Qubadlinin yer- yurd adlari (mononimleri). pdf
Yüklə 18,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qılınc təpə.
179 hissəsidir. Araz çayının Füzuli rayonu ərazisindən başlayaraq Cəbrayıl rayonunun Sirik, Qubadlı rayonunun Saray (Yazı düzü), Poladlı, Xocamusaxlı, Çardaxlı, Zəngəzurun müasir Ermənistanın ərazi- sində qalan Qala boyu ərazilərindən keçərək, Naxçı- vanın Əlincə qalasınadək və oradan da Türkiyə sərhədlərinədək uzanan vahid bir mühafizə sistemi- dir. Keşik-mühafizə qalaları görüş dairəsi prinsipinə uyğun qurulmuşdur. Yəni 1-ci qaladan 2-ci, 2-cidən 3-cü və s.mütləq görünməlidir. Qalaların yuxarıda adları çəkilən kəndlərdəki qalıqları da bunu sübut edir. Həm də əlçatmaz sərt qayalar üzərində qurulan bu sistemdəki ocaq yerləri göstərir ki, bir qaladan digərinə siqnallar od qalamaqla, işıq-tüstü sistemi vasitəsilə ötürülmüşdür “Dədə-Qorqud” filmində deyildiyi kimi. Azərbaycan Respublikasının, eləcə də tarixi Qər- bi Azərbaycan ərazisindəki qədim qəbiristanlıqlarda daşdan yonulmuş at, qoç heykəlləri çoxdur. Bunlar islamdan əvvəlki dövrə aid abidələrdir. Belə daş heykəllər Qubadlı rayonunun Qaracallı, Abdalanlı, Mahmudlu, Mollu, Novlu kəndlərinin ərazisində də vardı. Elmdə qoç, at, qartal heykəllərinin mənası düzgün başa düşülmədiyindən bunlara sovet dövrün- də ermənilər sahib çıxmağa cəhd göstərmişlər. Çox vaxt onları ərazilərimizdən oğurlamışlar. Əslində 180 bütpərəstlik dövrünün simvolları olan bu heykəllər ulduz bürclərinə sitayişlə bağlıdır. Yəni at bürcü (Peqas) və qoç bürcünün simvolları olan bu cür heykəl-simvollar, inama görə, axirət dünyasında insanları müşayiət edən varlıqlardır. Qoç heykəllərinin daha çox yayılması yaranışın başlanğıcının, yəni mart ayının 21-nin o dövrdə Qoç bürcünə təsadüf etməsi ilə bağlıdır. Qaravul Təpə. Dəmirçilər kəndindədir. Ərazi- dən çox yerlər müşahidə olunduğuna görə qaravul məqsədilə seçilmişdir. III. 1. Qubadlı toponiminin mənşəyi haqqında Qubadlı toponiminin yaranması və etimologiyası ilə bağlı müxtəlif fikirlər vardır. Qubadlı yer adına ilk dəfə İkiçayarası (Mesopotomiya) bölgəsindəki mixi yazılarda rast gəlinir. Azərbaycan Respublikası ərazisindəki Qubadlı toponiminin və İkiçayarası Qubadlı şəhərinin adındakı eynilik onların eyniköklü olduğunu söyləməyə əsas verir. Qeyd etmək lazımdır ki, Qubadlı rayonunun daxil olduğu Zəngəzur ərazisi Xürrəmilər hərəka- tının əsas mərkəzlərindən biri idi. Babəkin başçılıq etdiyi qoşunun əsas hissəsi vaxtilə Azərbaycanda yaşayan yerli türk tayfalarından toplanmışdı. Bütün yazılı qaynaqlarda qeyd edilir ki, həmin türk 181 tayfaları həmişə öz döyüşkənliyi ilə fərqlənmişlər. Bu, Qubadlı əhalisinin türk əsilli olduğunu sübut edən danılmaz faktdır. Qubadlı adının Qızılbaş-şahsevən tayfaları ilə bağlılığına dair fikirlər də mövcuddur. Mənbələrə əsasən, onların burada məskunlaşması Səfəvi şahı Şah I Abbasın buraya səfəri dövrünə təsdüf edir. Həmin dövrdə Şahsevən tayfası Azərbaycanın hər iki hissəsində (əsasən Muğan düzündə) yaşayırdı. M.V.Vəliyevin (Baharlının) yazdığına görə Şah- sevən tayfalarının Bəydili nəsli var