17
A
ABAKSİAL (abaxial) - linzanın optik
oxundan müəyyən uzaqlıqda yerləşən paralel işıq
şüası.
abbreviasiya (abbreviation) - çoxtərkibli termin,
qısaltma və
ad yaratmaq üçün istifadə edilən söz ixtisarı.
Jurnalistlərin və kommunikasiya işçilərinin
müasir terminoloji sözlüyündə həm yeni
terminlər yaradılmasınm çox məhsuldar qaydası,
həm də qısaldılmış
sözlərin toplanmasıdır. Məsələn, i n f o t e y n m
e n t A.-sı iki
qısadılmış sözün birləşməsindən ibarətdir.
abbreviatura (abbreviation/acronym) - yazıda və
danışıqda ixtisar, bir neçə sözün
ilk hərflərindən,
yaxud iki və daha çox sözün müvafiq hissələrindən
düzəldilən mürəkkəb qısaltma.
aberrasiya (aberration) - optik sistemin və real
obyektivlərin yaratdığı təsvir (görüntü) təhrifləri.
Sistemin əsas əyilmə bucağına düşən geniş şüa
dalğalarından istifadə zamanı optik sistemlərdə
(kamera, mikroskop, fotoaparat və s.) təsvirlərin
təhrif olunması.
Əsas A.-lar iki yerə bölünür: monoxromatik
'və xromatik.
Monoxromatik A. geniş, eləcə də dar oxdankənar
monoxromatik işıq selindən istifadə zamanı üzə
çıxır; x r o m a t i k A. isə təsvirin geniş spektrli
dalğa uzunluqlu işıq seli vasitəsilə
formalaşdınlması zamanı əmələ gəlir. Istənilən
toplayıcı linza dürüst təsvir verdiyinə görə
obyektivə çevrilsə də, adi linzadan obyektiv kimi
istifadə etmək cəhdi keyfiyyətsiz təsvir alınmasına
gətirib çıxanr: sahənin mərkəzi kifayət qədər
aydm görünmür, kənarlarda isə tam tutqunluq
yaranır, parlaq sahələrin sərhədlərində rəngli
19
zolaqlar əmələ gəlir, təsvir sahəsinin kənarındakı
düz xətlər əyilir. Ümumiyyətlə, təsvirin qurul-
ması zamanı üç mühüm qayda gözlənilməlidir: a)
işıq sistemə paraksial dəstələr şəklində daxil olur;
b) dəstələr sistemin optik oxu ilə kiçik bucaqlar
əmələ gətirir; c) dalğanın uzunluğundan asılı
olmayaraq optik elementlərin smma göstəricisi
bütün şüalar üçün sabitdir.
Bu şərtlərin yerinə yetirilməməsi A.-nın
yaranmasma səbəb olur,
yəni bir nöqtədən çıxan şüalar linzadan keçdikdən
sonra təhrifə, itkiyə məruz qalır və nəticədə
yenidən bir nöqtədə cəmləşə bilmir.
20
abonement (subscription) - peyk rabitəsi
və kabellə yayımlanan telekanalların verilişlərinə
müəyyən müddətə qədər və müəyyən məbləğin
ödənişi müqabilində baxmaq hüququ verən
sənəd.
abonent (subscriber) - teleradio yayım
xidmətlərindən istifadə edən, eləcə də xüsusi
kanallarda yayımlanan verilişlərə baxmaq üçün
abonementi olan hüquqi və ya fıziki şəxs.
abonent məntəqəsi (site) - radiotexnika
sahəsində - siqnalların idarəetmə mövqeyi,
kompüter əməliyyatlarında - hesablama
qurğusu, şəbəkədə - rabitə qovşağı, İnternetdə -
hər hansı mövzuda fayllar toplusu
abonent şifrəsi (password) - internet
şəbəkəsinə daxil olmaq üçün fərdi şifrə, xüsusi
kod.
abstrakt (abstract) - təsvirin (görüntünün),
yaxud mətnin (və ya ikisinin birlikdə) çətin
anlaşılan birtərəfli, sadə, mənaca inkişaf
etməmiş hissəsi; gerçəkliyin mürəkkəb, çətin
qavranılan formada ifadə olunması.
açar işığı (key light) - bir cismin üzərinə
qarşı (ön) tərəfdən və ya yuxarı nöqtədən verilən
işıq.
açıq keçid (open transfer) - fılmdə və ya TV
verilişində bir epizoddan başqa epizoda yumşaq,
incə keçid. A.k. tamaşaçının diqqətini
yaymdırmamalı, hər hansı ziddiyyətli duyğu
oyatmamalıdır.
açıq proqram (open-end program) –