Ramiz Dəniz
Yüklə 1,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
85 Qız o dərəcədə gözəl idi ki, müxbir Arif ilə söhbət etsə də, baxışlarını ondan ayıra bilmirdi. Sanki o, həmin naməlum qıza vurulmuşdu. Uzaqgörən ziyalı müxbirin kasıb olduğunu anladığından o, dərhal çayçıdan növbəti samovar çayı istədi. Əliyusifin fikirincə, səhhətində problem olan Ofeliya xanım gəlini Günay ilə gəzintiyə çıxmış, Nurlan isə Aydanı şənləndir- mək üçün uşaq meydançasına getmişdi. - Qardaş, deyirlər dünya dəyişibdir. – deyə Fikrət dərin xəyallarda olan bir filosof kimi dilləndi. - Əslində bu belə deyil. Dünya yox, onun qoynunda məskunlaşan insanlar dəyişibdir. Bu dəyişkənlik cinayətə bərabər olan bir şeydir. Əvvəl elmi-texniki nailiyyətlər naminə insan dünyanın həyat örtüyü olan təbiətə təcavüz edərək, meşələri qırdı, çayların içərisində böyük bəndlər qurmaqla onun məcrasını dəyişdi, gölləri qurutdu, dağları yardı. İndi isə insanlar özləri-özlərini dəyişdirməyə can atırlar. - Biz bu dünyada yaşadığımızdan, əlbəttə ki, dünyanın bir hissəsiyik. – deyə Arif ədəb-ərkanla dilləndi. – Bizim yaşamağımız-yeməyimiz, içməyimiz, geyinməyimiz, evi- mizin olması – bunların hamısı dünyanın bizə bəxş etdiyi və özümüzün təbiətlə münasibətdə istehsal etdiyimiz nemətlərdir. Sözün geniş mənasında dünya insanın evidir. 86 - Əziz qohum, dünya sözü geniş və dar mənalarda işlənir. – deyə professor ətrafdakı kanyon üzərinə sallanmış ağaclara diqqət yetirə-yetirə pedaqoqlara xas olan tərzdə dilləndi. – Geniş mənada Dünya sözü aləm, materiya sözləri ilə eyni mənalı olmaqla insandan, onun istək və arzularından asılı olmayan obyektiv gerçəkliyi ifadə edir. Dar mənada isə dünya sözü həm təbiətdə, həm cəmiyyətdə, həm də insanın həyatında məhdud bir sahəni ifadə edir. Bu haqda bizim elmi diskussiyalarımız çox olubdur. “Dünya” sözü insanın yaşadığı xarici təbiət dünyasını, yəni xarici dünyasını və insanın “Mən” dünyasını, onun əqli, mənəvi, psixoloji dünyasını, yəni daxili dünyasını ifadə etmək üçündür. İnsanın şüurunda dünyanın xarici və daxili dünyaya ayrılması, yəqin ki, onun sosial varlıq kimi formalaşması, yəni insan kimi yaşaması başlamışdır. Bu da təbiidir, çünki əmək qabiliyyətinə, şüura və dilə malik olan insan onun yaşadığı xarici dünyanın nədən ibarət olması, bu dünyada insanın özünün yeri, onun dünyaya münasibəti və s. suallar haqqında düşünməyə başlayır. İlbəil insan öz fəaliyyəti ilə dünyanı dəyişdirməyə çalı- şır. İnsanın bioloji təbiəti, maddi tələbatı və maddi fəaliyyə- ti ilə bağlı imkanları maddi imkanlar, sosial tələbatı və mənəvi fəaliyyəti ilə bağlı imkanları isə mənəvi imkanlar- 87 dır. Mənəvi fəaliyyətin əsasında maddi fəaliyyət dayandığı kimi, mənəvi imkanların əsasında da maddi imkan dayanır. - Fikrət müəllim, insanların əksəriyyəti mənəviyyata əhəmiyyət vermədən maddiyyatı hansı formada olsun qazanmağa çalışırlar. – deyə müxbir həmsöhbətinə şübhəli nəzər saldı. – Məhz bu səbəbdən cəmyyətdə cahilləşmə xərçəng kimi kök salmağa başlayır. - İnsanların mənəvi imkanları zaman etibarilə maddi imkanlardan sonra formalaşır. – deyə professor dilləndi. - Mənəvi imkanın formalaşması şüurla bağlıdır. Maddi imkanlar obyektiv, mənəvi imkanlar isə subyektivdir. - Əlbəttə ki, maddi imkanlar mənəvi imkanlardan ayrıl- mazdır. – Arif bu məsələyə dair fikir bildirməli oldu. – Bunlar nisbi müstəqilliyə malik olsalar da bir-birini şərtlən- dirir, bir-biriləri üçün zəmin olurlar. Yüksək səmərəli isteh- sal insanın mənəvi inkişafı üçün zəmin olduğu kimi, onun yüksək intellektual səviyyəsi də istehsalın səmərələşdiril- məsi, yəni maddi istehsal imkanlarının reallaşdırılması üçün mühüm şərtdir. Söhbətin gözəl məcrada getdiyini görən Əliyusif həvəslənərək, başını təqdiredici tərzdə tərpədə-tərpədə xoş ətirli pürrəngi çayı armudu stəkanlara süzüb, ziyalıların qabağına qoydu. Belə bir təbiətin qoynunda əlvan bitkilərin yaydığı məstedici rayihənin təsiri altında çay içmək adama 88 böyük ləzzət verirdi. Professor qarşısına qoyulan çaydan bir neçə qurtum içəndən sonra əvvəlki qaydada, yəni şux vəziyyətdə başladığı söhbəti davam etdirməyə başladı. O, dedi: - Elmi-texniki biliklər sistemi, ictimai şüurun müxtəlif formaları – incəsənət, fəlsəfə, din və s.-nin inkişafı mənəvi imkanların reallaşması zənciridir. Bu zəncirlərin hər bir halqası reallaşdıqdan sonra yeni imkanlar yaradır, bunlar da yeni şəraitdə gerçəkləşir. Mən sizin ümumi fikirinizlə razıyam ki, insanlar arasın- da mənəvi pozğuntuluq baş alıb gedir. Hamı maddiyyat ardınca gedəndə düşünülməmiş addımlar atır. Cəmiyyətin normal inkişafı onun maddi imkanları ilə mənəvi imkanlarının optimal harmoniyası əsasında ola bilər. Bunlardan birinin şişirdilməsi və ya unudulması insanın həyatını cılızlaşdırır, onu şikəst edir. - Belə bir primitiv qaydaları bilməyən hər bir kəs, özünü uçuruma yuvarladır. – deyə müxbir üzrxahlıqla dilləndi. - İlk növbədə insanlar arasındakı tarazlıq pozulur və ədalət iflasa uğrayır. Artıq elə vəziyyət yaranıbdır ki, on milyon- larla, yüz milyonylarla, insan səfalətdən, kasıbçılıqdan, bədbəxtçılikdən, haqsızlıqdan, ədalətsizlikdən xilas olmağa çalışır. Sanki şər xeyiri üstələməyə başlayır. İşıqlı günlər Yüklə 1,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|