Reja: Ta’limda axborot texnologiyalari fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

128 ta (256-52-
66-10=12*)
bosh belgilarni (
nuqta, vergul, arifmetik amallar va boshqalar
) ham 
kodlash mumkin ekan. 
1 bayt= 1 belgi
. 
Bir bayt
– bu faqatgina axborotlarning o’lchov birligi emas balki kompyuter 
xotirasininig elementar yacheykasi hamdir. Kompyuterlar xotirasi ana shunday 
yacheykalar ketma-ketligidan tuzilgan. Har bir yacheyka, ya’ni bayt o’zining adresiga 
ega. Adres bu yacheyka nomeridan va unda saqlanayotgan ikkilik koddan iborat bo’ladi. 
Prosessor axborotlarni qayta ishlayotganda xotiradan kerakli yacheykani nomer 
bo’yicha topadi, unda saqlanayotgan axborotni o’qiydi, kerakli amallarni bajaradi va 
hosil bo’lgan natijasi boshqa yacheykaga saqlaydi. 
Kompyuter xotirasining hajmi baytlarda o’lchanadi, lekin buning uchun ko’p 
hollarda boshqa o’lchov birliklari ham ishlatiladi: kilobayt 
(Kbayt) va megabayt 
(Mbayt). 
1 K bayt= 2
10
bayt-1024 bayt 
1Mbayt-2
10
 Kbayt=1024 Kbayt 

---

Odatda yaxshi kompyuterlarning tezkor xotirasining 
hajmi 512 Kbayt yoki 640 
Kbaytni
tashkil qiladi. Shu o’rinda yaxshi kompyuter uchun bu ko’pmi yoki ozmi 
degan savol tug’ilishi tabiiy. Bitta sahifaga taxminan 
50 ta
satr joylashadi. Shuning 
uchun bitta sahifa taxminan 
60x50=300
belgidan iborat yoki 
3 Kbayt
axborotdan iborat 
bo’ladi. Demak kompyuterning tezkor xotirasiga 
640:3=200
varaqdan iborat matnni 
sig’dirish mumkin ekan. Quvvati yuqori kompyuterlarning tezkor xotirasi bir necha 
Mbaytgacha hajmga ega bo’lishi mumkin. 
Biz yuqorida ta’kidlanimizdek bitta belgidan iborat bo’lgan axborot kompyuter 
xotirasining 1 baytida saqlanadi. Kompyuter sonli axborotlarni qanda tartibda qayta 
ishlashi, unda foydalanilayotgan prosessorga bog’liq bo’ladi. Har bir prosessor ma’lum 
bir uzunlikdagi ikkilik kodlarni qayta ishlash uchun mo’ljallangan bo’ladi. Eng birinchi 
yaratilgan shaxsiy kompyuterlarda bir buyruq bilan faqat bir bayt axborotlarni qayta 
ishlovi prosessorlar qo’llanilgan. Bu kompyuterlar sakkiz razryadli hisoblangan. 
Ko’pchilik zamonaviy kompyuterlar 16 razryadlidir. Bu kompyuterlarda bitta buyruq 
bilan 2 bayt axborotni qayta ishlash mumkin. 
16 –razryadli
kompyuterlarda butun sonlarni saqlash va qayta ishlash uchun 
xotiraning 2 bayti ishlatiladi. Bunday kompyuterlar qanday butun sonlarni qayta ishlashi 
mumkin degan savol hosil bo’lishi tabiiy. Bizga ma’lumki, butun sonlar musbat va 
manfiy bo’lishi mumkin. Shuning uchun son ishorasini qanday kodlash mumkin? 
Buning uchun 
16 bitdan
bittasi, ya’ni chap tomondagi bit ishlatiladi. Agar u 0 ga teng 
bo’lsa, demak on ishorasi musbat, agar u 1 ga teng bo’lsa, u holda son manfiy bo’ladi. 
Quyida butun sonlarni saqlash sxemasi keltirilgan.