Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbu Müslim Xorasaninin öldürülməsi hicrətin 137-ci ili (miladi 755)
245
di. Sonra su arxının istiqamətini evin altına yönəltdilər. Bir müddət sonra su du zu yuduğu üçün ev uçuldu və hicrətin 149-cu ili (miladi 764) Abdullah ibn Əli xarabalıq altında qalaraq öldü. 372
Əbu Müslimin əsl adı barədə məlumatlar ziddiyyətlidir. Bəziləri onu İbra- him ibn Osman ibn Yəsar, bəziləri isə Vəndadhürmüzd oğlu Behzadan kimi təqdim etmişlər. Doğumu, ailəsi, nəsli dəqiq məlum deyildir. Əbu Müslim haq- qında bilinən həqiqət budur ki, Bəkr ibn Mahan tərəfindən İsa ibn Muqbildən sa tın alınaraq Məhəmməd ibn Abdullah ibn Əliyə hədiyyə edilmişdir. Təqribən hic rətin 100-cü ili miladi 719-cu ildə Mərvdə və ya İsfəhanda dünyaya gəlmiş- dir. Əməvi ordularını məğlub edən Əbu Müslim Abbasi dövlətinin qurulmasın- da böyük rol oynamışdır. 754-cü ildə Abdullah ibn Əlinin üsyanını yatıran Əbu Müslim Əbu Cəfər Mənsurun taxtını təhlükədən qurtarmışdır. Getdikcə şöhrəti artan Əbu Müslim xəlifə Mənsuru daha çox narahat edir- di. Əbu Müslimi aradan götürmək istəyən xəlifə Mənsur yaxşı bilirdi ki, onu yal
nız Xorasandan kənarlaşdırmaqla bu işi həyata keçirə bilər. Həcc səfərində iştirak etmək üçün Əbu Müslimin Xorasandan çıxması, həccdən qayıtdıqdan son ra isə Abdullah ibn Əlinin üzərinə getməsi Mənsurun işinə yaradı. Abdullah ibn Əlini məğlub edən Əbu Müslim xəlifə Mənsurun əmrinə bax- ma yaraq qənimətləri ona verməyərək Xorasana doğru hərəkət etdi. Əbu Müsli- min Xorasana daxil olmasını istəməyən xəlifə hiyləyə əl ataraq ona bildirdi ki, onu Misir və Suriya valisi təyin etmişdir. Lakin xəlifənin təklifini rədd edən Əbu Müslim belə cavab verdi: “Onsuzda Xorasan mənimdir və xəlifənin valilik təyinatına ehtiyacım yoxdur.” Sonda bir çox dəvətlərdən sonra Əbu Müslim xəlifənin hüzuruna gəlməyə ra zılıq verdi. Ehtiyatı əldən verməyən xəlifə Mənsur Əbu Müslimi Haşimiyyə- yə buraxmayıb onu Rumiyyədə qarşıladı. Nəhayət hicrətin 137-ci ili şəban ayı- nın sonunda (miladi 755) Mənsurla söhbət zamanı Əbu Müslim xəlifənin muz- dur ları tərəfindən qətlə yetirildi. 373
Əbu Müslimin qətlindən sonra Xorasanı, İranı və Maveraunnəhri üsyan bü- rü dü. Bu üsyanların ən məşhuru Sindibadın etdiyi üsyan olmuşdur. Nişapurda baş verən bu üsyan tezliklə Reyi də bürümüşdür. Hicrətin 137-ci ili (miladi 755) Həmədanı da ələ keçirmək üçün hərəkət edən Sindibad xəlifənin göndər- di yi ordu tərəfindən məğlub edilərək öldrürüldü. 374
Elə həmin ildə Maveraun- nəhrdə türk mənşəli İshaq üsyan etsə də, bu üsyan xəlifənin oğlu Mehdi tərə- findən yatırıldı. 372 Tarixi-
Təbəri, IV cild, səh-377-380; Tarixi-Məsudi, III cild, səh-302; Tarixi-Yəqubi, II cild, səh-364-366; Tarixi ibn Əsir, V cild, səh-464-467, 581-582. 373 Təbəri-Tarixi, IV cild, səh-380-388; Tarixi-Məsudi, III cild, səh-302-305; Tarixi-Yəqubi, II cild, səh-366-368; Tarixi ibn Əsir, V cild, səh-468-478. 374
Tarixi ibn Əsir, V cild, səh-481-482.