idi. Bəydili nəslinin tərkibində Cilovlu, Cəyirli, (Çakırlı) və Kobadlı oymaqları yaşayırdı. Mənbələrin təhlili nəticəsində “Kobatlı” Qubadlı yer adının Bəydili nəsli ilə əlaqələndirilməsi bu tor- paqların bilavasitə türk yurdu olduğunu bir daha təs- diqləyir, çünki Bəydili Oğuz xanın Yıldız xandan olan nəvəsi idi. Qısıraq əfsanəsi. Ölkənin padşahının qızı xəstə- lənir. Padşahın vur-tut bir qız övladı var idi. Loğmanlar çağrılır, heç bir nəticəsi olmur. Padşah elan edir ki, qızımı kim sağaltsa, onu dünya malı ilə qane edəcəyəm. Bir gün şahın elçi daşında bir qocanın oturdu- ğunu götürürlər. Sən kimsən? Mən padşahı görmək istəyirəm, Padşaha qocanı göstərirlər. Görün qoca nə istəyir. Qoca cavab verir: - Mən heç nə istəmirəm. 182 Padşahı görmək istəyirəm. Bir də gəlişimin məqsədi odur ki, padşahın qızı xəstədir, icazə versə, ona baxaram. Qoca dediyini padşaha çatdırırlar. Qocanı yanına çağırır: Qızımı müalicə etsən, səni dünya malı ilə qane edərəm. Qoca qıza baxır, padşaha deyir ki, qızının dərma- nı var, dediklərimi tapsanız, qızınız sağalar. Qızını- zın dərmanı Qız südü, qısıraq suyu, dəvə buynuzu, yumurta tüküdür. Ancaq mən bunlardan qısıraq suyunu tapıb gətirərəm. Qoca həmin sudan gətirir. Ancaq qıza bu sudan verin yaxın zamanda qız xəstəlikdən qurtular. Günü-gündən xəstə qız yaxşılaşır. Qısıraq bulağı Çardaxlı kəndindədir. Qala boynu. Qədim qalalardan biridir. Qurd- qalaq kəndinin yaxınlığında olan meşəlikdə Çayzəmi ilə Ağa çayının üstündə olan sıldırım qayalığın çox hündür yerində olan qədim bir tikilidir. Bəhlul Beh- cətin 1938-ci ildə nəşr olunmuş “Qaçaq Nəbinin tarixi” əsərində bu qalanın Nəbinin dəstəsinin sığı- nacağı olduğu qeyd edilir. Nəbinin atının bağlandığı yer, arpa verdiyi axur da son illərə qədər qalırdı. Qurd qaya. Yuxarı Cibikli kəndinin Türklərin totemi olan Qurdların yaşadığı qaya kimi mənalan- dırılır. “Qaçaq Nəbi tarixi” əsərində Qurd qayasının 183 adı çəkilir. Rayonun bir neçə ərazisində qurdla bağlı etonimlər təkcə qurdu yox, həm də kəngərlərin Qurdlar tayfasının adı ilə də bağlılığını bizlərə deyir. Türkün qayası mənasındadır. Qurd dərə, Qurd ölən Boynakər kəndində də bu cür toponimlər var. Qayaqaşqa. Ulaşlı kəndinə dağ massivi rəng dəyişkənliyinə görə adlandırılır. Quyuluq. Hacılı kəndinin ərazisində əhəng istehsal etmək, 5 ədəd əhəng quyusu, əhəng daşı qu- yunun içərisində tağbənd şəklində nəfəsliyi olmaqla yığılıb yandırılarmış. Sadə şəkilli əhəng mədənləri. Qızıl qaya. İşıqlı kəndindədir. Qayanın hündür yerindən yay aylarında bal süzülür. Toponim rayo- nun digər kəndlərində də qeydə alınmışdır. Quzuqıran. Saldaş kəndində olan ərazidə otu- nun zəhərli olmasına görə səhər-səhər quzular yeyərkən ölürmüşlər. O səbəbdən də Quzuqıran adlandırılıb. Qılınc təpə. Bu toponim Hacılı kəndindədir, təpənin güncıxan tərəfindən nazik daş layı uzanır, kənardan baxanda qılınca oxşayır. Qala boynu. Fərcan kəndindədir. Həmin ərazidə gözətçi qalanın qalıqları bu günə qədər qalmaqdadır. Qala təpəsi kəndin hündür təpələrindən biridir. Yüklə 18,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|