Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizlik İnstitutu Azərbaycanda Seçki Ərəfəsində Azad Sözə Təzyiqlər Daha Da Artır
Fəsil 2: Şəxsi həyatın toxunulmazlığı
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəsil 2: Şəxsi həyatın toxunulmazlığı hüququnun məhdudlaşdırılması
- Gizli kameralar
- Azər Əhmədov
- Natiq Ədilov və Qan Turalı
- Xədicə İsmayılova
- İctimai yerlərdə nəzarət
- Radio Frequency Identification
- IMEI nömrələrin məcburi qeydiyyatı
24
Fəsil 2: Şəxsi həyatın toxunulmazlığı hüququnun məhdudlaşdırılması Son illərdə qanunsuz izləmə formalarından tənqidçi jurnalistlərə qarşı bir təzyiq vasitəsi kimi daha çox istifadə olunmuşdur. Potensial şantajçılarla işbirliyindən imtina edən jurnalistlər barəsində qanunsuz izləmə yolu ilə əldə olunmuş məlumatlar onları şantaj, təhqir etmək və cəmiyyətin gözündən salmaq məqsədi ilə istifadə olunur.
Qanunsuz izləmənin özü və bu yolla əldə olunmuş məlumatların cəmiyyət içində yayılması Azərbaycanın da ratifikasiya etdiyi bir çox beynəlxalq və regional müqavilələrdə təminat verilən fundamental insan hüququ olan şəxsi həyatın toxunulmazlığı hüququnun ciddi şəkildə pozulmasıdır. Bu hüququn pozulmasının ifadə və birləşmə azadlıqları kimi digər insan hüquqlarının həyata keçirilməsinə də təsiri vardır.
Rəqəmsal izləmə də ifadə azadlığı üçün xüsusilə böyük təhlükəyə çevrilib. Jurnalistlər, bloqçular, sosial media fəalları və hüquq müdafiəçiləri öz üzərlərində fərqli düşüncəni və tənqidi boğmağa və “xoşagəlməz” informasiyanın yayılmasının qarşısını almağa çalışan hökumətin nəzarətini getdikcə daha çox hiss edirlər.
Gizli kameralar Bir neçə halda jurnalistlərin yaşayış yerində gizli kameralardan istifadə olunub ki, bu da şəxsi həyatın toxunulmazlığının xüsusilə yolverilməz formada pozulmasıdır. Belə ki, tənqidçi jurnalistlərin gizli kameralarla çəkilmiş intim videoları internet və dövlət nəzarətində olan telekanallar vasitəsilə yayımlanmışdır.
2010-cu ilin oktyabrında, noyabrda keçiriləcək parlament seçkilərinə iki həftə qalmış “Azadlıq” qəzetinin redaktoru Azər Əhmədov bu cür halla üzləşmişdi. Onun gizli kamera ilə qeydə alınmış intim videosu əvvəlcə sosial şəbəkələrdə yayılmış, sonra isə Lider TV-nin xəbər buraxılışı olan “Səda” proqramı ilə “Müxalifət haqqında çılpaq həqiqətlər” başlığı altında yayımlanmışdı.
2011-ci ilin aprelində Bakıda “Ərəb Baharı”ndan ilhamlanaraq təşkil olunan etiraz aksiyaları zamanı “Azadlıq” qəzetinin əməkdaşları Natiq Ədilov və Qan Turalı Oğuz rayonunda yerləşən Afra otelində qaldıqları otaqda gizli kameranın hədəfinə çevrilmişdilər. Bu video da Lider TV vasitəsilə yayımlanmışdı. Jurnalistlər bu hərəkətinə görə Lider TV-ni məhkəməyə vermiş, lakin onların iddiası Ali Məhkəmə tərəfindən rədd edilmişdi. Jurnalistlər hal-hazırda Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinə müraciət hazırlayırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, bu cür yayımların qanunsuz olmasına baxmayaraq, Milli Teleradio Şurası (MTRŞ) onların qarşısını almaq üçün heç bir addım atmamışdı. 25
MTRŞ-nin müstəqil və şəffaf bir qurum olmaması bu hesabatın 5-ci fəslində müzakirə olunur.
2012-ci ilin martında Azad Avropa/Azadlıq Radiosunun Azərbaycan xidmətinin müxbiri, tanınmış araşdırmaçı jurnalisti Xədicə İsmayılova şantaj və şəxsi həyata müdaxilə ilə üzləşib. İsmayılovanın ünvanına göndərilmiş, jurnalistin intim fotolarının da yer aldığı məktubda deyilirdi: “Fahişə, özünü yaxşı apar. Yoxsa səni biabır edərik!”. Lakin susmaq əvəzinə jurnalist bu şantaj faktını mətbuata açıqladı. Nəticədə İsmayılovanın gizli kamera ilə çəkilmiş intim videosu bir neçə internet saytında yerləşdirildi.
Hesabat dövründə İsmayılova barəsində daha bir saxta porno video internetə yerləşdirildi. Bu barədə hesabatın 1-ci fəslində ətraflı bəhs olunur. Bu hüquq pozuntularına və özünə qarşı edilmiş digər formada olan təzyiqlərə baxmayaraq, İsmayılova öz araşdırmaçı jurnalistika fəaliyyətinə və hökumətin gizli saxlamağı tərcih edəcəyi korrupsiya və insan haqlarının pozulması faktlarını ifşa etməyə davam etdi.
