Qubadlinin yer- yurd adlari (mononimleri). pdf
Yüklə 18,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
174 Quşçu. Azərbaycan mənşəli coğrafi adlardan biri də Quşçu etnomu etnomapalinidir. Quşçu inam ümumi türk anamistkiasinda həmişə özünü qoruyub saxlamışdır. Totem kimi qəbul olunmuşdur. Totem- lərin əsas xüsusiyyətlərindən biri də onların tayfa, qəbilə xalq adlarına çevrilməsidir. Göyərcik, Novlu kəndlərini əhatə edən ərazinin bir hissəsi qusçu ad- lanır. Mistanla Cibikli kəndləri arasında olan Quşçu dərəsi, Quş bulağı mövcuddur. Azərbaycan ərazisin- də Quşpara (Xanlar rayonu), Quşçu körpü (Daşkəsən rayonu), Quşçu (Xanlar rayonu), Quşçu (Qazax rayonu), Quşçu düzü (Qubadlı rayonu) adlı yerlər var. Tərkibində ikinci tərəfi quşçu olan coğrafi adlar da var. Dağ quşçu (Dəvəçi), Aşağı quşçu (Tovuz), Aşağı quşlar (Şuşa), Dəli quşçu (Zərdab) kimi adlar bu qəbildəndir. 1728-ci ildə tərtib edilmiş “Dəftəri- müfəssəl” əsərində Quşçular camaatı adlı coğrafi obyekt inzibati ərazi bölgüsünə daxil edilib. E.Hü- seynzadə Quşçu tayfasının Azərbaycana gəlişini monqolların Şimali Qafqazi tutmaları ilə əlaqələn- dirir. (“A.Qeybullayev toponomiya Azərbaycana” 1986 səh 65) Qayalı. Rayonun ərazisində qayalı oykonimi də qayı tayfalarının coğrafi adlarındakı izidir. Bu deyi- lənlərdən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, rayon əra- zisində Oğuz yer-yurd adları təsadüfi, göydən yaran- mış adlar olmayıb. Bu addan Oğuz ruhu, Oğuz ab- 175 havası, Oğuz nəfəsi duyulur, Dədə-Qorqud dünya- sının ətri gəlir. Mənbələrdə yazılmışdır ki, Şabadın Oğuzun nəvələrindən biri olan Qayıq bəyin qızının adıdır. Qazan. Müskanlı, Dondarlı kəndləri ərazisində Qazan dərə, Qazanyal toponimi mövcuddur. Biz Qazan antrotoponiminə Musa Kalankatlının “İstori- ya Albaniya” əsərində rast gəlirik. Eramızın əvvəlin- dən xəbər verən “Alban tarixi” əsərindən görünür ki, Qazan xanın Zəngəzur zonası ilə birbaşa əlaqəsi olmuşdur. Əraziyə yaxın olan Cəbrayıl rayonunda da Qazan zəmi toponiminə rast gəlinir. Onu da qeyd edim ki, Zəngilan, Qubadlı rayonlarında bu adda 5-dən artıq oykonim, oronim, hidronim mövcuddur. Deməli, Qazanla əlaqədar 2 mühüm fakt bir- birini təsdiqləyir. Əvvəla, alban tarixində Qazanın bu ərazilərə gəlməsinə işarə olunur. 2 ci, Zəngilan ərazisində olan Qazangəl dağı tam şəkildə Qazanın bu ərazidə olmasına işarədir. E.Rüstəmov “Elm və Həyat jurnalı 1987. Səh 922” (P.Zeliniski ekono- miçski səh .145-162) (Azərbaycan klassik ədəbiyyatı kitabxanası b.1982 birinci cild səh.51) Qoçdar Usuplu. (ölü kənd) Kəndin cənubunda, Qoşa çinar adlanan ərazinin sol tərəfində, Bəxtiyarlı yolunun üstündə 4 ədəd qoç heykəl olmuşdur. Onla- 176 rın ikisi ermənilər tərəfindən aparılmış, iki ədədi rayon Tarix Diyarşünaslıq muzeyinə gətirilmişdir. Bu gün həmin ərazidə qoç heykəllər yoxdur. Onu da qeyd edim ki, ermənilər tərəfindən şayiə yayılmışdır ki, qoc heykəllərin içərisində qızıl var. Ona görə də qalan abidələr qorunmamışdır və dağıdılmışdır. Həmin ərazidə 2 ədəd daş sandıq qəbirüstü qalmaq- dadır. Biri böyük, o biri isə bir qədər kiçik ölçülüdür. Qoç