Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov
Yaşar Əhmədov Azər Hətəmov
Yüklə 2,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yaşar Əhmədov Azər Hətəmov 4. Multikulturalizmin Azərbaycan modeli...
- Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət
Yaşar Əhmədov Azər Hətəmov 4. Multikulturalizmin Azərbaycan modeli... -
Tarixdən üzü bəri gələn bu ənənə - Azərbaycanda dini və milli tolerantlığın, dözümlülüyün yüksək səviyyədə olması və bütün xalqlann rahat, mehriban şəkildə yaşaması kimi amillər digər ölkələrin inkişafı üçün də prioritet təşkil etməkdədir. -
başlayaraq müxtəlif dini-ideoloji qaynaqlara söykənərək multikultu- ral mühit yaratmış və bu mühit özündə müxtəlif qatlan toplayaraq, Azərbaycan multikulturalizmi üçün bir əsas olmuşdur. -
Azərbaycanda multikultural mühitin yaranmasının ilkin müqəddəm şərtləri bir neçə minillik tarixə malik müxtəlif mədəniyyətinik ilə bağlı olmuş, Azərbaycan ərazisində meydana gəlmiş qədim dövlətlərdə bu müxtəlif mədəniyyətlilik tarixi qatlara hopmuş, müxtəlif köklü insan qruplanmn qarşılıqlı münasibətlərinin tənzimlənməsi Azərbaycan multikul- turalizminin siyasi və hüquqi qaynaqlarını təşkil etmişdir. -
olan tayfa ittifaqlan və qədim dövlətlərlə bağlı olmuş, Azərbaycan multikulturalizminin siyasi və hüquqi qaynaqla- nnın kökləri Təbrizdən şimalda yerləşən Aratta ilə başlamışdır. -
Məkan etibarı ilə Cənubi Mesopotamiyanın şumerlərə məxsus Uruk şəhər-dövlətinə yaxın olan, kuti və lullube tayfalarından təşkil olunan Aratta əhalisi İlk növbədə şumerlərin ibadət etdiyi allahlan qəbul etmiş. Şumer sevgi və hərb ilahəsi İnamaya sitayiş etmişdir. -
Arattalılar şumerlərin yağış və tufan tanrısı Işkuru da Arattamn himayəçisi kimi qəbul edib, ona sitayiş etmiş və beləliklə, arattalılann dini-ideoloji təsəvvürlərində şumer izləri aydın şəkildə öz əksini tapmışdır. -
İştar və Akkad panteonunda Ay tanrısı olan Sueni ölkələrinin ilahə və tanrısı kimi qəbul etmiş və eyni zamanda Ay tanrısı 90
Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət olan Suenlə yanaşı, Şumer Ur şəhərinin Ay tanrısı Nannaya (Nannara) da səcdə edərək, bu tanrıya böyük önəm vermişlər. -
Aratta əhalisinə aid olan lullubelər şumer-akkad tanrı və ilahələrinə Anum (şumerlərin baş Səma tanrısı), Antum (şumerlərin baş tannsının zövcəsi), Enlil (şumerlərdə külək tanrısı), Ninlil (həmin külək tanrısının zövcəsi), Adad (akkad- hlarm şimşək tanrısı), İştar (akkadiilarda sevgi və hərb ilahəsi), Suen (akkadiilarda Ay tanrısı), Şamaşa (akkadlılann Günəş tanrısı) sitayiş etsələr də dağ adı ilə bağlı olan yerli tann olan Nişbaya da etiqad etmişlər. -
Şərq sivilizasiyasının mərkəzlərindən olan Mesopotamiya qat- lanna bağlı olmuş və Azərbaycanın ilkin multikultural qaynaqları təşkil etmişlər. -
E.ə. I minilliyin əvvəllərində tarix səhnəsinə gələn Manna mədəniyyəti kuti və lullubelərin mədəni qaynaqlan əsasında təşəkkül tapmışdır. -
Manna mədəniyyətinin təşəkkülündə lullubelərlə yanaşı digər tayfalar və tayfa qrupları - hurri qrupları, damehranlılar, nikimxilər, turukkilər, uruatrilər və başqalan da iştirak etmişlər " e.ə. VII əsrin 70-ci illərində skif (işkuz, aşkuz) tayfalan da bu prosesə qoşulmuşlar. -
Dini baxışlarına görə mannalılar öz əcdadlarının və qonşularının əfsanəvi tanrılarına inanmışlar: *
teoloji dünyası ilə bağlılığını əks etdirmiş, *
camda təsvir edilmiş Külək, Günəş və Ay tannlarınm baş geyimində təsvir edilən qanadlar Ön Asiyada geniş yayılmış hurri ənənəsi ilə bağlı olmuşdur. -
Manna əhalisinin etiqadlar sistemində dirilik ağacına sitayiş də böyük yer tutmuşdur. -
Əhəməni sivilizasiyası Azərbaycanın maddi-mənəvi mədəniyyətinə, ictimai-siyasi və teoloji həyatında öz izini qoymuş.
91 Yaşar Əhmədov AzərHətəmov Zərdüştülük Şərq dünyasının dini-ideoloji baxışlanna güclü təsir göstərmişdir. -
Əhəməni cəmiyyətində geniş yayılan Zərdüştlük allah- lanndan olan Anahita və Mitra kultu kimi tanınan Ahura Maz- daya o dövrdə yalmz farslar deyil, onlarla bərabər digər tayfalar da sitayiş etmiş və bu tayfalar sırasında Azərbaycan əhalisi də olmuşdur. -
Avestada itə olan sitayişin eyni ilə Alban tayfalarında və Kaspilərdə müşahidə olunmuş və ya meyidlər Baktriyada olduğu kimi kaspilərdə quşlara yem olunmuşdur. -
E.ə. IV əsrin sunlannda Azərbaycan dövlətlərindən olan antik dövr dünyası ilə əhatə olunan Albaniya yeni mədəni qatlan öz kökünə qatmışdır. -
Günəş tannsı Heliyə (Heliosa), Səma və ildınm tannsı Zevsə, Ay ilahəsi Selenaya, Qədim Romanın məhsuldarlıq və şərabçılıq tannsı Vakxa sitayiş, arqonavtların başçısı Yasonun (İasonun, Yazonun) ilahiləşdirilməsi bu reallığı təsdiq edir. -
qəbrinə onun bütün əmlakım qoyur və beləliklə, ata varidatından məhrum olaraq kasıb yaşayırdılar. -
qaynaqlarına 26 dildə danışan Albaniya əhalisinin əliÄiası da aid edilir.
-
Eramizin 1 əsrinin ortalarından başlayaraq, Azərbaycan multikulturalizmin siyasi və hüquqi qaynaqlanna dini - ideoloji baxışlarm yeni qatı daxil olur: * ölkə çoxallahlıqdan təkallahlılığa keçir, xristian apostol missionerləri Faddey, Varfolomey, Yelisey ölkədə xristianlığı yaymağa başlayırlar. -
Xristianlıq ölkə əhalisinin dini-ideoloji dünyagörüşündə baş verən keyfiyyət dəyişikliyinin təməlini qoymuş, bu təlim addımbaaddım, pillələrlə Albaniyada yayılmağa başlamış, bu yeni ideoloji qat Albaniyamn ilkin olaraq şimal hissəsində cəmiyyətin sosial həyatına daxil ola bilmiş və ölkənin cənub
Yüklə 2,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|