Redaktor: İlyas Şahquliyev Dizayner: Elçin Babayev «Gabud və gabudlular»
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qaradağda yaşayan qaraçor luların başçısı Məhəmmədrza bəy idi
- «И.Шопен. Исторический памятник состояние Армянской области в эпоху ее присоединение к Российской империи. Спб. 1952» (“Erməni vilayətinin
- Rusiya İmperiyasına birləşdirildiyi dövrdəki vəziyyətinə aid tarixi abidə”)
- 1829cu ilin aprel ayında başlamış, 1832ci ilin may ayında başa çatdırmış
- “Erməni vilayətinin Rusiya İmpe riyasına birləşdirildiyi dövrün vəziyyətini təsvir edən bu
46 Gabud və gabudlular Nadir şahın ordusunda Məhəmməd xan, Məhəmmədrza xan və Nəcəf Sultan adlı Qaraçorlu əmirləri vardı. Nəcəf Sultan Dərbəndin hakimi olmuşdu. Qaraçorlular Nadir Şahın sui-qəsd nəticəsində öldürül- məsindən sonra Qarabağ xanlığını ayrıca dövlət kimi elan edən Pənahəli xana əvvəlcə tabe olmaqdan imtina edib əvvəlki kimi itaətsizlik vəziyyətində yaşamağa cəhd etsələr də, Pənahəli xan onların üzərinə qoşun göndərib itaətə məcbur etmiş, lakin qaraçorluların Qarabağdan köçü başlamış, onların bir qismi Qa- radağ mahalına, bir qismi isə Dərələyəz mahalına köçmüşdür. Qarabağda qalıb şayayan Qaraçorlu elinə Pənahəli xan Həmzə Sultan Hacısamlını başçı təyin etmişdir. Həmzə Sultan həm elin minbaşısı, həm də mahalın naibi oldu. Qaradağa köçən Qaraçorlu eli kiçikli, gorussəng, bəstamlı, qorçulu, şənbələr, kiçilanlı, bayramqanlı, şıxəlili, əmələ və kolanlı oymaqlarına bölünürdü.
sonra yerinə oğlu Şir xan keçdi. Şir xanı da oğlu Bədr xan əvəz etdi. Bədr xan rus-İran müharibəsi zamanı Gəncə yaxınlığında aldığı yaradan öldü. Qəbri Əhər şəhərində Şeyx Şihabəddinin məqbərəsinin yanındadır. Bədr xandan sonra Qaradağ qaraçorlularına onun oğlu Bəşir xan başçılıq edir, lakin o da çox yaşamır. 1834-cü ildə Herat döyüşlərində əfqanlar tərəfindən öldürülərək başı nizəyə taxıldı. Bu döyüşdə Bədr xanın başqa bir oğlu Şeyxəli xan da öldürülmüşdür. Qaradağ qaraçorlularının başçılarından biri də Hacı Rza xan Şir xan oğlu idi. Onun oğlu Cəfərqulu xan Herat döyüşlərində böyük şücaət göstərdiyinə görə Məhəmməd şah Qacar tərəfindən
47 Nazir Əhmədli mükafatlandırılmışdır. Cəfərqulu xan Qacar ordusunda yüksək bir ünvan-əmir tümən rütbəsi almışdı. Bu məşhur qaraçorlu sonralar qacarların siyasi həyatında mühüm rol oynamışdır. 1848-ci ildə Məhəmməd şah Qacar Məhəmmədiyyə qəsrin də vəfat edərkən, vəliəhd Nəsrəddin Mirzənin Təbrizdə olduğundan istifadə edən şahzadələr, əvvəlcə buradakı şah xəzinəsini onun köməyi ilə hakimiyyəti ələ keçirməyə cəhd etsələr də, Nəsrəddin Mirzənin anası Məhdi Ulyanın köməyinə gələn Cəfərqulu xan yüz əlli suvari döyüşçü ilə onların bu cəhdinin qarşısını almış və şah xanədanına sədaqətini sübut etmişdir. İbrahim xanın hakimiyyətinin son dövrlərindəki döyüşlərdə qaraçorlulara onun oğlu polkovnik Xanlar ağa komandanlıq edirdi.
Azərbaycan Dövlət Tarix Arxivində saxlanan (F.24, siyahı 1, saxlama vahidi 142) 1823-cü ilə aid “Qarabağ əyalətinin kameral təsviri” adlı sənəddə Qarabağda həmin dövrdə mövcud olan Qaraçorlu mahalı haqqında da məlumat vardır. Bu sənədə görə 7 kənddən ibarət olan Qaraçor mahalında qaraçorluların şeylanlı, gəloxçu, təhməzli, şadmanlı, yurdaxlı tayfalarının təsviri verilmişdir (cəmi 538 ailə). Bu qaraçorlular Qarabağda qalıb yaşamağa davam edənlər idi. Haqqında söhbət gedən Qaraçor mahalı təxminən indiki Laçın rayonunun ərazisində yerləşirdi. Dərələyəzli qaraçorlular kimi, onlar da 1988-ci ilin məlum hadisələrindən sonra yer- yurdlarından didərgin düşüb başqa yerlərdə məskunlaşmışlar. Bu kitabın yazılmasında istinad etdiyim ən qiymətli mənbə milliyətcə fransız olan rus alimi İvan Şopenə aiddir. Özünün yazdığına görə, Türk mənçay müqaviləsindən (1828) sonra onu yanına dəvət edən general Paskeviç xahiş edir ki, Rusiya 48 Gabud və gabudlular imperiyasına yenicə birləşdirilən keçmiş Naxçıvan və İrəvan xanlıqlarının, sonradan onların yerində yaradılmış Erməni vilayətinin ərazisində tədqiqat aparsın, əhalinin etnoqrafiyasını, sosial-iqtisadi vəziyyətini müfəssəl şəkildə araşdırsın və ətraflı raport təqdim etsin. Şopen onun təklifini qəbul etmiş və bütün Erməni vilayətini qarış-qarış gəzmiş, əhalinin kameral, yəni adbaad siyahısını tərtib etmiş və topladığı materiallar üzərində uzun müddət araşdırma aparmışdır. Bu araşdırmaların nəticəsi olaraq «И.Шопен. Исторический памятник состояние Армянской области в эпоху ее присоединение к Российской империи. Спб. 1952» (“Erməni vilayətinin Rusiya İmperiyasına birləşdirildiyi dövrdəki vəziyyətinə aid tarixi abidə”) əsəri meydana çıxmışdır. Göründüyü kimi, çar Rusiyasında işğal etdiyi əraziləri uğur- la idarə etmək və bir daha itirməmək üçün bu cür fundamental işlər görülürdü. Əsərin girişində müəllifin verdiyi izahatdan belə məlum olur ki, İ.Şopen bu işi 1829cu ilin aprel ayında başlamış, 1832ci ilin may ayında başa çatdırmış, onun irihəcimli və qiymətli əsəri 1852-ci ildə Sankt-Peterburqda işıq üzü görmüşdür. Bu əsər bizə də çox qiymətli məlumatlar verir, belə ki, burada başqa ərazilərlə yanaşı, Dərələyəz mahalı da kəndbəkənd araşdırılmış, hər kənddə yaşayanlar adbaad göstərilmişdir. Həmin kitabına yazdığı ön sözdə İ.Şopen sanki pey- ğəmbərcəsinə de yir:
Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|