Redaktor: Dilsuz
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
136 Bütün bunları inqilabi fəaliyyət üstündə Bayıl həbsxanasında yatmış köhnə Bakı bolşevikləri yaxşı xatırlayırdı və indi xalq düşməni olmadıqlarını sübuta yetirmək üçün işgəncələr zamanı orqan işçilərinə, o cümlədən, Komissarın özünə danışırdılar, amma bu, köhnə Bakı bolşeviklərinin köməyinə çatmırdı, hamısı xalq düşməni kimi ifşa olunub güllələnirdi. Komissar – milliyətcə rus olan bu adam – ilk gənclik çağlarında Bayıl tərəfdə dəllək işləmişdi... Amma nə olsun? Yoldaş Stalin ilk SSRI Xalq Daxili Işlər Komissarı vəzifəsinə Yaqodanı təyin etmişdi, Yaqoda isə gəncliyində aptekçi idi. Yejov kim idi? Iyirminci illərdə Nikolay Ivanoviç Yejovu kim tanıyırdı? Heç kim! Haradasa Qazaxıstanda hansı bir işdəsə işləyirdi... Yaqoda düşmən çıxdı... Komissar elə-beləcə ayaq üstə dura-dura və gözlərini də yoldaş Stalinin şəklinə zilləyə-zilləyə bunu fikirləşib udqundu. Henrix Qriqoriyeviç Yaqodanın adı gələndə adam özünü yığışdırırdı, Komissar özü dörd-beş il bundan əvvəl hansı bir sıravi çekistisə tərifləmək istəyəndə «– Əsl yaqodaçıdır!» – deyirdi, Yaqoda nə qədər xalq düşmənini ifşa etmişdi, nə qədər maskalanmış qolçomaqları cəzasına yetirmişdi, sovet cəmiyyətinə nə qədər yabançı adamın – yüz minlərin səsini almışdı, sonra məlum olmuşdu ki, ən qəddar xalq düşmənlərindən biri elə Yaqodanın özüdür. Məhkəmədə Vışinski Yaqodanı Nikolay Ivanoviç Yejovu tədricən zəhərləməkdə ittiham etdi və Yaqoda da bunu boynuna aldı, güllələdilər, çıxdı getdi işinin dalınca, indi, elə bil, Yaqoda adında adam olmamışdı. Komissar bu cür etirafların qiymətini yaxşı bilirdi, bu cür etirafların imzalanmasında özü az iştirak etməmişdi. Vışınski məhkəmədə demişdi: «Göründüyü kimi, Yaqoda adi qatil deyil. O, ifşa olunmayacağına əmin olan bir qatildir. Lakin onun ümidləri burada da özünü doğrultmadı. Onun çürümüş qarantiyaları məhv oldu. Yaqoda və onun alçaq cinayətkar fəaliyyəti ifşa olundu, özü də xain Yaqodanın təşkil etdiyi və sovet dövlətinin mənafeyinə qarşı yönəltdiyi satqın kəşfiyyat tərəfindən yox, yoldaş Stalinin ən layiqli davamçılarından biri olan Nikolay Ivanoviç Yejovun rəhbərlik etdiyi əsl bolşevik kəşfiyyatı tərəfindən ifşa olundu». Komissar, Andrey Yanuaryeviç Vışınskini yaxşı tanıyırdı, hələ inqilabdan əvvəl Bakıdakı boşboğaz vəkillərdən biri idi. Hansı məzhəbə qulluq etdiyi məlum deyildi və işə bax ki, bu menşevik SSRI prokuroru olub Yaqodanı qatillikdə ittiham etdi– buna görə də Komissar hər şey gözləyirdi, özü özünün sabahkı gününə əmin deyildi. Yaqodadan sonra Komissara elə gəlirdi ki, Yejov daimidir, amma indi belə məlum olur ki, Yejovun da axırına az qalıb. Düzdü, Yejov hələ yoldaş Stalinlə birgə fəxri rəyasət heyətinə seçilirdi, Leninin vəfatının 15-ci ildönümü münasibətilə Böyük Teatrdakı matəm iclasına gələnlərin arasında yoldaş Stalinlə, başqa rəhbərlərlə bərabər, Yejov da vardı, amma Komissar cəmi il yarım bundan əvvəl Kalininin imzaladığı fərmanla «Dövlət Təhlükəsizliyi Baş Komissarı» rütbəsi almış Yejovun başının üstündəki qara buludları görürdü. Bir neçə ay bundan əvvəl Yejovu eyni zamanda su nəqliyyatı komissarı təyin edəndə Komissarın dalağı sancmışdı; keçən ilin dekabr ayının əvvəllərində isə Yejov SSRI Xalq Daxili Işləri Komissarı vəzifəsindən azad edildi, yerinə Lavrenti Pavloviç Beriya təyin olundu. Indi Yejov yalnız su nəqliyyatı komissarı idi – dünyanın bundan gülməli bir işi ola bilməzdi. Hər şey məlum idi, zaman göstərdi ki, Yejov da daimi deyil. HenrixYaqoda da 1936-cı ildə Xalq Daxili 137 Işlər Komissarı