Sağlamlıq hür şey deyil, lakin hər şey sağlamlıqsız heç nədir

 
112 
lıdır  ki,pul  qazansın.Məmura  rüşvəti  durduğu  yerdə  vermirlər,o 
da çobalamalıdır,az yatıb çox işləməlidir,daha çox vaxt və enerji 
sərf  etməlidir  ki,daha  çox  pul  qoparda  və  daha  zəngin  süfrə 
açmaq  imkanı  qazana  bilsin.Çox  pul  qazanmaq  mərəzi  elə 
bəladır ki,adama öz səhhəti haqqında düşünməyə macal vermir. 
Gur,yüyənsiz tamah axını pul hərisini girdabına alıb sürüyür,onu 
puldan  başqa  bir  şey  haqqında  düşünməyə  qoymur.Siz  adları 
dillərdə  gəzən  zənginlərin  gözünə  diqqətlə  baxın:orda  sevinc, 
məhəbbət,mərhəmət  görə  bilməzsiniz,bu  sönük  gözlərdə  yalnız 
canavar  hərisliyi,gərginlik  və  əsəbilik  ifadələri  var,bir  də  qorxu 
var- illərlə yığdığını bir günün içində itirmək qorxusu(azmı olub 
belə  şey?).Yorqun  gözlərin  altındakı  qara  “tuluqlara”  da  fikir 
verin.“Tuluqlar”,erkən ağarmış saçlar,daz başlar,örkən dolanma- 
yan  şişman  qarın,fır  bağlamış  peysər-bütün  bunlar  şahidlik  edir 
ki,zəngin məmurun canı çoxdan düşüb azara,xəstədi, bahalı həb-
lərin,iynələrin hesabına yaşayır. 
Əziz qardaşım,əziz bacım!Dünyanın ən dəyərli nemətini-
öz  can  sağlığını  böyük  israfçılıqla  xərcləyib,əvəzində  kalan  pul 
qazanan  mal-pul  düşkünlərinə  həsəd  aparmayın.Qoy,onların 
zahiri  parıltısı,təmtarağı  gözünüzü  qamaşdırmasın,onlara  heç 
vaxt  “bəxtəvər”  deməyin.Yunan  filosofu  Sokratın  “sağlamlıq 
hər şey deyil,hər şey-sağlamlıqsız heç nədir”  kəlamını hər gün 
yada  salaraq,tam  əmin  olun  ki,ən  bədbəxt  insan  malın-pulun, 
əşyanın və şan-şöhrətin qulu olan adamdır.Ən bəxtiyar adam isə 
öz  nəfsinə  “yox”  deməyi,tamahına  qalib  gəlməyi  bacaran 
adamdır.Özünə qalib gələ bilən-bütün dünyaya qalib gələ bilər. 
Beləliklə də,biz sizinlə araşdırdıq ki,pul heç kəsin cibinə 
durduğu  yerdə  axmır,ən  zəngin  rüşvətxor  da  onu  öz  canı, 
sağlamlığı  hesabına  qazanır.Heç  olmasa,qazandığını  özünün  və 
ailəsinin sağlamlığını qorumağa xərcləsiydi,dərd yarıyıdı.Bu pul 
zəngin  imarətlərə,zəngin  maşınlara,  zəngin  süfrələrə  və  yalnız 
zənginlərin əli çatan bahalı dərmanlara xərclənir.Bunların hamısı 
birlikdə və hər biri ayrılıqda sağlamlığa deyil,xəstəliklərə xidmət 
edir.Beləliklə  də,çəkilən  böyük  zəhmət  hədər  gedir.Çünki  pul 

