Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Multikulturalizm - fəlsəfi iüğat 

-

 

Rusiyanın bir çox regionlannda əmək miqrantlanna böyük 

ehtiyaç vardır. 

-

 

Azərbaycandan  Rusiyaya  miqrasiya  prosesinin  indiki 

mərhələsi  1990-cı  illərin  sonunda  başladı  -bu  əsasən  iqtisadi 

səbəbdən irəli gəlir: 

*  hal-hazırda  Rusiyada  1,5  milyondan  2,5  milyonadək 

Azərbaycanlı miqrant yaşayır. 

Multikulturalizmitt Ukrayna modeli 

-

 

Müstəqil  dövlət  quruculuğu  kontekstində  millətlərarası 

qarşılıqlı  münasibətlərinin  qurulmasında  Ukrayna  təcrübəsi 

diqqəti cəlb edir. 

-

 

Zahirən Ukrayna monomilli dövlət kimi tanmır. 

-

 

2001-ci ilin siyahıya alınma məlumatına uyğun olaraq; 

*

 

əhalinin 78 faizini etnik ukrayınlar təşkil edir, 

*

 

lakin Ukraynanın etnik icması özlüyündə monomilli sayıla 

bilməz, 

*

 

bu  ölkədə  etnik  ukrainlərin  bir  hissəsi  öz  doğma  dilində 

danışır, 

*

 

ukrain icmasının bir hissəsi isə rusdillidir, 

*

 

onlar həm rus, həm də sovet mədəni və siyasi ənənələrinin 

güclü təsiri altında formalaşmışdır. 

-

 

Ən iri meqa azlığı - ölkə əhalisinin 17 faizini etnik ruslar 

təşkil edir: 

*

 

müstəqil Ukrayna dövlətinin yaranması dövründə onlann 

sayı 22 faiz təşkil edirdi, 

*

 

lakin ümumiyyətlə rusdilli, yəni rus dilini doğma dil hesab 

edən insanların sayı əhalinin 30 faizini təşkil edir. 

-

 

Faktiki olaraq Ukraynada ikidillilik mövcuddur: 

*

 

gündəlik  həyat  təcrübəsində  əhalinin  yan  hissəsinin 

kommunikativ imkanları rus dilindən ibarətdir; 

*

 

etnik ruslardan savayı digər milli azlıqlar əhalinin 5 faizini 

təşkil  edir,  lakin  bu  azlıqlann  bir  çoxu  ölkənin  ayrı-ayrı 

bölgələrində kompakt şəkildə yerləşmişlər. 

65 

---

Yaşar Əhmədov AzərHətəmov 

-

 

Krım muxtariyyatının əsas əhalisini etnik ruslar təşkil edir: 

*

 

bu  ukrainlərin  cüzi  miqdarda  olduğu  yeganə  regiondur, 

oranın  əhalisini  mütəşəkkil  qaydada,  həmçinin  öz  məxsusi 

problemləri ilə yaşayan krım -tatar icması təşkil edir; 

*

 

Karpatda kompakt şəkildə macar milli azlığı, 

*

 

Çemovits  əyalətində  isə  rumın  və  moldav  milli  azlıqları 

yaşayır. 

-

 

Ukrain  icmasının  daha  bir  spesifik  xüsusiyyəti  -  konfes- 

sional plüralizmdir: 

*

 

ölkədə bir-biri ilə rəqabət aparan üç pravoslav kilsələrinin 

hər biri özünəməxsus regional təsir arealı itə fərqlənir: 

*

 

yunan katolik kilsəsi qərbi Ukraynaya kifayət qədər güclü 

təsir göstərir; 

*

 

protestant  dini  icması  da  əvvələr  olduğu  kimi  indi  də 

yetərincə fəallığı ilə seçilir. 

*

 

Krım və Donbasda müsəlman icması aktivdir. 

