N1, 2016
Biznes inamı. Qlobal sənaye və
xidmətlər üzrə PMI
1
indeksi 2015-
ci ildə
göstərdiyi məyusedici trendi cari ilin ilk
rübündə də davam etdirmişdir. Belə ki, indeks
2012-
ci ilin son rübündən bəri ən aşağı
səviyyəyə (51.6) düşmüşdür. Milli PMI
indekslərinə nəzər yetirdikdə, son rübdə ABŞ,
Avrozona, Böyük Britaniya
və Rusiyada
istehsalın artma meyllərini, Yaponiyada
staqnasiyanın, Brazilyada isə ciddi iqtisadi
daralmanın davam etdiyini görmək olar.
Sektorial qlobal PMI-
a gəldikdə isə bir
çox sənaye sahələri fevral ayındakı
geriləmədən sonra mart ayında tədricən
genişlənmişdir. Xüsusilə, metallurgiya və
mədən sənayesində 2015-ci ilin yanvar
ayından etibarən ilk dəfə müsbət dəyişmə
qeydə alınmışdır. Ərzaq, içki, səhiyyə
xidmətləri və texnologiya sektoru mart ayı
üzrə artım cədvəlinin ilk sıralarında yer aldığı
halda digər maliyyə xidmətləri sahəsində
əhəmiyyətli enmə baş vermişdir.
Əmək bazarı. Dünya iqtisadiyyatında
baş verən dəyişikliklər əmək bazarından da
yan keçməmişdir, lakin bu effektlər ölkə
qrupları üzrə müxtəlif meyllər yaratmışdır.
Belə ki, ABŞ, Avrozona (Yunanıstan istisna)
və Asiyanın inkişaf etmiş ölkələrində
məşğulluğun tədircən yüksəliş sərgilədiyi
vaxtda bir çox əmtəə ixracatçısı olan İEOÖ-də
əks trend müşahidə edilmişdir. BVF-nun
qiymətləndirmələrinə əsasən 2016-cı ildə ABŞ
və inkişaf etmiş Avropa ölkələrində işsizlik
səviyyəsinin uyğun olaraq 4.9% və 8.9%-ə
düşəcəyi, Çində dəyişməyəcəyi, Rusiyada isə
6.5%-
ə yüksələcəyi gözlənilir.
Maliyyə bazarları. Qlobal mühitdə baş
verən iqtisadi və qeyri-iqtisadi proseslər
maliyyə
bazarı şərtlərinin daha da
sərtləşməsinə, riskə qarşı ehtiyatlılığın
yüksəlməsinə, kredit risklərinin artmasına və
balans hesabı uyğunsuzluqlarının aradan
qaldırılmasına mane olmaqla ümumilikdə
1
JP Morgan v
ə Markit tərəfindən hesablanır.
maliyyə sabitliyini sarsıtmışdır. Maliyyə
bazarlarında 2015-ci ilin oktyabr-noyabr
aylarında
dalğalanmaların
azalmasına
baxmayaraq dekabr ayında və cari ilin
əvvəlində yenidən artması qeydə alınmışdır.
Eyni zamanda, qlobal səhm bazarında ciddi
enmələr müşahidə edilmiş, tam etibarlı (safe-
haven) dövlət səhmləri üzrə faizlər tarixi
minimum səviyyələrinə çatmışlar. Suveren
istiqrazlar üzrə spredlər Latın Amerikası
ölkələrində, xüsusilə Brazilyada, həmçinin
Asiya
və
Avropanın
sənayeləşmiş
iqtisadiyyatlarında genişlənmişdir.
Əmtəə bazarları. Bir çox neft ixrac
edən
ölkələr
tərəfindən
istehsalın
dondurulacağı gözləntilərinə baxmayaraq
neftin
qiyməti 40 dolları keçmişdir. Gələcək il
üçün fyuçers bazarında qiymətlərin artacağı
gözləntiləri ilə yanaşı bazarda qeyri-
müəyyənliklər də maliyyə böhranından bəri ən
yüksək səviyyəyə qalxmışdır. Risklərə durğun
məcmu tələb, neft istehsalının davamlı artımı
və geosiyasi prosesləri aid etmək olar.
