Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
nəfər olmuşdur: onların hamısı dağdan yıxılmış və ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə qalmışdırlanməlum olur ki,onların hamısı eyni hissləri yaşamışlar.Onların bütün həyəcanlan,yaşadıqları anlar bir-birinin ardınca gələn üç dövrə bölünür.Əvvəlcə onlar təhlükədən qaçmağa cəhd etmişlər.O baş verənlərə müqavimət göstərməyə çalışır - ancaq bu nəticəsiz olur.Eyni zamanda sanki nəsə adama bu təhlükədən sovuşmağa kömək edir.Sonra ikinci dövr başlanır,yıxılan
dərk edir ki,müqavimət göstərməyin heç bir əhəmiyyəti yoxdur.O,azad olunmuş kimi olur - onun fikirləri artıq baş verənlərlə məşğul deyildir.O,yaxınlaşan ölüm təhlükəsindən başqa hər şey haqqında düşünür.Alpinistlərdən biri demişdir ki,bu vaxt “balaca”dilxorçuluq yaşadı və hətta baş verənlərə mücərrəd maraq yarandı. Gül məl i faktlar da məlumdunsıldırımlı qayadan yıxılan uşaq təzə aldığı bıçağı itirməmək üçün narahatlıq hiss etmişdir.Bərk geden maşın qəzaya uğrayarkən maşından kənara düşən tələbə öz paltosunun cırılmasmdan narahat olmuşdur - eyni zamanda öz futbol komandası üçün həyəcanlanmışdır.Üçüncü dövrdə artıq ölümə yaxınlaşanların həyatları gözlərinin qabağından kino lenti kimi keçir.Bir kilometrlik hündürlükdən yıxılan paraşütçü danışır ki,əvvəlcə o qışqırmış,sonra başa düşmüşdür ki,ölüb və həyat qurtarıb. ’’Bütün keçmiş həyatım gözlərimin qarşısından keçdi.Mən anamın sifətini, evimizi, oxuduğum məktəbi,dostlarımı gördüm.” Qeoloq Heym özünü yeddi yaşlı uşaq kimi görmüş,dördüncü sinifdə olan müəlliminin yanında dayanmışdır.” Mən həyatımı yenidən oynayırdım.Bu səhnəyə qoyulan tamaşa idi.” Keçmiş həyatın xatırlanmasından sonra daha bir dövr başlayır- bu qeyri-adi mistik vəziyyətdir: hər bir dövr bir və ya bir neçə saniyə davam edir. Bununla belə mistik vəziyyət hər bir adamda özünü fərqli təzahür etdirir.Yıxılan alpinist hiss edir ki, “bədəni daşlara çırpılıb sınır, formasız hala düşür, lakin onun şüuru bu fiziki
zədələrə reaksiya vermir və
onunla heç
maraqlanmır”.Heym bu araşdırmaları aparandan 14
sonra belə qənaətə gəlmişdir ki, ölüm olduqca xoş olan bir hissdir. Qəribədir ki, xəstəlikdən ölənlər də demək olar ki, bu dövrləri (keçmiş həyatın kinofilm kimi gözlərinin qabağından keçməsindən başqa) yaşayırlar. Ağır xəstəliyə düçar olan, artıq can verən iki yüz xəstə ilə aparılan sorğudan sonra Elizabet Kyubler - Ross insanın ölümə münasibətinin beş mərhələsini ayırmışdır. Əvvəlcə onun mümkünlüyünün qətiyyətlə rədd edilməsi, sonra xəstə həyəcanlanır ki, nə üçün məhz o sağalmaz xəstəliyə tutulmuşdur. Bundan sonra qorxu və depresiya mərhələsi gəlir. Axırda qorxu dəf ediləndən sonra doğmalarının köməyi ilə rahatlıq və sakitlik tapır. Bunlar yalnız maraqlı faktlar deyildir. Bu onu göstərir ki, praktiki olaraq bütün adamlarda həyatdan klinik ölümə keçid eyni bir senari əsasında gedir. Deməli həyatın bu dövrü insanın inkişafında olan sərbəst bir mərhələdir. Bundan başqa bu cür nəticələr demək olar ki, tam sağlam olan adamlarda da qeydə alınmışdır- onlarda can vermənin