Qlobal iQTİsadiyyat və TƏHLİL
Yüklə 425,75 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maliyyə bazarları friksiyonları.
- Qiymətləndirmə metodları.
- Mənbə
Son illərdə dinamik stoxastik ümumi tarazlıq (DSÜT) modellərinin spesifikasiyası və qiymətləndirilməsində nəzərəçarpan irəliləyiş əldə olunub. Nəticədə, inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrin mərkəzi bankları siyasət təhlili və proqnozlaşdırma prosesində bu modellərin üstünlüklərindən faydalanmağa başlayıblar. Bu gün mərkəzi bankların əksəriyyəti öz DSÜT modellərini qurmuş, bəziləri isə model qurma prosesindədirlər. DSÜT modelləri iqtisadi siyasətin təhlili üçün tutarlı alətdir. Bu modellər iqtisadi fluktuasiyaların mənbəyini müəyyənləşdir- məyə, struktur dəyişiklikləri ilə bağlı sualları cavablandırmağa, siyasət qərarlarının təsirlərini proqnozlaşdırmağa və müxtəlif iqtisadi eksperimentlər yerinə yetirməyə kömək edir. DSÜT modelləri həmçinin iqtisadiyyatın struktur xüsusiyyətləri və müxtəsər parametrlər arasında əlaqə
yaratmağa imkan yaradır ki, bu da böyük miqyaslı makroiqtisadi modellərdə mümkün deyildi. Bu nlara baxmayaraq, yeni bir alət kimi DSÜT modellərinin məlumat bazasına uyğunlaşmaq qabiliyyətini isbat etməyə və siyasət alətləri kimi faydalılığını təsdiq etməyə ehtiyac var idi. Christano və həmmüəlliflərinin (2005) məqaləsindən sonra bu modellərin faydalılığı önə çəkilməyə başladı. Onların tədqiqatı göstərdi ki, nominal və real ətalətə malik optimizasiya əsaslı model monetar siyasət şokunun təsirlərini uğurlu şəkildə müəyyənləşdirə bilir. Ədəbiyyatda mövcud olan DSÜT modelləri əsasən yeni
Keynsçilik p aradiqmasının və real biznes tsikli yanaşmasının elementlərini özündə birləşdirən struktura malikdir. Bençmark DSÜT modeli real və nominal ətalətə malik olan mikro-əsaslı modeldir. Bu modeldə ev təsərrüfatları istehlak edir, nə qədər investisiya yatırmaq b arədə qərar qəbul
edir və
diferensiallaşdırılmış əmək təklif edir ki, bu da onların əmək haqlarını təyin etmək üçün imkan verir. Öz növbəsində firmalar işçi qüvvəsini işə götürür, kapitalı icarəyə götürür və diferensiallaşmış məhsulları təklif edir ki, bu
da onlara qiymətləri təyin etmək üçün imkan verir. Həm ev təsərrüfatları, həm də firmalar bir sıra normal friksiyonlarla (ətalətli maaşlar və qiymətlər və ya maaşların və qiymətlərin qismən indeksasiyası) üzləşirlər. Bu friksiyonlar müvafiq olaraq onların qiymət və əmək haqqı təyin etmə qabiliyyətlərini məhdudlaşdırır. Ev təsərrüfatlarının tərcihləri onların istehlak vərdişlərini göstərir və faydalılıq funksiyası istehlak, asudə vaxt və real pul balansıdır. Fiskal siyasət adətən Rikardo çərçivəsi ilə məhdudlaşdırılır, pul siyasəti isə faiz dərəcəsi kanalı ilə reallaşdırılır. Bu halda faiz dərəcəsi inflyasiya hədəfindən kənarlaşmaya və iqtisadi aktivliyin (məsələn, məcmu buraxılış kəsiri) meyarlarına cavab olaraq müəyyənləşdirilir. Üstəlik, faiz dərəcəsinin müəyyən hamarlaşması da fərz edilir. Bu sadə model təklif şokları (məhsuldarlıq və əmək resurslarının təklifi), tələb şokları (tərcih, investisiya fəallığı, dövlət xərcləri), maya dəyəri və ya marja şokları (qiymət marjası, əmək haqqı marjası, risk premiyas
ı) və monetar şoklar (faiz dərəcəsi və ya digər hədəf dəyişənləri) kimi müxtəlif şoklarla müşayiət olunan stoxastik strukturla zənginləşdirilir. Ümumilikdə, bu çərçivə iqtisadiyyatda biznes tsikl lərinin dinamikasını müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub. Mone
tar siyasət baxımından bu, transmissiya mexanizminin ən vacib elementlərini müəyyənləşdirmək üçün faydalıdır. Bunlara baxmayaraq, mövcud çağırışlardan irəli gələrək DSÜT modellərində təkmilləşdirmələrə ehtiyac var. Bu ehtiyac özünü
xüsusilə, maliyyə bazarlarının və fiskal siyasətin rolunda, ticarət və maliyyə açıqlığı arasında qarşılıqlı əlaqənin yaxşılaşdırılma- 5
sında göstərir. Kiçik açıq iqtisadiyyatların modelləşdirilməsində bu, daha aydın büruzə verir.
