Şahbaz muradov, ÇİNGİz baxiş
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bölgədəki Sovet Ordusu bölmələri və moskvalı siyasilər isə separatizmin qarşısını almaq əvəzinə DQMV-nin həm iqtisadi, həm
~ 108 ~ bilən erməni milliyyətindən olan şəxslər olmuşdur. Məhz onlardan ikisi ilk qətilləri öz əlləri ilə törədərək 11 erməni öldürmüşdülər. Bu iki qatil həbs olunanaraq cinayətləri sübut olundusa da, bir müddət sonra Moskvaya, oradan da İrəvana təhvil verildi. Həmin dövrdə Azərbaycanın informasiya blokadasında qalması və Azərbaycan rəsmilərinin susması bu faktın gizli qalmasına, əvəzində isə erməni tərəfinin «Sumqayıt faciəsi», «Ermənilərin yeni soyqırımı» adı altında azərbaycanlıları bütün dünyada vəhşi kimi qələmə vermək istiqamətində daha effektli təbliğat aparmasına yol açdı. Bu anti-Azərbaycan təbliğat kompaniyası fonunda Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılara qarşı terror hadisələri intensivləşməyə başladı. Yüzlərlə azərbaycanlı qətlə yetirildi. Nəticədə minlərlə azərbaycanlı ev-eşiklərini qoyaraq Azərbaycana gəlməyə başladı. Ancaq qeyd edək ki, bu qaçqınlar əsasən erməni əhalisi ilə əhatə olunan məntəqələrdə yaşayan və azlıqda qalan azərbaycanlılar idi. Ermənistanda azərbaycanlıların çoxluq təşkil etdiyi və kompakt yaşadığı bölgələrdə isə vəziyyət nisbətən sabit idi. 1988-ci ilin dekabr ayında isə bu sabitlik də pozuldu. Belə ki, həmin bölgələrə ezam edilmiş Sovet Ordusu bölmələri azərbaycanlı əhalisinin sadəlöhvcəsinə ümid bəslədiyi kimi əhalinin əmin-amanlığını təmin etmək əvəzinə azərbaycanlıların Ermənistandan total deportasiyasına başladılar. Bütün nəqliyyat vasitələrindən, o cümlədən ~ 109 ~ vertolyotlardan istifadə edildiyi bu köçürmə əməliyyatı cəmi 10-15 gün çəkdi. Və Naxçıvan bölgəsini Azərbaycandan ayıran Ermənistanın Mehri rayonunda yerləşən Nüvədi kəndi istisna olmaqla Ermənistanın bütün ərazilərindən milliyətcə azərbaycanlı olan əhali Azərbaycana sürgün edildi. Beləliklə Ermənistanda Sovet Ordusunun vasitəçiliyi ilə 1988-ci ilin dekabr ayının ortalarında erməni millətçilərinin çoxdan arzuladığı etnik təmizləmə əməliyyatı əsasən başa çatmış oldu. Maraqlısı isə o idi ki, əsasən kənd əhalisindən ibarət olan və ən azı min illik tarixi-etnik ərazilərdən qovulmuş soydaşlarımızın əksəriyyəti Bakıda məskunlaşdırıldı. Bizim hesablamalaramıza görə 1987-ci ilin sonu və 1988-ci ilin əvvəllərində, yəni etnik münaqişənin başlanğıcı ərəfəsində Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların sayı təxminən 200 min nəfər olmuşdur. Ən önəmlisi o idi ki, azərbaycanlılar Ermənistanın kənd əhalisinin 1/6-ni təşkil edirdi. Bu isə o deməkdir ki, Ermənistan ərazisinin təxminən 1/6-i azərbaycanlıların məskunlaşdığı etnik ərazidən ibarət idi. Bu arada Azərbaycanda da etno-siyasi durum erməni millətçilərinin və onların havadarlarının istəkləri isti- qamətində inkişaf edirdi. Artıq Azərbaycanda ermənilərin kompakt yaşadığı ərazilər, yəni Şuşa rayonu və azərbaycanlıların