---

 
113 
təyinatı üzrə xərclənmir. Şənbazlıq,qarınqululuq,xüdpəsəndlik və 
cahillik buna imkan vermir. 
Şənbazlıq və qarınrululuq azarından xali olmayan ortabab  
və  kasıbl  təbəqə  də,  “qonşu  qonşuya  baxar,özünü  oda  yaxar” 
məsəlində deyildiyi kimi,dəstədən geriyə qalmamaq üçün,canını 
oda  yaxır,zənginlərin  yerişini  yeriməyə  çalışırlar,bunula  da  öz 
əzab  və  əndişəsini  qat-qat  artırmış  olur,hey  cabalayır,bəzən  də 
çox gülünc vəziyyətə düşür.Yaşamağa vaxt qalmır. 
Zəngin  süfrə-pul  tələsidir.Fikir  verin:özünü  reklam 
etdirən  “şadlıq  sarayları”  süfrəyə  düzülən  qidaların  çeşidini  lap 
adamın  gözünə  soxurlar.Bu  göstərici  aybaay  artır  süfrəyə 
düzülən qida növlərinin sayı 50-ni haqlayıb(bəlkə indi bu həddi 
də  ötüb).Təsəvvürünüzə  gətirin:  40-50  növ  qidanı  zavallı  insan 
bir-iki  saatın  ərzində  doldurmalıdı  qarnına.Doldurmasa  ona 
“başdan xarab” adam kimi  baxacaqlar.Şahidi olduğum bir olayı 
danışım  sizə.Ağzı,eskalator  kimi,  durmadan  işləyən  bir  gömbul 
arvad    düşmüşdü  özünü  çiy  su  və  tərəvəzlə  ovunduran  cavan 
gəlinin  üstünə,bərk  danlayırdı  onu:”Yemiyəcəkdinsə,  toya  nəyə 
gəlirdən?”...Fəlsəfiyə fikir verin.Toy-ancaq yemək yeridir,başqa 
təyinatı  yoxdur  toyun.Belə  düşünən  təkcə  bir  gombul  qadın 
olsaydı,nə  vardıki!.Adamlar  süfrə  arxasına  oturcaq,xirik  qurdu 
kimi,darışırlar  yeməklərin  canına.İfadəmə  görə  üzr  istəyirəm: 
tıxırlar,tıxırlar,tıxırlar...Əslində “bədbəxtlik sarayı” adını daşıma 
ğa    layiq  olan  “şadlıq  sarayının”  sahibi  də  bir  qıraqda  durub 
ləzzətlə  baxır:nə  qədər  çox  tıxsalar,bir  o  qədər  yaxşıdır-qidanın 
çeşidini ,onunla paralel də stolun qiymətini qaldıracaq,daha çox 
mal  satıb,daha  çox  pul  qazanacaq.Müdir  bəy  psixologiya 
elmindən bixəbər olsa da,millətimizi çox gözəl tanıyır,onun zəyif 
damarını çox gözəl bilir,bilir ki,sabah qidanın çeşidini artıranda, 
şənbazların  hamısı  cumacaq  bura,toydan  sonra  da  qürrələnəcək 
ki,bəs,süfrədə filan ləvin qida vardı.Onu da bilir ki,”malım xarab 
oluncan  canım  xarab  olsun”  məsəlini    rəhbər  tutan  “xirik 
qurdları”  süfrədə  hər  nə  var,ağına-bozuna  baxmadan,basıb 
hamısını  yeyəcək.Müdir  əlinə  nə  keçdi  doldurur  süfrəyə.Kalan 

---

 
114 
pul  qazanır.Amma  insanları  zəhərləmək  hesabına  pul  qazanan 
müdir  bəy  də  xoşbəxt  ola  bilmir.Çünki  o  da  qarınqulu  və 
şənbazdır,malın-pulun quludur. 
Zəngin  süfrə-zəhərdir.Son  dəfə  gördüyün  toy  süfrəsini 
gözünün  qabağına  gətir,süfrəyə  düzülən  zülaalı  qidaları  yadına 
sal:çörək,soyutma toyuq əti,bir neçə növ balıq əti,kolbasa, maya- 
nezli  salat,qozlu  çuğundur,əlavə  qoz,fındıq,badam,püstə,ləbləbi-
bunlar,necə  deyərlər,soyuq  “zakuska”dır.İsti  qidalar  da  zülaldı: 
qoyun,toyuq və balıq ətlərindən lülə və tikə kabablar,plov və s... 
Çənələr  yorulub,mədə-bağırsaq  traktı  bezib,daha  işliyə  bilmir. 
Nəfs isə doymaq bilmir.Ac gözlər süfrəni gəzir:nə qalıb süfrədə? 
Bərbəzəkli  meyvə  qabı  hələ  doludu.O  da  boşalır.Təkcə  təzə 
xiyar,göy soğan,beş-altı tel şühüd olan nimçiyə toxunan olmayıb 
və  olmayacaq  da.Şənlik  iştirakçıları  özlərini  zəhərləmək 
vəzifəsinin öhdəsindən layiqincə gəlirlər.  
Qidanın  zəhərə  necə  çevrildiyini  artıq  bilirsiniz.Bircə 
şeyi yada salmaq istəyirəm:orqanizmə daxil olan hər artıq qram 
zülal,hətta  çürüməsə  də,dərhal  zəhərə  çevrilir,qanı  qaraldır, 
qatılaşdırır və orqanizmi çox güclü formada zəhərləyir.Sonrasını 
bilirik:xəstəliklər,qısa  ömr.Bəs  daxil  olan  artıq  zülal  bir  qram 
deyil,min  qramdırsa  və  daha  çoxdursa,onda  qanın  başına  nə 
gəlir?..Bunu təsəvvür etmək,zənnimcə, çətin deyil. 
Yeri gəlmişkən qeyd edim ki,toyda qanı zəhərləyən təkcə 
zülal  bolluğu  deyil,həm  də  səs-küy  bolluğudur.Elmə  bəllidir 
ki,normanı  aşan  davamlı  səs-küy  qanı  zəhərləyir.Bir  neçə  saat 
davamlı olaraq səsgücləndirən aparatın təcavüzünə məruz qalan 
hər  kəs,hətta,toyda  heç  nə  yeməsə  də,  tam  əmin  ola  bilər  ki,öz 
qanını zəhərləyib və bunun qaçılmaz nəticəsi mütləq baş verəcək. 
Zəngin  süfrə-mənəviyyatı  korlayır.Aqillər  buyurub: 
sağlam  bədəndə-sağlam  ruh  olur.Düz  buyurub  aqillər.  Cismi  
zəhərli olan adamın beyni normal işləmir və saf, nəcib təfəkkür 
“istehsal” edə bilmir.Bunu əsas tutub,aqillərin demədiyi bir fikiri 
biz  dilə  gətirək:çürük  bədəndə-çürük  ruh  olur.  Yuxarıdakı 
fəsillərdən  bilirik  ki,qidaları  qarışdıran  və  çoxlu  “ölü”  qida 

---