Redaktor: İlyas Şahquliyev Dizayner: Elçin Babayev «Gabud və gabudlular»
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Heyvanat aləmi
- Faydalı qazıntılar
- Müəssisələri
- Cədvəl 2. Xüsusi sənətlər
- Dövlət (xəzinə) əmlakı
- (17 tonN.Ə.)
54 Gabud və gabudlular doğru uzanaraq Yaycı kəndindən aşağıda Arpa çayın sahillərində bitir. Başqa bir dağ silsiləsi Qarabağ sərhəddi ilə cənub-şərqdə başlayıb Naxçıvan mahalına daxil olur. Üçüncü dağ silsiləsi şimaldan cənuba doğru Məvazixatun mahalına qədər uzanır. Beləliklə, dağlar bütün Dərələyəz mahalını əhatə edir, axar sulara istiqamət verir və dərələr əmələ gətirir. Mahaldakı kəndlərin çoxu həmin dərələrdə yerləşir. İqlimi Mahalı bütün istiqamətlərdə kəsən dağlar onun iqlimini yayda da sərin edir. Yalnız Qoytul çayın Arpa çayına töküldüyü yerin qərbində və Keşişkənd, Əyər və Həmzə Əli Dizə kəndlərinin ətrafında iqlim istidir. Lakin bütün dağlar və sıx çəmənlər buranı sərinləşdirməklə heyvandarlıq üçün çox əlverişli edir. Bəzi zirvələrdə bütün yay boyu qar qalır, bəzən hətta təzə qar da yağır. Bir dəfə iyul ayının sonlarında köçərilərin yanına getdiyim vaxt xeyli qalınlıqda qar yağdı. Buranın qışı vilayətin başqa mahallarından daha mülayim keçir, çünki dağlar mahalı bütün qış boyu şimaldan əsən sərt küləklərdən qoruyur.
a)Taxılçılıq: buğda, arpa, darı, paxla, noxud, mərci, tütün, kətan, çətənə, gənəgərçək, bostan bitkiləri, tərəvəz becərilir. Mahalın qərb hissəsində böyük çəltik və pambıq sahələri var. b) Bağçılıq: Dərələyəz mahalında 122 günlük əkin sahəsi olan 144 üzüm bağı var, 45 xalvar üzüm verir (18 ton-N.Ə). 17 günlük əkin sahəsi olan 22 meyvə bağı 19 xalvar müxtəlif meyvə və 68 min qoz verir. Bundan başqa bir çox yerlərdə cır meyvə bağları var.
a) heyvandarlıq 55 Nazir Əhmədli Cədvəl 1. Türklərdə Yerli
ermənilərdə Gəlmə
ermənilərdə Cəmi
Kəl 50 32 307 389
Öküz 3.721
146 1.343
5.210 Inək
3.437 109
961 4.507
Buzov 1.699 76 601 2.376 Qoyun 17.438 335 2.187
19.960 Keçi
7.496 403
2.010 9.909
At 997
72 400
1.469 Ulaq
288 10 114 412 Qatır
2 0 0 2 Cəmi
35.128 1.183
7.923 44.234
b).Vəhşi heyvanlar Meşəli dərələrdə qarışqayeyənlər növündən olan xeyli ayı yaşayır və yerli əhaliyə heç bir ziyan vermir. Mahalın şimal-qərb hissəsində çoxlu vəhşi donuz (qaban) yaşayır və bəzi hallarda əkin sahələrinə böyük ziyan verirlər. c). Arıçılıq. Mahalda 153 arı ailəsi var.
Gümüşxana kəndinin yaxınlığında qurğuşun filizi var, əvvəllər emal olunub. Yerli adamların dediyinə görə, burada gümüş filizi də var. Aynazur kəndinin yaxınlığında tərkibində silisium olan daşlar var və əhali ondan tüfəng üçün çaxmaqdaşı düzəldir. Müəssisələri Cəmi 182 dəyirman var, 52-i işlək, 130-u yararsız vəziyyətdədir.
56 Gabud və gabudlular 4 bəzirxana var, 2-i işlək, 2-i yararsız vəziyyətdədir. 2 boyaqxana, 2 uçuq karvansara var.
Türklərdə Ermənilərdə Cəmi
Tacir 0 1 1 Çərçi
0 3 3 Səyyar satıcı 0 1 1 Boyaqçı
0 5 5 Toxucu 3 303 306 Dərzi
0 3 3 Keçəçi 0 20 20 Bərbər
3 0 3 Çilingər 0 3 3 Dülgər
0 23 23 Dəmirçi 0 10 10 Dəyirmançı 0 4
Gümüş ustası 0 11 11 Pinəçi
0 1 1 Ayaqqabı tikən 0 4 4 xarrat
1 0 1 Tənəkəçi 0 1 1 Nalbənd
0 1 1 musiqiçi 0 4 4 Dövlət (xəzinə) əmlakı İran hökumətinin son dövrlərində Dərələyəz mahalı bütün kəndləri ilə birlikdə gürcü şahzadəsi Aleksandra (İsgəndərə-N.Ə.) tiul (Tiyul—orta əsrlərdə bəzi Şərq ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda, Türkiyədə, İranda və Orta Asiya ölkələrində 57 Nazir Əhmədli mövcud olmuş torpaq sahibliyi. XV-XIX əsrlərdə xüsusilə geniş yayılmışdır. Tiyul torpaqlarından toplanan məhsulun 1/5-1/10 hissəsi xəzinəyə ödənilirdi. Azərbaycan Rusiyanın müs təmləkəsinə çevrildikdən sonra, 1846-cı il fərmanı ilə tiyul torpaq sahibliyi irsi elan olunmuşdur-N.Ə.) kimi verilmişdi. O isə mahalın bütün gəlirindən istifadə edərək yanındakı sultanlara göstərdikləri xidmətin əvəzində bəzi kəndlərin gəlirindən cüzi pay vermişdir. Burada rus idarəçiliyinin qurulduğu birinci ildə bir çox kəndlər həmin sultanların əlində qalmış və onlar həmin gəlirlərdən əvvəlki kimi istifadə etmişlər. Nəticədə Dərələyəz mahalının digər sakinləri və polkovnik Ehsan xanın yaxın ad- amları görəndə ki onlar zəbt etdikləri dövlət torpaqlarından arxayınlıqla istifadə edirlər, hərəkətə keçib həmin yolla onlar da ərazilər əldə etmişlər. Bundan 100 və daha çox il əvvəl Dərələyəzdə yaşamış adamların adına olan möhürlərdən is- tifadə edərək saxta sənədlər düzəltmişlər. Asan yolla mülk əldə etmək fürsətini heç vaxt əldən qaçırmayan ermənilər onları ələ keçirənlərdən həmin kəndləri cüzi qiymətlə satın almışlar. Beləliklə, Dərələyəz mahalında mülkədarlar əmələ gəlmişdir. Naxçıvan naibi polkovnik Ehsan xan bunu görə-görə nəinki mane olmamış, hətta belə halların bir qismindən öz xeyri üçün yararlanmış, bəzi hallarda isə Naxçıvan qəzasının başqa yerlərində ən məhsuldar suvarılan torpaqları ələ keçirtməsini açıb-ağartmasınlar deyə onlara göz yummuşdur. Vergilər İran hökumətinin vaxtında pul şəklində Dərələyəz ma- halından 2 min tümən vergi alınırdı. Axura, Yaycı, Həmzə Əli Dizə, Aşağı və Yuxarı Danzik, Xaçik, Arpa və Aynazur kəndləri 42,25 xalvar
Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|