yaşadığı digər məntəqələr istisna olmaqla Dağlıq-Qarabağ, eləcə də keçmiş Şaumyan rayonu və ~ 110 ~ Xanlar rayonunun cənub hissəsi siyasi və hərbi baxımdan yetkin səviyyədə təşkilatlanmış erməni separatçılarının diktəsi və nəzarəti altında idi. Azərbaycan SSR hökümətinin adı çəkilən ərazilərdə siyasi hakimiyyəti artıq formal xarakter daşıyırdı. Bölgədəki Sovet Ordusu bölmələri və moskvalı siyasilər isə separatizmin qarşısını almaq əvəzinə DQMV-nin həm iqtisadi, həm də siyasi baxımdan Azərbaycandan qopmasına xidmət edən ardıcıl tədbirlər görür, bununla da ermənilərlə azərbaycanlılar arasındakı milli münasibətləri daha da kəskinləşdirirdilər. Ona görə də Bakıda, Gəncədə və Azərbaycanın digər məntəqələrində azlıqda yaşayan ermənilər perspektivi olmayan sıxıntılı bir duruma sürükləndiklərini dərk edərək Azərbaycanı tərk edirdilər. Onların böyük əksəriyyəti Rusiyaya, əsasən də Şimali Qafqaz bölgəsinə miqrasiya edirdilər. Ancaq bu miqrasiya kütləvi xarakter daşısa da, Bakı ermənilərinin və DQMV istisna olmaqla Azərbaycanın digər ərazilərində yaşayan erməni əhalisinin bütünlükdə Azərbaycandan köçüb getməsi prosesi 1991-ci ilə qədər davam etmişdir. 1989-cu ilin əvvəlinə, yəni SSRİ-də keçirilən sonuncu əhali sayımı zamanı bizim müşahidələrimizə görə onların yarıya qədəri hələki Azərbaycanın sakinləri idi. Halbuki həmin tarixdə, yuxarıda deyildiyi kimi, artıq Ermənistanın azərbaycanlı sakinlərinin deportasiyası başa çatdırılmışdı. ~ 111 ~ Beləliklə, Ermənistanın Azərbaycana qarşı başlatdığı siyasi və hərbi aqressiya nəticəsində yüz minlərlə insan etnik mənsubiyyətinə görə öz daimi yaşayış yerlərindən didərgin düşdülər. O cümlədən 1988-ci il ərzində Ermənistandan Azərbaycana deportasiya edilən azər- baycanlı qaçqınların sayı təxminən 200 min nəfər, Azərbaycandan köçüb gedən ermənilərin sayı isə 150 min nəfər idi. Şübhəsiz ki, bir il ərzində baş verən bu kütləvi yerdəyişmələr 1979-1989-cu illər arasındakı dövrdə Azərbaycanın etnik tərkibinin azərbaycanlıların xeyrinə dəyişməsində başlıca rol oynadı. Eyni zamanda onu da qeyd edək ki, bu bir il ərzində Ermənistan demək olar ki, mono-etnik bir bölgəyə çevrildi. Təbii ki, 1988-ci ildə baş verən bu etno-siyasi kataklizmlər 1989-cu il əhali sayımının materiallarında öz əksinini tapmalı idi və ya heç olmazsa əlavə qeydiyyatla qaçqınların sayı və tərkibi haqqında məlumat verilməli idi. Ancaq təəssüf ki, 1989-cu ilin əhali sayımı haqqında dərc olunan rəsmi statistik materiallarda qaçqınlar haqqında heç bir məlumat verilməmişdi. Moskvanın göstərişi ilə qaçqınlar və 1988-ci ildə Azərbaycanı həmişəlik tərk edib gedən erməni miqrantlar əvvəlki yaşayış yerlərinin daimi əhalisi kimi qeydə alınmışdılar. Ancaq 1989-cu il əhali sayımının materiallarını araşdırarkən onların daimi əhali kimi qeydiyyata alınmasının da ciddi nöqsanlarla aparıldığı və qərəzli xarakter daşıdığı üzə çıxır. Belə ki, Ermənistanda Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|