Metal
ların qiymətinin tələbin zəifliyi və
təklifin izafiliyi səbəbindən artmayacağı
gözlənilir. Ərzaq qiymətləri üzrə gözləntilər
isə məhsullardan asılı olaraq dəyişir. Belə ki,
düyü, buğda, qarğıdalı və kofenin qiymətinin
təklif qıtlığına görə yüksələcəyi, paxlalı
bitkilərin qiymətlərində isə dəyişmənin
olmayacağı gözlənilir.
İnflyasiya. 2015-ci ildə İEÖ-də ümumi
inflyasiya maliyyə böhranının baş verdiyi
dövrdən bəri ən aşağı səviyyəyə – 0.3%-ə
enmişdir. Baza inflayasiya isə 1.6-1.7%
ətrafında sabit qalaraq mərkəzi bankların
hədəflərindən aşağı olmuşdur. Bir çox İEOÖ-
də inflyasiya enerji və əmtəələrin ucuz olması
səbəbindən aşağı istiqamətli trendə keçmişdir.
Ancaq Braziliya, Kolumbiya, Rusiya kimi
ölkələrdə məzənnə uzuclaşması dünya əmtəə
bazarlarından gələn deflyasiya təsirlərini
azaldaraq
ümumi
qiymət
səviyyəsini
yüksəltmişdir. Ümumilikdə, BVF cari ildə də
İEÖ-də inflyasiyanın hədəf səviyyədən aşağı
3
N1, 2016
olacağını, digər qrup ölkələrdə isə 4.5%-ə
düşəcəyini proqnoz edir.
Siy
asət
t
övsiyələri.
BVF-nun
tövsiyələrinə görə dünya ölkələri cari və
potensial məhsul buraxılışı arasındakı fərqi
diqqətdə saxlamalıdır. İqtisadi artımın
səngiməsinə dair ehtimalların artdığını nəzərə
alaraq
məcmu
buraxılış
kəsrinin
genişlənməməsi üçün təcili və vaxtında siyasət
qərarlarının qəbul edilməsi vacibdir.
İEÖ-də daha yüksək və davamlı artıma
nail olmaq üçün struktur islahatlar
ı,
akkomodativ monetar siyasət və inkişafı
dəstəkləyən fiskal alətlər də olmaqla
“üçyaruslu
” yanaşmadan istifadə tövsiyə
edilir.
İEOÖ-də prioritetlərə nail olmaq üçün
siyasət
təklifləri
onların
qarşılaşdığı
çətinliklərin heterogenliyi səbəbindən daha
geniş müxtəlifliyə malikdir. Bu çətinliklər
ümumilikdə
artımın
aşağı
səviyyəsi,
iqtisadiyyatda kövrəkliklərin artması və sürətli
kred
it artımı ilə xarakterizə oluna bilər.
Priorotetlərə
Çin
iqtisadiyyatının
müvəffəqiyyətlə yenidən balanslaşmasına nail
olma, Çindəki iqtisadi zəifləmədən gələn
neqativ təsirləri azaltmaq, kapital axınlarının
azalması, maliyyə
bazarında şərtlərin
sərtləşməsi və ucuz əmtəə qiymətləri mühitinə
uğurla adaptasiyanı aid etmək olar.
Siyasətçilər bununla yanaşı ortamüddətli
dövrdə də artımı və həyat standartlarını
yüksəldəcək, eyni zamanda inkişaf etmiş
iqtisadiyyatlara
konvergensiyanı
sürətləndirəcək siyasət qərarları qəbul etməli
və reallaşdırmalıdırlar.
Mənbə:
•
IMF WEO, April 2016
•
IMF Global Financial Stability Report, April
2016
•
IMF Commodity Prices Outlook and Risks,
April 2016
•
JP Morgan & Markit Global Manufacturing &
Services PMI, April 2016
•
UNCTADSTAT
4