vəzifəsindən gedəndən sonra, qısa bir müddət Xalq Rabitə komissarı (!) işləmişdi... Komissar, Nikolay Ivanoviç Yejovu müxtəlif iclaslarda, müşavirələrdə çox görmüşdü, bir neçə dəfə onun qəbulunda olmuşdu (hər dəfə də qəbul sona yetəndə Yejov tapşırmışdı: «– Peredayte moy bolşevitskiy privet tovarişu Baqirovu!» Yejov hələ ÜIK (b) P MK-da kadrlar şöbəsinə rəhbərlik etdiyi vaxtlardan M.C. Bağırovu şəxsən tanıyırdı və göndərilən bu salamlar, əlbəttə, M.C. Bağırova xüsusi hörmətin ifadəsi idi; M.C. Bağırovun özü də bir müddət ÜIK(b)P MK-da işləmişdi...), amma Komissarın 1937-ci ilin dekabrında gördüyü Yejov heç vaxt yadından çıxmırdı. Onda çekistlərin iyirmi illiyi münasibətilə Moskvada, Böyük Teatrdakı təntənəli iclasda Yejov yoldaş Stalinlə, Molotovla, Kaqanoviçlə, Voroşilovla, Kalininlə, Andreyevlə, Mikoyanla, Jdanovla, Xruşşovla, Bulqaninlə, Dmitrovla, Xoze Diasla birlikdə zala daxi oldu; onda hələ Kosiorla Çubar da xalq düşməni kimi ifşa edilməmişdilər və onlar da rəyasət heyətində idi. Komissar Böyük Teatrın parterində oturub səhnəyə baxırdı; əsasən, yoldaş Stalinə baxırdı, amma istər-istəməz tez-tez gözlərini Yejova zilləyirdi, balacaboylu, Yejov elə bil ki, Böyük Teatrın səhnəsinə sığışmırdı, adamın gözünə o qədər böyük görünürdü ki, az qala, yoldaş Stalin boyda olurdu və o vaxt Komissar birdən-birə fikirləşdi ki, Yejov ehtiyatlı olmalıdır; amma, görünür, Yejov özü öz daimiliyinə inanmışdı... Həmin təntənəli iclasda məruzəçi Yejov yox, A.I.Mikoyan idi. A.I.Mikoyanın əynində boğazına qədər düymələnmiş «Stalin köynəyi» var idi və o köynək də Mikoyanın bığı və saçı kimi qapqara idi, o qara qiyafə dünyanın qara işlərindən xəbər verirdi... Onda məruzəni nə üçün Yejov özü eləmədi? Boyu balaca idi və Böyük Teatrın səhnəsindəki xitabət kürsüsündən görünməyəcəkdi, ona görə? Yoxsa ona görə məruzəni Mikoyana tapşırmışdılar ki, Yejovun özünü tərifləsin. Təriflər söyləməkdə Mikoyan, əlbəttə, usta idi və bu sahədə ona çatan olmazdı. Hələ dörd- beş il bundan əvvəl ÜIK(b) P-nın XVII qurultayındakı– «qaliblər qurultayı»ndakı! – qısa çıxışında Mikoyan düz 30 dəfə yoldaş Stalinin adını çəkib onu tərifləmişdi, örnək göstərmişdi. Düzdü, Nikolay Ivanoviç Yejovun qılıncının dalı, qabağı nə qədər kəssəydi də, o, Iosif Vissarionoviç Stalin deyildi, amma o zaman elə Yejov olmaq da az deyildi... Yejov, əlbəttə, Mikoyanın tərcümeyi-halından və gördüyü işlərin hamısından xəbərdar idi. Hər şey qalsın bir tərəfə, təkcə elə bu kifayət idi ki, SSRI Xalq Xarici Ticarət komissarı Mikoyanı yalana yox, həqiqətə əsaslanıb xalq düşməni kimi güllələyəsən: Anastas Mikoyan elə bir əlverişli şərait yaratmışdı və vasitəçilik etmişdi ki, köhnə tanışı, bütün Iraq neft kompaniyalarını əlinə almış milyonçu Qalust Gülbenkyan heç kimin xəbəri olmayan gizli alış-veriş nəticəsində öz şəxsi kolleksiyası üçün Leninqrad Ermitajından Rubensin, Rembrandtın, Bautsun, Vattonun, Terborxun, Lankranın bir çox əsərlərini almışdı. Düzdü, Qalust Gülbenkyan Q.Pyatkovun sədrlik etdiyi SSRI Dövlət Bankına müəyyən miqdarda valyuta keçirmişdi, amma o valyuta Rubensin, Rembrantın əsərlərinin həqiqi qiyməti müqabilində bir heç idi və ən başlıcası isə o əsərlər həmişəlik SSRI-dən çıxarılırdı, Mikoyan, əslində, Rusiyanı mənən qarət edirdi. Bəli, bu, həqiqət idi və Komissar bunu bilirdi (Mir Cəfər Bağırov da bunu bilirdi...), amma Komissar orasını da yaxşı bilirdi ki, Yejov həqiqət üstündə adam güllələmir, Yejova həqiqi cinayət lazım deyil, bu gün insanları güllələmək üçün yalan lazım idi, Anastas Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|