 

UBI 

tipli 

sosial 

müavinətin 

p

raktikada 

tətbiqinə 

dair 

çağırışlar 

artmaqdadır.  İdeya  ilk  baxışdan  şübhəylə 

qarşılansa  da,  artıq  siyasi  dairələrdə  kifayət 

qədər 

dəstəkçi 

toplamışdır. 

Böyük 

Britaniyanın  Yaşıllar  partiyası  artıq  uzun 

müddətdir ki, hər bir vətəndaşa həftədə 72.40 

funt  sterlinq  (indiki  işsizlik  müavinəti 

həcmində)  UBI  tipli baza gəlirinin verilməsi 

fikrini  dəstəkləyir.  Mart  ayında  Şotlandiya 

Milli  partiyasının  yaz  konfransında  baza 

gəlirinin  yoxsulluğu  azalda  biləcəyi  fikri 

səsləndirildi. Bir çox leyborist millət vəkilləri 

bu  ideya  haqqında  ciddi  düşünməyə 

başlayıblar  və  beyin  mərkəzlərində  bu 

istiqamətdə iş aparılır. 

Hindistan  və  Braziliyada  UBI  tipli 

pilot  layihələr  artıq  həyata  keçirilib.  Hələ 

1970-

ci 

illərdə 

ABŞ-da Nikson 

administrasiyası  tərəfindən  irəli  sürülən 

işsizlər və işləyən kasıb əhali üçün baza gəlir 

tipli ödənişi nəzərdə tutan Ailəyə dəstək planı 

(Family Assistance Plan – 

FAP)  layihəsi 

Konqresin  Nümayəndələr  Palatasından  keçsə 

də, Senat tərəfindən qəbul edilməmişdi. Buna 

baxmayaraq,  həmin  dövrdə  ABŞ-da  bir  neçə 

şəhərdə, eləcə də Kanadada bu proqram sınaq 

kimi tətbiq olundu. 

Sınaqların  nəticəsi  göstərir  ki, 

stereotiplərin  əksinə  olaraq,  baza  gəlirinin 

verilməsi  insanlara  stabillik  duyğusu  təlqin 

edir  və  işləmək  motivasiyasına  müsbət  təsir 

göstərir.  Təcrübələrin  nəticəsini  4  qrupda 

ümumi

ləşdirmək olar: 

1.

 

Rifah – u

şaqların qidalanması, orta məktəb 

davamiyyəti  və  əldə  olunan  nəticələr, 

sanitar vəziyyətdə inkişaf baş vermişdir. 

2.

 

Bərabərlik  –  cəmiyyətlərdə  qadınlar, 

yaşlılar 

və 

əlillərin 

sosial-iqtisadi 

statusunda irəliləyiş nəzərə çarpmışdır. 

3.

 

A

rtım  –  gözlənilənin  əksinə  olaraq, 

əhalinin  iqtisadi  aktivliyi  artmış,  gündəlik 

muzdlu  əməkdən  özünü  məşğulluğa  və 

kiçik sahibkarlığa keçid baş vermişdir. 

4.

 

Müstəqillik  –  burada  həm  şəxsi,  həm  də 

maliyyə müstəqilliyi nəzərdə tutulur. ABŞ 

və 

Kanadada 

qadınların 

maliyyə 

müstəqilliyi 

artdığından 

boşanma 

hallarının  sayında  artım  qeydə  alınmışdır. 

Hindistan və Braziliyada baza gəlirləri bir 

çox  ailələrin  borclarını  nağd  ödəməklə 

yüksək  faizlərdən  yayınmağa  xidmət 

etmişdir. 

Hal-

hazırda  Hollandiyanın  Utrext 

şəhərində  və  digər  19  əyalətində,  həmçinin 

Kanadada  Ontario  vilayətində  bu tipli pilot 

proqram həyata keçirilməkdədir, Finlandiyada 

da 2 illik pilot 

layihənin  həyata  keçirilməsi 

planlaşdırılır.  İyun  ayının  5-də  İsveçrədə  hər 

bir şəxsə ayda 1700 frank, hər bir uşağa görə 

isə əlavə olaraq 400 frank verilməsini nəzərdə 

tutan  planın  qəbul  edilib-edilməməsi  barədə 

referendum keçiriləcək. Silikon Vadisindən də 

UBI  layihəsinə  dəstək  gəldi,  belə  ki, 

Kaliforniyada  yerləşən,  start-up  layihələrinin 

ilkin  maliyyələşdirilməsini  həyata  keçirən  Y-

Combinator şirkəti bu layihə üzrə tədqiqatları 

maliyyələşdirmək 

istədiyini 

açıqladı. 

Amerikanın  GiveDirectly  qeyri-kommersiya 

təşkilatı  Keniya  və  Uqandada  daha  geniş 

10 

 

---