Redaktor: İlyas Şahquliyev Dizayner: Elçin Babayev «Gabud və gabudlular»
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “qəpikquruş”
- Türkmənçay müqaviləsi
- “DƏRƏLƏYƏZ NAHİYƏSİNƏ TABE OLAN SOYULAN KƏNDİ
- PAŞALI KƏNDİ
- GABUD KƏNDİ
- “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri” (Bakı, Elm, 1996
38 Gabud və gabudlular dövriyyəyə dəyəri 120 ağçaya bərabər olan quruş buraxılıb, ağça isə yalnız maliyyə işlərində hesablama vahidi kimi işlənməkdə davam edib. (Dilimizdə indinin özündə də “az miqdar pul” anlamını verən “qəpikquruş” ifadəsi işlədilir). Kile-çəki vahididir, ən geniş işlənən İstanbul kilesi 18-20 okkaya (təqribən 25 kq) bərabər idi. (Okka 1,282 kq-dır). Man da çəki vahididir, 1 Naxçıvan manı 13 kq idi. Dəstibanı əkin yerlərinin qorunması üçün verilən vergidir. “Üşr” isə onda bir deməkdir, əldə olunan baldan və meyvədən ya natural şəkildə, ya da onun dəyəri pulla alınırdı. Pul vahidi olaraq işlədilən ağçanın dəyərini yuxarıdakı məlumatlardan istifadə edərək müəyyənləşdirmək də maraqlı olardı: 1 kile (25 kq) buğda 30 ağça edərsə, deməli, buğdanın 1 kq-ı 30:25=1,2 ağça idi. Arpanın 1 kilesi (25 kq) 20 ağça idisə, deməli, 1 kq-ın qiyməti 20:25=0,8 ağça edir. Noxudun 1 kilesi-25 kq-ı 18 axça imiş, yəni 1 kq-ı 18:25=0,72 axça edir. Buradan da görünür ki, taxıl noxuddan baha imiş. Pambıq . 8x13=104 kq. 560:104=5,4 ağça. Beləliklə, ümumiləşdirmə aparsaq, 1 ağçanı indiki pulla təqribən 50 qəpiyə bərabər hesab edə bilərik. Məlikşah kəndində becərilən bitkilərə gəlincə, burada mənim təəccübümə səbəb olan pambıqdır-axı o adətən isti yerlərdə becərilir, Dərələyəz isə məlum olduğu kimi, sərin yerlərdir. Oxucuda maraq doğuracağını nəzərə alaraq qeyd edim ki, Dərələyəz 1735-ci ildə Nadir şah tərəfindən İranın tərkibinə qaytarılmış, 1827-ci ildə isə, yəni 92 il sonra Rusiya imperiyası oraları işğal edib öz ərazisinə qatmışdır. Bu işğal 1828-ci ilin
39 Nazir Əhmədli 10 fevralında imzalanan Türkmənçay müqaviləsi ilə rəs- miləşdirilmişdir. 1828-ci ildən sonrakı vəziyyəti nəzərdən keçirməzdən əvvəl Osmanlı işğalı dövründə Gabuda və onun qonşu kəndlərinə də baxmaq maraqlı olardı.
(Əvvəlcə onu qeyd edim ki, bizim “Söylan” adlandırdığımız yer adını ya osmanlı məmurları düzgün yazmayıb, ya da onu ərəb əlifbasından latın qrafikasına çevirən müəllif düzgün oxumayıb. Orasını da qeyd etməliyəm ki, bu yer adının türk tayfası olan “söklən” tayfasının adından əmələ gəldiyini düşünürəm). İndi isə müəlliflərə müraciət edək: Hökməli Maşallah oğlu-bennak; Allahqulu Dəmirxan oğlu- bennak; Rəcəb Əbülfəz oğlu-bennak; Bennak-3; Çift-1. 1 dəyirman-yararsız haldadır. Gəlir: Bennak vergisi-54 (ağça) Çift vergisi – 50 ağça Buğda 4 kile, dəyəri 120 ağça Arpa 1 kile, dəyəri 20 ağça Kərdiyər 1 kile, dəyəri 20 ağça Pərinc 4 kile, dəyəri 84 ağça Kəlül 2 kile, dəyəri 36 ağça Mərcimək 1 kile, dəyəri 18 ağça Kərəsnə 2 kile, dəyəri 30 ağça 40 Gabud və gabudlular Darı 1 kile, dəyəri 15 ağça Pambıq 2 man, 150 ağça Noxud 2 kile, dəyəri 36 axça Meyvə üşrü 120 ağça Bal üşrü 190 ağça Başqa yerdən gəlib bu kəndin torpağından istifadə edən- lərdən alınan vergi 85 ağça Qoyun vergisi 120 ağça Axıl vergisi 200 ağça Dönüm vergisi 500 ağça Dəstibanı vergisi və əkin yeri üçün tapu 1.200 ağça Bakirə qız və dul qadın üçün gəlinlik vergisi 90 ağça Badi-hava 1.800 ağça Yekun 5.028 ağça.