heykəl. Hacılı kəndində Zeynəbin yeri adlanan ərazidədir. Qoç qəbir. Göyərcik kəndində Quşçu İmam- zadəsi 1424-cü il tarixə aid qəbir daşlarının yanında olan qədim abidə. Bu abidə 10-cu İmam Əliyyən Nəqi (ə) övladlarının qəbrindən 20-25 m aralıda yerləşir. Quşçu düzü. Novlu kəndi ilə Göyərcik kəndləri arasında böyük bir sahəni əhatə edir.Azərbaycanın çox rayonlarında Quşçu adlı kəndlər və ərazilər var. Goranboy, Daşkəsən, Qazax,Yevlax, Xocalı, Gəncə, Xocavənd, Laçın, Gədəbəy, Şuşa, Qafan və s.Qədim türk mənşəli Quşçu tayfası adı ilə bağlıdır. Azərbay- canda və digər Türk ərazilərində geniş yayılmış tayfalardan biri hesab olunur. Bəzi mənbələrdə Hun tayfaları ilə bağlılıq təşkil edir. 177 Qarğışdağ. Köhnə Qarqışlaq kəndinin gün çıxan hissəsində sıldırımlı dağın ətəyində xarabalıqları qalan kəndin adıdır. Yaşlı adamların dediklərinə görə, həmin ərazidə qala divarlarının qalıqları, san- dıq qəbirlər və qoç daşlar bu günə qədər qalmaq- dadır. Quşcu İmamzadəsi. Göyərcik kəndi ərazisində Quşcu düzündə yerləşir. Onuncu İmam Əliyən Nəqı- nın (ə) övladlarının dəfn olduğu yer ehtimal edilir. Həmin ərazidə 1424-cü ilə aid digər abidələr də var. Təkcə Qubadlı rayonunun əhalisi yox, digər ra- yonlar və digər respublikadan gələn insanlar ziyarət edirdilər. Ziyarətgaha yığılan nəzir pullar imdad diləyən xəstələrə və kasıblara paylanarmış. Qalalı qalası. Muradxanlı kəndində qədim qala. Şirvaninin əsərlərində adı çəkilmişdir. Qazan qaya. Diləli Miskanlı kəndi. Qazan xanla bağlı rayonda bir çox toponimlər qeyd olunmuşdur. Cəbrayıl rayonunun Qazan zəmi kəndi, Zəngilan ra- yonunda Qazan gəldi dağı qeydə alınıb. Bu topo- nimlər Qazan xanın Qubadlı, Zəngilan ərazisində olmasını təsdiqləyir. Quş qonan dağ. Qaralar kəndində günbatan isti- qamətində yerləşir. 178 Qoç dərəsi. Qoç dərəsi Sarıyataq kəndində olan dərədir. Dərədə qədim qoç abidələri olub. Bir hissəsi ermənilər tərəfindən aparılmışdır. Rayonun başqa ərazilərində də qoç abidələri var. Qarqışlaq kəndində iki ədəd qoç və bir ədəd Sandıq qəbir daşı var idi. Qalaça. (Əliquluuşağı) Kəndin ətrafındakı təpə- lərdən ən yaxını üzərində kənddən təqribən 150 m hündürdə, əsası bərk əhəng daşından ibarət olan qalaçanın qalıqları erməni işğalına qədər qalırdı. Bu istehkam xarakterli tikililər kəndi əhatə edən bir neçə təpənin üstündə idi. Həmin istehkamların yerləşdiyi sahədən 1918-19-cu illərdə (yaşlıların ifadəsindən) və 1988-93-cü illərdə ermənilərin hü- cumlarının dəf edilməsində səngər kimi istifadə olunmuşdur. Qarğıdalı dərəsi. Məzrə kəndi ərazisində olan dərənin adıdır. Qalacıq. Xocamusaxlı kəndi yaxınlığında Ballı qaya deyilən hündür, əlçatmaz qayanın üzərində yer- ləşir. Qalıqları erməni işğalına qədər mövcud idi. Qalacıq qalasının tikilmə tarixi məlum deyil. Lakin son dövrlərdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, Qalacıq qalasının tarixi eramızdan əvvələ gedib çı- xır. Bu qala Albaniya və Atropatena dövlətlərinin sərhədini ayıran xətt boyunca qalıqları müasir dövrə qədər gəlib çatan keşik-mühafizə sisteminin tərkib Yüklə 18,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|