Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
oyatmaq cəhdini hiss edirik. Doğrudur o buna faktiki materiallara ciddi və elmi yanaşma ilə yox,qələminin gücü ilə nail olmuşdur. Təsvir etdiyi hadisələri bir yerdə “ ölümqabağı təcrübə”, digər yerdə isə “ölüm qabağı fenomen” adlandırmışdır. Moudinin o biri dünyaya baxışına gəldikdə isə O' yaşadığımız dünyanı tamaşa, xəyal adlandıran Platonun ideyalarını qəbul edir. Onun fikrincə “biz müəyyən mənada o biri dünyadan gələnlərik”. Təəssüf ki, Moudinin kitabında heç bir xəstəlik tarixi əvvəldən axıra qədər izlənmir. Müəllif yalnız pasientlərinin dediklərindən ayrı-ayrı parçalar verir - bununla belə bu deyilənlər məlumat xarakterlidir. Can verən adamların həyəcanları haqqında tam təsəvvür əldə etmək üçün məlumat xarakterli hissələri nəzərdən keçirək : onların əksəriyyəti K.İkskulun keçirdiyi hissləri yaşamışlar. “Məndə gözəl hiss yarandı. Mən sakitlikdən, rahatlıqdan, yüngüllükdən başqa heç nə hiss etmirdim - sadəcə olaraq rahatlıq idi. Məni necə diriltməyə çalışdıqlarını görürdüm - bu həqiqətən də qəribə idi. Mən çox da yuxanda deyildim, onlardan bir az yuxanda dayanmışdım, yuxarıdan onlara baxırdım. Mən onlarla danışmağa cəhd etsəm də heç kim məni eşitmirdi”. “Hər tərəfdən insanlar qəza yerinə axışırdı. Onlar lap yaxınlaşanda mən yana çəkilərək istədim ki, onların yolundan çıxım, ancaq onlar mənim üstümdən keçirdilər”. “Mən heç nəyə toxuna bilmirdim, ətrafda olanlarla ünsiyyət qura bilmirdim. Bu olduqca ağrılı təklik hissi tam təcridlik duyğusu idi. Mən bilirdim ki, tam təkəm, özümlə tək qalmışam”.Klinik ölüm vəziyyətində olanların hamısı eşidir və görürlər. Bir qadının dediklərindən: “mən xəstəxanada idim, ancaq həkimlər məndən baş açmırdılar. Həkimim məni aşağı rentgenoloqun yanına göndərdi ki, ciyərlərimi rentgenə çəksinlər. Əvvəlcə mənə yeridiləcək cihazı əlimdə yoxladılar, çünki, məndə tibbi ləvazimatlara qarşı allergiya var- ancaq reaksiya olmadığından cihazı yeritdilər. Lakin cihazı yeridən kimi ürəyim dayandı. 20
Mən rentgcnoloqun telefona yaxınlaşıb nömrə yığmasını eşitdim. O, dedi: “Doktor Ceyms, mən sizin pasienti öldürdüm”. Ancaq mən bilirdim ki, mən ölməmişəm. Mən tərpənmək, onlara işarə etmək istəsəm də bacannadım: onlar məni reanimasiya etmək istədilər, hətta nə edəcəklərini müzakirə etdiklərini də eşitdim. Mənə toxunduqlarını duyurdum. “Avtomobil qəzasına düşən cavan oğlanı ölmüş hesab etsələr də 0, hər şeyi eşidirdi: “Mən eşitdim ki, bir qadın “o, artıq ölüb”dedi. Pasientlərin dediklərini şahid həkimlər təsdiq edirlər. Bir həkimin dediklərindən: “xəstənin ürəyi dayandı - mən hələ onun üzərində cərrahiyyə əməliyyatına başlamamışdım. Onun göz bəbəkləri genişlənmişdi. Müəyyən vaxt onu həyata qaytarmaq üçün çalışsaq da bir şey edə bilmədik. Onda mən 0 biri həkimə dedim: “Gəl bir dəfə də yoxlayaq və bununla da qurtaraq”. Bu dəfə ürək döyünməyə başladı. Sonradan xəstədən öldüyünü xatırlamasını soruşdum, o, isə dedi ki, heç nə xatırlamır, yalnız mənim o