Qubad İbad oğlu (Bayramov) Özəlləşdirmə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
1984 «Skott Lisqou» Birləşmiş Britaniya limanı «Uitq farm» «Enterprayz oyl» «Simink» «İnmos» «Qaquar» «Britiş telekom» Q Tender Q Tender Q Q A A 100 48* 50* 100 100 76* 100 51 12 51 82 380 66 95 297 3900 1985 Britaniya aerokosmik şirkəti «Yarrou impbilders» «Britoyl» «Vasper Tornikfort» «Keybl end uayrless» A Q A Alqı A 48* 100 49* 100 23* 346 34 426 15 580 1986 «Svan xanter impilder» «Viskers impbildinq end incinerinq» «Royal ordenene»- Lidsdə tank zavodu Milli avtobus şirkəti «Britiş aerospeys xelikopters» «Britiş qaz» Alqı Q A Alqı Q A 100 100 100 100 100 100 5 60 11 250 14 5600 1987 «Yunipart» «Leylond bas» «Britiş eyrieyz» «Royal ordens» «Rolls-Roys» «Di-Ey-Bi» «İstel» «Britaniya aeroport idarəsi» «Britiş petroleum» Alqı Alqı A Q A Alqı Alqı A A 100 100 100 100 100 100 100 100 36,8 30 4 900 190 1363 7 26 1225 7200 1988 «Rover qrup» «Britiş stil» Q A 100 100 150 2500 1989 Milli cirobank Su təchizatının 10 şirkəti Q A 100 100 112 5110 1990 Elektrik enerjisini paylaşdıran 12 şirkət A 100 8000 1991 «Neşnl pauer» «Pauer cen» Skottiş pauer» «Skottiş haudroelktrik» «Britiş telekom» A A A A A - - - - 48,9 - - - 2000 5350 1 * Dövlt mxsus olan shmlrin tam satışı ** Alqı-qapalı (xüsusi) satış formalarından biri *** Tender-açıq (ictimai) satış formalarından biri Cədvəldən də göründüyü kimi, Britaniyada özəlləşdirmə ilk dəfə olaraq geniş miqyasda deyil, fərdi qaydada Liberalların hakimiyyəti dövründə start götürmüşdür. Həmin dövrdə, hətta dünyanın məşhur və aparıcı neft şirkətlərindən olan və bu gün Xəzərin Azərbaycan hövzəsində konsorsium çərçivəsində neft hasilatı ilə məşğul olan "Britiş petroleum"un 5 faizlik səhmləri 276 milyon funt sterliniqə, təxminən 450 milyon ABŞ dollarına satılmışdır. Ümumiyyətlə, yalnız 80-cı illərdə Böyük Britaniyanın 51 iri dövlət şirkətindən 16-sı özəlləşdirilmiş, bunun nəticəsi olaraq dövlət bölməsində çalışanların sayı 1,3 milyon nəfər azalaraq, cəmi məşğul əhalinin 2,8 faizini təşkil etmiş və ən başlıcası ötən əsrin 90-cı ilinin əvvəlinə özəlləşdirmədən əldə edilən gəlir 33 milyard funt sterlinqindən çox olmuşdur.* 1987-ci ildən son dövrlərə qədər Britaniyada kommunal təsərrüfat müəssisələrinin satışı davam etmiş və burda da başlıca məqsəd həmin bölmədə rəqabət şəraiti yaratmaq və onu getdikcə möhkəmləndirməkdən ibarət olmuşdur. Böyük Britaniyada dövlət müəssisələrinin əsasən iki formada: açıq (ictimai) və qapalı (xüsusi) özəlləşdirildiyi cədvəldən də aydın görsənir. Bu zaman özəlləşdirmə metodlarının seçilməsi müəssisənin miqyasından və onun digər xarakteristikasından asılı idi. Açıq metodla özəlləşdirmə zamanı məcburi tələblərdən biri də müəssisənin açıq tipli səhmdar cəmiyyətlər