246
Bir müddət sonra 767-ci ildə Ustadsız ləqəbli şəxs Herat və Sistanda üsyan edərək Xorasanın bir neçə şəhərini ələ keçirdi. Bir ildən sonra 768-ci ildə bu üs yanı da yatıran Mehdi Ustadsızı həbs etdi. Ravəndilər üsyanı hicri 141 (miladi 758) Xəlifə Mənsura qarşı üsyan edən digər bir dəstəyə də Ravəndilər deyilirdi. Bu dəstə də Xorasandan olan Əbu Müslimin tərəfdarları idilər. Onlar tənasüxə inanaraq belə iddia edirdilər ki, guya Allah xəlifə Mənsurda hülul edibdir. Bun- dan əlavə onlar Hz.Adəmin (ə) ruhunun Osman ibn Hüneykə keçdiyini, Hey- səm ibn Müaviyənin isə Cəbrayil olduğunu iddia edirdilər. Məşhur tarixçi Tə- bəri belə nəql edir: Bir gün xəlifə Mənsurun sarayına gələn Ravəndilər sarayı təvaf edərək belə deyirdilər: “Bura bizim rəbbimizin sarayıdır”. Ravəndilərin bu hərəkətini bəyənməyən xəlifə onlardan iki yüz nəfərini həbs etdirsə də, yenidən toplanan Ravəndilər dostlarını həbsdən azad etdilər. Sonda məşhur sərkərdə Maan ibn Zaidə Şeybaninin gəlməsilə Ravəndi üsyanı yatırılmış və xəlifənin əmrinə əsasən onların hamısı qılıncdan keçirilmişdir.” 375
xəlifə Mənsur öz təşəkkürünü bildirdikdən sonra Maan belə dedi: “Ey mömin- lərin əmiri, Allaha and olsun ki, mən oraya gələrkən çox qorxurdum. Amma sənin onları heçə saydığını və üzərlərinə cəsarətlə getdiyini görüncə ürəyim qüv
vətləndi və özümə güvənməyə başladım. Heç bir kimsənin döyüşdə belə cəsarətli olacağını sanmırdım. Sənin bu hərəkətin məni cəsarətləndirdi ey mö- min lərin əmiri.” 376
Maan ibn Zaidədən razı qalan xəlifə Mənsur ona on min di- nar verməklə bərabər onu Yəmən valisi təyin etdi. Hicrətin 138-ci ili (miladi 756) Mənsurun dövründə baş verən hadisələr Bu i
l Bizans imperatoru Konstantin böyük bir ordu ilə Malatyaya hücum et di. Şəhərin qala qapılarını yıxan Bizanslılar qarşılarına çıxanları əsir olaraq Bi zansa apardılar. Buna cavab olaraq Misir valisi Saleh ibn Əli Anadoluya yü- rüş edib Bizanslılar tərəfindən dağıldılan Malatya qala qapılarını təmir etdi. Eyni ildə Sinbazı məğlub edib mallarını ələ keçirən, bundan əlavə Əbu Müsli- min də mallarına sahib olub, bunun sayəsində özünü gücləndirən və heç kimin özü
nü məğlub edə bilməyəcəyi zənninə qapılan Cövhər ibn Mürrər əl-Əcli xəlifə Mənsura qarşı üsyan qaldırdı. Bundan xəbər tutan xəlifə Mənsur onun üzərinə Mə- həmməd ibn Əşəs əl-Xuzainin başçılığı altında olan böyük bir ordunu göndərdi. İki tərəf arasında baş verən döyüşdə Cövhərin ölümü ilə ordusu məğlub edildi. Eyni ildə üsyan edən xəvaric əsilli Muləbbəd Həzzim ibn Şəmalin tərəfin- dən öldürüldü. Bunun ardınca xəlifənin əmrinə əsasən Fəzl ibn Əli insanlara həcc etdirdi. 375
Tarixi- Təbəri, IV cild, səh-395-396; İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə, X cild, səh-75-76. 376 İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə. Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|