biri həkimə dediyim: “gəl bir dəfə də yoxlayaq və bununla da qurtaraq” sözlərini xatırlayır. Moudinin baxışlarını xristian kilsəsi qəbul etmir. Məsələn, Rusiyada olan ieromonax Serafim (Rouz) Moudinin ölənlərin ruhunu qarşılayan “parıldayan varlıq” haqqında fikirlərinə tənqidi yanaşır. Onun fikrincə bu parıldayan varlıq Allah olmayıb, “ölüm mələyi” maskasında olan, ölənləri dişləmək istəyən itdir. Moudinin bu sadəlöhvlüyünü onun bu məsələ ilə bağlı xristian ədəbiyyatını bilməməsi ilə izah edirdi. Bu itin məqsədi ölənləri qorxutmaqdır. Moudidə bəzi intiharlar istisna olmaqla bütün can vermə halları xoşdur: ölənin hansı dinə qulluq etməsi, mömin olub-olmaması əsas deyildir. Nə üçün amerikalılarda axirət dünya görüntüləri ilə yaranan qorxunun olmaması sualını o belə izah edir ki, müasir amerikalıların görmələri onların komfortlu həyatları və əqidələri ilə razılaşdırılır-bu da cəhənnəm və itin varlığına inam qarşısındakı qorxunu rədd edir. Serafim eyni zamanda Qərbdə 21
yaşayanları həyat və ölüm problemlərinə ciddi yanaşmadıqlarına görə tənqid edir. Serafım etiraf edir ki, xristianın qorxusu o dövrdə yayıyan baxışlarla bağlı idi. Burada da qəribə heç nə yoxdur: həyat dəyişir və onunla bərabər həyat və ölüm haqqında bağışlar da dəyişir. Rəal həyatdakı humanizm axirət dünyası haqqında baxışlarda öz əksini tapmışdır. “Ölündən sonra ruh” (1982) kitabında Serafım yazır ki, müasir təcrübələrdə ölümə yaxın və ölümə oxşar vəziyətlərdə “möcüzəli sağalma olsa” da heç kəs deyə bilməz ki, bu adamlar səmada olmuşlar. Daha sonra o axirət dünyasına səyahəti tənqid edir: bu təcrübələr bir neçə dəqiqəlik “ölüm” vaxtı ruhun mövcudluğunu, onun sonrakı vəziyətini tam təsdiq etmir. Serafimin Moudiyə qarşı mənfi münasibəti olduqca sadədir: bu təsvirlərdə xristianlıq üçün əsas olanlar yoxdur: “Allahın böyüklüyü qarşısındakı qorxu və ehtiram yoxdur”. Amerikanın parapsixoloqlar cəmiyyətinin nümayəndələri Karlis Osis və Erlander Xaraldson 1977-ci ildə “Ölüm anı” kitabını dərc etdirdilər. Onlar özləri: “oradan” qayıdan adamlarla söhbət etməmişlər, ancaq can verənlərin yanında olan, öz hisslərini danışan Hindistan və amerikalı həkimlərdən məlumat toplamışlar. Onların kitabı elmi əsərdir. Onlar etiraf edirdilər ki, əsas məqsədləri bu və y a digər milli mədəniyyətə, bu və ya digər dinə məxsus olan adamların can verərkən keçirdikləri hisslərinin fərqlərini aydınlaşdınnaq istəmişlər. Nəticədə aydın olmuşdur ki, “dinin və mədəniyyətin izləri” ölümqabağı keçirilən hisslərə xeyli təsir edir. Amerikalıların əksəriyyəti bu vaxt böyük adamları, hindistanlılar isə dini surətləri görmüşlər. Həm də heç bir xristian hind müqəddəslərini, heç bir hindli isə İsa peyğəmbəri görməmişdir. Daha çox can verənlərin qarşısında ölmüş doğmaları və ya onları “o biri dünya”ya çağıran müqəddəslər dayanmışdır. Tezliklə ABŞ-da bu mövzuda daha bir kitab çıxdı-bu psixiatr Elizabet Kyubler Rossun “Ölüm yoxdur” kitabı idi. O 22
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|