-

 

Ukraynanın 

millətlərarası 

münasibətlərinin 

əsas 

problemlərinə gəldikdə: 

*

 

dvvəla,  ölkənin  fərqli  regionlan  arasında  mühüm  rol 

oynayan  etnokulturoloji,  etnik,  dil  və  dini  amillər  vacib  sayıla 

bilər; 

*

 

bu  amillərin  yaratdığı  “mozaika”,  o  cümlədən  mürəkkəb 

“siyasi  mozaika”  hətta  ölkənin  ictimai-siyasi  vəziyyətinə  də 

müəyyən təsir göstərmək imkanına malikdir; 

*

 

ikinci vacib problem təkcə Ukraynaya deyil, həm də bir çox 

müstəqil  dövlətlərə,  o  cümlədən  keçmiş  Sovetlər  İttifaqının 

ərazisindəki müstəqil ölkələrə də aid edilə bilər; 

*

 

bu ziddiyyətin yaranması milli inteqrasiya və milli azlıqlar 

arasında mədəni, dil haqları zərurətindən baş verir. 

-

 

National  building  (Milli  quruculuq)  və  milli  azlıqların 

təminatlı hüququnu necə birləşdirməli? - bu - siyasi debatlarda ən 

çox ortaya çıxan problemdir. 

66 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

-

 

XX  əsrin  90-cı  illərin  əvvəllərində  Ukxaynada  yaranan 

spesifik problemlərdən biri: 

*

 

ölkənin  rusdilli  əhalisi  arasında  separatçi  əhval  - 

ruhiyyənin yaranmasıdır. 

-

 

XX əsrin 90-cı illərdə öz ana vətənləri olan Ukraynaya fəal 

surətdə  qayıdan  krım-tatar  icması  arasında  milli  -  ərazi 

muxtariyyəti ideyası çox populyarlaşmışdır. 

-

 

Ukraynanın 25 illik müstəqillik dövrü ərzində yaranmış ən 

mühüm problemlərdən biri: 

*

 

ölkədə  rus  dilinə  münasibətdə  uyğun  statusun  qəbul 

olunması ilə əlaqədar fərqli fikir mübadiləsidir. 

-

 

Millətlərarası  münasibətlər  sferasında  Ukraynanın  dövlət 

siyasətinin  başlıca  vəzifələri  -ölkə  ictimaiyyətinin  polimilliyini 

nəzərə alsaq: 

*

 

bir  nömrəli  vəzifə  -  vahid  ukrain  siyasi  millətinin 

formalaşmasıdır; 

*

 

ikinci  vacib  vəzifə  -  burada  yaşayan  müxtəlif  millətlərin 

nümayəndələrinin eyni hüquqlarının təmin edilməsi, 

*

 

eyni zamanda ölkə İctimaiyyətində millətlərarası razılığın 

əldə edilməsidir. 

-

 

Lap əvvəldən etnomilli siysətin əsas məsələlərindən biri: 

*

 

ukrayna  dilinin  ictimai  həyatın  bütün  sahələrində  dövlət 

dili  səviyyəsində  fəaliyyəti,  eyni  zamanda  mədəni  tələbatın 

yaranması  və  reallaşması  məqsədi  ilə,  müəyyən  şəraitin 

yaradılması,  inkişafı  və  təbii  ki,  knm-tatarlannm  geri  qayıtması 

sayılır. 

-

 

Bu yönümdə əsas məsələlərdən biri: 

*

 

krım  icmasının  inteqrasiyası,  milliyyətçilik  faktoru  ilə 

sürgün  olunmuş  şəxslərin  ictimaiyyətə  uyğunlaşdırılması, 

ümumiyyətlə etnik ayrıseçkiliyin qarşısının alınmasıdır. 

-

 

Ukraynanın 

beynəlxalq 

münasibətlərinin 

müəyyən 

dərəcədə  “yumşaq”,  münaqişəsiz  vəziyyətini  müəyyən  edən, 

müstəqilliyin  ilk  dövrlərində  yaranmış  harmonik  beynəlxalq 

münasibətlərin hüquqi əsaslarının təmin edilməsi sayılır. 

67 

---