Maliyyə bazarları friksiyonları. Hazırkı DSÜT mo
dellərinin əsas zəifliyi maliyyə bazarlarının modelləşdirilməsi üçün münasib metodun olmamasıdır. Ona görə də, maliyyə bazarlarının və ya maliyyə friksiyonlarının modelləşdirilməsi texnikasının olmaması bençmark DSÜT modelinin biznes tsiklin müntəzəmliyini izah etməsinə mane olur. Bu modellər həmçinin mərkəzi banklar üçün maraqlı olan maliyyə kövrəklikləri, qeyri- likvidlik və ya maliyyə sistemlərinin protsiklikliyi kimi siyasət məsələlərinin təhlilini verə bilmir. Maliyyə bazarlarını zəif modelləşdirmə qabiliyyəti DSÜT modellərinin stress-
testləşdirmə üçün
istifadəsini məhdudlaşdırır. Ətalətli qiymət şəraitində portfel seçimi də ənənəvi DSÜT modellərinə uyğun- laşdırılmayıb. Açıq iqtisadiyyatlı DSÜT modellərində beynəlxalq iqtisadi əlaqələr ənənəvi olaraq xalis investisiya mövqeyi və cari hesab baxımından daxil edilir. Ona görə də optimal portfel seçimini və ümumi portfel vəziyyətini modelləşdirmək qənaətbəxş deyil. Yalnız son dövrlərdə ədəbiyyatlar müasir makroiqtisadi DSÜT çərçivəsində portfel seçimi prob lemini həll etmək istiqamətində irəliləyiş əldə ediblər (məsələn, Engel və Matsumoto (2005), Deverux v ə Sutherland (2006)). Faiz dərəcələrinin müddət strukturunu DSÜT modellərinə daxil etmək çətindir. Hazırkı bençmark DSÜT modelində gözlənilən faiz dərəcələri ilə məcmu buraxılış arasında əlaqə investisiya-yığım əyrisi (IS əyrisi) vasitəsilə müəyyənləşdirilir. Bu əyri məcmu buraxılışı real faiz dərəcəsinin əksi kimi ifadə edir.
DSÜT
modellərini qiymətləndirmək üçün iki əsas metod təklif edilir: kalibrasiya və ekonometrik qiymətləndirmə. Kalibrasiya metodları bir neçə il əvvəl daha məşhur olsa da, son illərdə istifadəsi azalıb.
Bu, hesablama texnologiyasının inkişafını və ekonometrik qiymətləndirmələrin təsir gücünü artıran yeni ekono metrik metodların yaradılmasını əks etdirir. Faktiki olaraq bu gün əksər mərkəzi banklar DSÜT modellərini qurmağa və qiymətləndirməyə böyük əhəmiyyət verirlər. İqtisadi ədəbiyyatlarda DSÜT modellərini qiymətləndirmək üçün müxtəlif ekonometrik yanaşmalar mövcuddur. Bunlara misal olaraq ümumiləşdirilmiş momentlər metodu (ÜMM) ilə tarazlıq əlaqələrinin qiymətləndirilməsi, vektor avtoreqressiya (VAR) və DSÜT impuls reaksiya funksiyaları arasındakı uyğunsuzluğa əsaslanan minimal məsafə qiymətləndirməsi, maksim al mümkünlük və Bayes metodlarını göstərmək olar. Bunlar arasındakı əsas fərq hər bir modelin tənzimləyə bildiyi məlumatların həcmi ilə ifadə olunur. Məsələn, ÜMM model tərəfindən verilən məlumatların yalnız bir hissəsini istifadə etdiyi halda, maksimal mü mkünlük metodları modelin verdiyi bütün məlumatları istifadə edir. Mənbə •
Camilo Tovar (2008), “DSGE Models and Central Banks”, Bank for International Settlements, Working Papers No. 258 6
Yüklə 425,75 Kb. Dostları ilə paylaş:
|