Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ 10 cilddə Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Günahlarını Məhəmməd Mustafa yüzi suyına
Yüklə 3,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Günahlarını Məhəmməd Mustafa yüzi suyına bağışlasun!
- «Amin!» «Amin!»
- Müsəlman
- Qarğış və söyüşlər
- Yigitligüm səni tutsun
- At yemiyən acı otlar (bitincə) bitməsə, yeg! Adam içməyən acı sular sızınca sızmasa, yeg! Ata adını yürütmiyən xoyrad oğul
- Sarb yürürkən Qazlıq ata namərd yigit yenə bilməz
Günahlarını Məhəmməd Mustafa yüzi suyına bağışlasun! (46) –
Məhəmməd adı dini ifadələrdə adətən bu cür xatırlanmışdır. Qalan dini ifadələrdə daha çox qurban, amin, didar, dua, behişt, uçmaq sözləri iştirak edir. Mənim
(57) Yolına
qurban olayın. Qara başım qurban olsun sana, gəlincigüm . (66) Mənim başım qurban olsun səninçün! (71)
Qara başım qurban olsun, kafər, sana! (114) Mənim başım sənin yolına
(75)
Mənim canım sənin canına qurban olsun, (85)
İman sözü ilə: Axır-sonı arı imandan ayırmasun! (46)
Amin sözü ilə: «Amin»
deyənlər didar görsin! (46) «Amin!» «Amin!»
deyənlər didar görsün! (71)
və
sözləri ilə: Ağ saqallu baban yeri uçmağ olsun! Ağ birçəklü anan yeri behişt olsun! (46)
sözü ilə: (Ağ alnunda beş kəlmə) dua qıldıq, qəbul olsun!
(46) Müsəlman sözü ilə: Müsəlmanlar arxası
olsun . (46) Dastanda işlənmiş andların bir qismi dövrün qəhrəmanlıq ayinləri ilə bağlıdır. Odur ki indii onlar işləkliyini məhdudlaşdır- mışdır. Məsələn: Qılıcıma toğranayın . (59) Oxıma sancılayın. Yer kibi kərtləyin. Topraq kibi savrılayın. (62) Bu cür ifadələr tarixi romanların dilində yenidən canlandırıla bilir. Məsələn, F.Kərimzadənin «Xudafərin körpüsü» dilogiyasında eyni ifadələr obrazların dilində Şah İsmayıl dövrünün qəhrəmanlıq səciyyəsinin təsviri prosesində təbii səs- lənir. (25, 111-123) Yaradan haqqı içün, baba (74), Ya qadir allah, birligin, varlığın haqıçün - kimi ifadələr xalq dilində işləkliyini davam etdirməkdədir. Ağam başına and içmişəm (112),
ağam başiçün, dinin eşqinə (117) tipli ifadələr də müasirliyini mühafizə etmişdir. Xalq arasında Oğlum toğmasun, toğarsa, on günə var- masun
… (gərdəgə girsəm) – tipli ifadə-andlar indi bəlkə də nadir hallarda işlənir. 332
Qarğış və söyüşlər . Dastanın dilində qarğış və söyüşlər də
öz rəngarəngliyi ilə diqqəti cəlb edir. Qarğışların bir qismi hazırda olduğu kimi xalq dilində işlənməkdədir: Ağzın qurısun! Dilin çürisün! (37)
Əlin qurısun! (54)
Əlün qırsun, parmaqların çürisün! (63)
Çıqsun bənim kor gözüm!
(37) Qadir alnuna qada yazsun! (37) Ağzın çürisün! (125) Mana zindan olsun! (124) Və s. 63-cü səhifədəki Əlün
qırsun ifadəsi
ərəb əlifbası ilə olan mətndə Əlün qurısun şəklindədir.(27, 26) Bir sıra ifadələrdə subyekt və obyekt bildirən sözlər sonrakı inkişaf prosesində dəyişmişdir. Məsələn, Yigitligüm səni tutsun! (48)
Bunın kibinin bəbəkləri bitməsün! (37) – ifadələrindən birincisi igidlik, qəhrəmanlıq dövrünün ifadəsidir, indi daha çox çörəyim (əməyim) səni tutsun şəkillərində işlənir. İkinci ifadə
şəklində formalaşmışdır. Bu evi xarab olası! (33) – ifadəsi Bu evi xaraba qalsın! – şəklində dəyişmişdir. Qazanın başına bunlu gəlsün! (122) – ifadəsi Allah başına müsibət (bəla) gətirsin! şəklində işlənir.
(85)
– cümləsi Qanturalının dilindəndir. Bunu qarğış yox, bir növ şikayət kimi söyləyir. Tatlu candan ayırsun qadir səni! (102)
Ala yılan olub bəni soqsun! –ifadələrindən birincisi tanrı şirin candan ayırsın səni , ikincisi səni ilan vursun şəklində sadələşmişdir. Bir sıra ifadələr daxili qarşılaşdırma əsasında qurulmuşdur: Çala bilən yigidə oqla qılıcdan bir çomaq yeg! (32)
«Dədə Qorqud» ozanı
mürəkkəb cümlə şəklində də ifadə etmişdir: Qonağı gəlməyən qara evlər yıqılsa, yeg! (32) Başqa bir şəkildə qarşılaşdırma daha da gücləndirilmişdir: At yemiyən acı otlar (bitincə) bitməsə, yeg! Adam içməyən acı sular sızınca sızmasa, yeg! Ata adını yürütmiyən xoyrad oğul ata belindən enincə enməsə, yeg, ana rəhminə düşüncə toğmasa, yeg!
! (32) Aşağıdakı cümlələrdə fikir daha sərbəst, daha geniş ölçüdə söylənmişdir: Sarb yürürkən Qazlıq ata namərd yigit yenə bilməz, 333
Yüklə 3,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|