çevrilməsi idi. Bu zaman hüquqi şəxs statusu dəyişdirilmədən də onun səhmlərinin satışına icazə verilirdi. Qapalı şəkildə satış zamanı dövlətin 1975-1981-ci illərdə holdinq şəklində formalaşdırdığı qapalı tipli səhmdar cəmiyyətlər satışa çıxarılırdı. Bu zaman satışa çıxarılan əmlakın qiyməti danışıqların gedişində və ya rəqabətin miqyası üzrə məhdudiyyət nəticəsində müəyyənləş-dirilirdi. Açıq tipli satış isə fiksə edilmiş (sabit) və ya müsabiqə qiyməti ilə həyata keçirilirdi. Fiksə edilmiş qiymət inzibati planda sadə görünsə də, dövlət onun təyin olunmasında maliyyə məsləhətçilərinin köməyindən istifadə edərək, müəssisənin əmlakının dəyərini əsas götürürdü. Lakin bir çox hallarda əmlakın dəyərinin inzibati qaydada qiymətləndirilməsi səhv nəticələrə gətirib çıxarırdı. Belə ki, müəssisənin dəyəri aşağı qiymətləndiriləndə onun bazara birdən -birə buraxılmış səhmlərinin məzənnəsi kəskin artırdı. Bu hadisə bir neçə dəfə, xüsusilə də 1984-cü ildə təkrar olunmuşdu. Bəzi hərraclar zamanı səhmlər gözqamaşdırıcı qiymətlərə satılmışdı və bu qiymətə səhmləri yalnız iri investorlar deyil, həm də xırda payçılar almışdı. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Britaniyada iri müəssisələrin səhmlərinin əsas alıcıları maliyyə institutları olmuş, fərdi investorların aldığı səhmlərin ümumi yekunda xüsusi çəkisi 21,3% təşkil etmişdir. Böyük Britaniyada daha çox sayda mülkiyyətçilərin yaranması və özəlləşdirmənin sürətləndirilməsi məqsədilə xırda payçılara və xüsusilə də müəssisənin işçilərinə güzəştlər praktikası da mövcud olmuşdur. Səhmlərin hissə-hissə ödənilməklə satılması xırda, eləcə də varlı olmayan payçılara iri mülkiyyət əldə etməyə imkan yaradırdı. Səhmlərə yazılış zamanı onun dəyərinin üzvlük haqqı formasında hissə-hissə ödənilməsinə 2 aydan 10 aya qədər müddət ayrılırdı. Bütün açıq (ictimai) satış formalarında müəssisənin işçilərinə müəyyən miqdarda səhmləri, haqqını ödəmədən əldə etmək hüququ verildi. Belə ki, "Britiş Qaz"ın satışı zamanı işçilər və pensiyaçılar üçün səhmlərin 5 faizi ehtiyatda saxlanılırdı. Hər bir işçiyə 52 pulsuz səhm verilirdi, eyni zamanda əlavə olaraq hər bir əlavə alınmış səhmə, pulsuz səhmlərin maksimum miqdarının 111-i ötməməsi şərti ilə daha 2 pulsuz səhm verilirdi. Bununla yanaşı müəssisənin işçisi və yaxud pensiyaçı 1481 səhmi fiksə edilmiş satış qiymətindən 10 faiz güzəştlə və daha 20 minədək səhmi növbədənkənar olaraq güzəştsiz ala bilərdi. 12 elektrik təchizatı şirkətinin özəlləşdirilməsi zamanı müəssisənin işçilərinə və penisiyaçılara 10% səhm pulsuz verilmişdi. Ötən əsrin 80-cı illərində Britaniyada bütövlükdə özəlləşdirilmiş müəssisələrin 500 minədək işçisi öz şirkətlərinin səhmlərini əldə etmişdilər.* Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|