həmin mərhələsi suni səkildə yaradılmışdır. Həyat və ölüm problemi şübhəsiz ki, bəşəriyyətin mühüm problemlərindən biridir.Min illər ərzində insanlar nə üçün öldükləri, ondan qaçmağın mümkünlüyü və ölməzlik əldə etmək məsələləri üzərində düşünmüşlər. Bu düşüncələrin məhsulu miflər və dini təlimlər formasında bizim günlərə gəlib çatmışdır.Bu düşüncələrin əsas mövzusu ikidir: birincisi - insanın fiziki ölümü, ikincisi - insanın və ya onun ruhunun hansısa' başqa dünyada yaşamasının davam etməsi imkanı olmuşdur. Bir tərəfdən insanın ölümü göz qabağında idi və heç bir şübhə doğurmurdu. Ancaq digər tərəfdən - adamlar heç cür qəbul edə bilmirdilər ki, insan neçə illər yaşayır və birdən olmur, belə ki, o artıq ölür.Dünya mədəniyyətinin qədim abidəsi olan “ Gilqameş haqqında dastan da ölüm haqqında belə yazılır: “ Mənim şəhərimdə adamlar ölür, bu kədərlidir! Adamlar ölür, adamın ürəyi ağrıyır. Mən divardan boylanıb çayda üzən cəsədləri görürəm. Bəs mən? Məni də bu tale 15
gözləyir? Bəli. Məni də bu cür tale gözləyir! “ Adamlar əbədi həyat arzulamışlar. Belə bir mif yaranmışdır ki, nə vaxtsa yerdə ölüm olmamışdır, adamlar xoşbəxt , dinclik, firavanlıq şəraitində yaşamışlar, sonra Allahın qarşısında günah işlətdilər və ölümə məhkum oldular. Bu cür mif İncildə də var. Bu mifin başqa variantı afrikalı eve xalqlarında da olmuşdur.Adamların ölümünə səbəb Yer üzərindəki ilk kişinin arvadının onun sözünə baxmayıb göyə daş atması oldu. Nəticədə göylərə səs ucaldı və oradan insanların ölümə məhkum olduğunu bildirən səs gəldi. Ölümün yaranması ilə bağlı başqa rəvayətlər də var. Məsələn, Banka adasındakı melaneziya tayfası və yeni Qebridlər belə hesab edirlər ki, adamlar vaxtilə ölmürdülər, ancaq ilan və krab kimi dərilərini atır, yenidən cavanlaşırdılar. Ancaq bir dəfə dərisini atan qadını oğlu tanımır: oğluna yazığı gələn qadın yenidən dərini geyinir və o vaxtdan adamlar daha dərilərini atmır və ölürlər. Adamların ölməsinin başqa bir səbəbi kimi Yer kürəsində adamların çoxalmasını göstərirlər. Məsələn, qədim Hindistan miflərində deyilir ki, adamalarda nəsil yarandı və onlar bütün Yer üzərini bürüdülər. Bu hal Yer üçün ağırlıq etdi və o hər şeyi yaradan Brahma Allahına müraciət etdi. Bundan sonra Brahma qara - qırmızı paltarlı qadın formasında ölüm yaratdı və ona bütün canlı varlığı öldürməyi tapşırdı. Filippin arxipelağındakı ən böyük adalardan olan Lusondakı xalqların mifində adamların ölümünün səbəbi də bu mifə uyğun izah olunur. Adamlar qocalırdı, çoxları nəinki işləyə bilmir, heç hərəkət də edə bilmirdilər, ancaq ölmək istəmirdilər. Qocaların sayı getdikcə artırdı. Onda Allah suların səviyyəsini qaldırdı, yalnız dağların zirvəsi qaldı: yalnız cavanlar bu zirvəyə qalxıb sağ qala bildilər. Bu su basmadan sonra xəstəliklər yarandı: adamlar qocalanda bu xəstəlikdən ölürdülər. Uzaq keçmişdə adamların ölməz olması ilə bağlı təsəvvürlərlə yanaşı belə bir inam da mövcud olmuşdur ki. Yer kürəsində adamların ölmədiyi ölkə var. Cənubi Amerikada yaşayan tupi 16
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|