2012-ci ilin aprelində İsveçin SVT adlı ictimai yayımçısı isveç-fin şirkəti olan Teliasonera telekommunikasiya şirkətinin Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Tacikistan və Gürcüstanda yerləşən xüsusi xidmət agentlikləri ilə əlaqəsini ortaya çıxaran araşdırma xarakterli sənədli film nümayiş etdirmişdir.
Sənədli film adıçəkilən ölkələrdə, həmçinin Azərbaycanda, Teliasoneranın filiallarının öz şəbəkələrinə telefon zəngləri, mətn mesajları, internet istifadəsi və fakturaların hər birinə nəzarət etməyə imkan verən xüsusi “qara qutuların” yerləşdirilməsinə şərait yaratdığını açıb göstərirdi. SVT telekanalının məlumatına görə, bu təcrübədən hələ də istifadə olunur.
Bu hesabat dövründə, mobil telefona nəzarət faktı Azadlıq Radiosunun Naxçıvan müxbiri Yafəz Əkrəmoğluna qarşı təzyiq zamanı baş verib. Bu barədə 1-ci fəsildə geniş bəhs olunur.
İctimai yerlərdə nəzarət
Azərbaycanlılar şəxsi həyata müdaxilə və şəxsi həyat barədə məlumatın çox zaman xəbərsiz və icazəsiz olaraq toplanması kimi əməllərə də məruz qalmaqdadırlar. Hazırda şəxsi həyatın toxunulmazlığı hüququnun pozuntusu istiqamətində hüquqi səviyyədə işlər görülür.
26
Belə ki, 2012-ci ildən etibarən Respublika üzrə verilən maşınlara verilən nömrələrdə RFID-çip (Radio Frequency Identification texnologiyası ilə) yerləşdirilib. Simsiz radio elektromaqnit tezliyinin köməyi ilə işləyən bu çip xüsusi svetaforlardan keçən maşınların hansı istiqamətə getdiyi və eyni zamanda digər yerdəyişməsini müəyyən edir. RFID- çipləri avtomobilin sahibinin kimliyini, identifikasiya nömrəsini və maşının tipini müəyyən etməyə imkan verir.
Eyni zamanda hazırda Bakı və digər iri şəhərlərdə Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən Təhlükəsizlik şəhər sistemi quraşdırılıb ki, minlərlə kamera maşınların nömrələrini tanıyır və onların hərəkətini izləməyi asanlaşdırır. Hətta smart video texnologiyası vasitəsilə insanların sifətini də göstərir. Bununla yanaşı Nəqliyyat Nazirliyi də bütün respublika üzrə kameralar quraşdırıb.
Ancaq RATİ xatırladır ki, bu qədər kameraların olduğu ölkədə jurnalist Rafiq Tağı qətlə yetirildiyi ərazidə olan kameraların görüntüləri təqdim edilmədi. Istintaq orqanları bu görüntülərdən istifadə etmədi. Rafiq Tağının qətl işini araşdıran qrup həmin ərazidə olan kameranın görüntülərini istəyən zaman bildirdilər ki, həmin gün o ərazidə olan kamera işləməyib. Bu isə nəzarət tədbirlərinin əsl məramı ilə bağlı suallar doğurur.
IMEI nömrələrin məcburi qeydiyyatı
1 may 2013-cü il tarixindən etibarən mobil cihazların qeydiyyatına start verilib. Şəxsi istifadə məqsədi ilə ölkə ərazisinə gətirilərək istifadə olunan (respublikamızın mobil operatorlarının SİM kartları vasitəsi ilə) hər bir mobil cihazın IMEI nömrəsi həmin cihazın şəbəkədən xidmət almağa başladığı tarixdən ən geci 30 (otuz) gün müddətində qeydiyyata alınmalıdır. Hər bir cihazın Beynəlxalq Mobil Cihazı Eyniləşdirmə kodu (IMEI) Mərkəzi Poçtda qeydə alınmalıdır. Daha bir narahatlıq doğuran tələb isə qeydiyyat zamanı telefon sahibindən şəxsiyyət vəsiqəsinin tələb olunmasıdır, halbuki, 1996-cı ildən Azərbaycanda olan mobil operatorlar insanlar mobil nömrə alarkən onların pasport məlumatlarını götürür və nömrə alan şəxsin adına olur. Telefon sahibinin bu prosedura əməl etmədiyi təqdirdə onun cihazı yerli şəbəkədən təcrid olunur.
aşağı olan və insan orqanizmi üçün zərərli elektromaqnit şüalanmaları yayan (xalq arasında “pirat” kimi tanınan) mobil cihazların ölkəyə idxalının qarşısının alınması göstərilib. Həmçinin, IMEI kodlar GSM şəbəkə vasitəsilə telefonun etibarlı olub- olmadığını müəyyənləşdirmək və telefonun oğurlanması zamanı onu istifadəyə yararsız hala salmaq üçün istifadə oluna bilər.
RATİ bu tədbirləri şəxsi həyatın toxunulmazlığı hüququnun pozulması hesab edir və bildirir ki, bu tədbirlər məcburi deyil könüllü xarakter daşımalıdır. Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|