Əbülqasım Məmməd oğlu-bennak; Pirəli Mirzəli oğlu- bennak; (Pirəlinin) qardaşı Abasəli-subay; Həmzəxan Tağı oğlu- bennak; (Həmzəxanın) oğlu Rəşid- subay; Çift-1 Bennak-3
Subay-2 1 dəyirman yararsız haldadır. Gəlir -4.274 ağça
41 Nazir Əhmədli GOMUR KƏNDİ Burada 4 qeyri müsəlman (aydındır ki, erməni) ailəsi yaşayır. 1 dəyirman-yararsız haldadır. Gəlir- 8.211 ağça.
2 qeyri müsəlman ailəsi yaşayır. Yarım çift əkin sahəsi var. 1 dəyirman - yararsız haldadır. (Oxucunu yormamaq üçün başqa kəndlər üçün yuxarıdakı məlumatları təkrarlamaq istəməsəm də, gabudluların 1727-ci ildə Gabud kəndində nə əkilib-biçildiyini bilməyə maraqlarını nəzərə alıb həmin məlumatları əlavə edirəm). İspəncə vergisi 75 ağça (bu vergi müsəlman olmayanlardan alınırdı – N.Ə.) Buğda 2 kile dəyəri 60 ağça Arpa 4 kile dəyəri 80 ağça Kərdiyər 2 kile dəyəri 42 ağça Pərinc 3 kile dəyəri 63 ağça Mərcimək 2 kile dəyəri 36 ağça Kərəsnə 2 kile dəyəri 30 ağça Bal üşrü 120 ağça Meyvə üşrü 110 ağça Qoyun vergisi 100 ağça Axıl vergisi 300 ağça
42 Gabud və gabudlular Dönüm vergisi 200 ağça Dəstibani vergisi və əkin yeri üçün tapu 390 ağça Bakirə qız və dul qadın üçün gəlinlik vergisi 90 ağça Badi-hava 1.110 ağça Yekun: 2.787 ağça AXTA KƏNDİ Vəlixan Murad oğlu-subay; Subay-1 Məmmədşərifin istifadəsiz qalan yarım çift əkin yeri. Axta kəndindən olan Cəbinin istifadəsiz qalan yarım çift əkin yeri. 1 dəyirman-yararsız haldadır. Dənli bitkilər, başqa yerdən gəlib bu kəndin torpağından istifadə edənlərdən alınan vergi, subay vergisi, çift, dönüm, tapu, dəstibani və başqa vergilərdən əldə edilən gəlir-2.900 ağça”. Gabud kəndində azərbaycanlıların məskunlaşıb yaşamasına dair əlimizdə bir neçə sənəd var və mülahizələrimin elmi mahiyyət daşıması üçün yalnız onlara müraciət etməyə məcburam. Belə sənədlərdən biri-müəllifləri ak. Z.Bünyadovla H.Məmmədov olan “Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri” (Bakı, Elm, 2001) haqqında artıq məlumat verdim. Bu müəlliflərin daha bir kitabı da –
ilin məlumatlarını əhatə edir. Əgər müfəssəl dəftərlərdə yaşayış məntəqələrindəki yaşayanların adları da göstərilirdisə, icmal dəftərində yalnız həmin kəndlərdən alınan vergilər göstərilir. İndi həmin sənədə müraciət edək (burada Dərələyəzin
Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|