Sayman Aruz YÜZ İL İNQİlab

 
78
 
 
 
 
 
 
– Bəli!? 
– Mənəm, Hacı! 
– Gəl… gəl içəriyə. 
Hacı boğaza qədər sinmişdi mizinin arxasına.  İlk 
dəfəydi məni görüb heç yerindən belə tərpənmədi. Ürə-
yim dəlicəsinə  çırpınırdı. Həyəcandan Hacı deməmiş, 
keçib oturdum onun qarşısındakı oturacaqda.  
Nəfəsimi min müsibətlə udub sızıldadım: 
– Sözünüz var idi, Hacı? 
Həyəcanımı hiss elədi, amma üzümə vurmadı. 
– Nə var, Seyid, bu qızın məsələsi nə yerdə qaldı? 
Bir iş görə bilmədiz, hə? 
– Yox, vallah, Hacı. Əlimizdən gələni elədik. Mən 
özüm dırnaqlarını çəkdim, amma faydası olmadı… 
– Bəs indi mən yuxarıya nə deyim? Deyim bu qə-
dər təcrübəynən bir qıznan bacarammadıq. 
Sözüm yox idi. Nə cavab verəcəkdim ki?  
– Bilmirəm, vallah, Hacı. Siz necə məsləhət bilsəz! 
– Məsləhəti bildim da, nə faydası oldu. Bir qızı da-
nışdıra bilmədin! 
Hacı yaman əsəbiləşmişdi. Hirsi bağırsaqlarını kə-
sirdi. O pinti sifəti çuğundur kimi qızarmışdı. Təsbehini 
əlində oynada-oynada pəncərənin qırağına tərəf getdi. 
Mən də oturacaqdan durub arxasında dayandım. 
Hacı bir az fikirləşib davam elədi: 

---

 
79
– Yaxçı… onda məcburuq qızı “hicləyə” yollayaq! 
– Nə.. nə, Hacı? Hiclə? 
Ayaq üstə dura bilmirdim. Ayaqlarım titrəyirdi. 
Aşkara titrəyirdim. Bakirə  qızları edamdan qabaq hic-
ləyə göndərərdilər. Bakirə dünyadan gedib cənnətə düş-
məsinlər deyə, kimsəylə bir gecəlik siğə eləyir, sabahısı 
günüsə edam edirdilər. Raziyəm, mənim Raziyəm! 
Onun bu günlərə düşəcəyini ağlıma belə gətirə bilməz-
dim. Yazıq bir ömür şərəflə, mübarizəylə yaşamışdı, 
amma indi gərək burada, bu mürdarxanada bakirəliyi 
kimsəyə hədiyyə olunaydı. Bu, dəhşət idi. Buna imkan 
verə bilməzdim. 
– Hacı, hardan bilirsiz bakirədi? Bu yaşda da qız 
olar?  
– Qızdı, Seyid, qızdı. Dünən gecə doktor baxıb! 
Deməli, dünən gecə  məndən xəbərsiz onu edama 
hazırlayıblar. Dünya başıma fırlanırdı. Bu dünya həqi-
qətən də ədalətsizliyin məkanıdı. Ədalət ölənlərin xül-
yasıdır. Məncə, ədalətdən gülməli bir şey yoxdu. Mən 
bu zibillikdə  ədalətin uğrunda döyüşənləri də,  ədalətə 
tüpürənləri də yaxından gördüm. Məncə, ədalət yoxdur. 
Bu dünyada yeganə həqiqət – Müharibədir! 
– Sabah bir qutu şirni və bir dəstə gül alıb yolla-
yarsan qızgılə. Qoy ailəsi kürəkənlərini tanısınlar! 
– Mən… mən, Hacı? 
– Hə, sən! Nə oldu? İstəmirsənsə, verim Kak Mu-
rada! 
Kak Murad da mənim kimi müstəntiq idi. Kürd ol-
duğu üçün onu çox üzə çıxartmırdılar, amma belənçik 
işlərdə ilk namizəd olardı. Onun kürd olduğunu kimsə-

---

 
80
yə bildirmirdilər. Murad həqiqətən bir cəllad idi. 
Qərara gəlməliydim, ya Raziyənin Kak Muradın siğəsi 
olmasına razılaşmalıydım, ya da özüm bakirəliyini poz-
malıydım. Çıxılmaz bir durumdaydım.  
– Yox… yox, Hacı. Kak Murad niyə? Özüm eli-
yərəm… 
Bu cümləni deyib bitirənə  qədər min dəfə ölüb 
dirildim. Özümü güclə saxlamışdım.  
– Yaxcı, onda sabah gecə toyumuz var, get özünü 
hazırla.  
Bütün varlığını uduzanlar kimi, əli-qolu sallaq yola 
düşdüm. 
– Seyid? 
– Bəli, Hacı? 
– Şirniyat və gül yaddan çıxmasın! 
Hacı bu sözü tam bir köpəyoğlu kimi dedi. Acı və 
istehzalı gülüşlə “toy” kəlməsini ağzına gətirdi. Razi-
yəylə evlənmək uşaqlıq arzum idi. O zamanlar hətta 
Raziyənin küləyi mənə  dəyəndə çox sevinərdim. Min 
fırıldaq edərdim ki, ona toxunam. Dəfələrlə onu qucaq-
lamağa çalışmışdım. Raziyə  həmişə  əlimin üstündən 
acılıqla vurub özündən uzaqlaşdırardı. Özü kimi tər-
biyəli qız görməmişdim. Uşaqlıq arzumun bu şəkildə 
gerçəkləşməsi bir faciəydi. Onu gəlinlik paltarında yox, 
zindan paltarında, evimə yox, zindanın yatağına apar-
malıydım! Vətən haradır? Biz kimik? Nələr olur biz-
lərə? 
Bu işi görməyə  məcbur idim. Heç bir çıxış yolu 
ağlıma gəlmirdi. Birinci fikirləşdim özümü öldürüm, 
amma faydasız görünürdü. Raziyəni bu durumda tək 

---

 
81
qoya bilməzdim. Etiraf eləmək qərarına gəldim. Gedib 
Raziyəyə hər şeyi etiraf eləyəcəm. Kim olduğumu ona 
deyəcəm, məcbur olduğumu deyəcəm. Yəqin məni ba-
şa düşər, yəqin məni bağşılayar. Onun kimi insanların 
ürəyi böyük olar, keçər mənim günahımdan. Günahı 
etiraf eləmək, günahdan pak olmaq deməkdi. Etiraf elə-
yəndən sonra rahatlaşırsan, dərindən nəfəs ala bilirsən. 
Mən də etiraf eləyəcəm. Gülməliydi, sonunda etiraf 
eləyən Raziyə yox, mən olacaqdı. 
 
 

---

 
82
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ardasa səkkizinci sinifdə oxuyurdum. Xəbər 
verdilər ki, orta məktbə qızlarını daşıyan av-
tobusu və onun içində olan qızları qaçırıblar. Bu biabır-
çılıq çox tez bir şəkildə bütün şəhərə yayılmışdı. Avto-
busu kürd mücahidləri qaçırmışdılar. Bizim şəhərin 
coğrafi mövqeyi terrorçu quruplara çox asanlıqla bu cür 
faciələr törətməyə imkan verirdi. Bir neçə kilometr o 
tərəf İraq sərhəddiydi və qaçaqçılar yalnız bir neçə də-
qiqəyə özlərini  İraqa çatdırırdılar. Həmin avtobusu da 
oraya qaçırtmışdılar. Bütün küçələr, bütün kafelər bu 
hadisədən danışırdı. Hamı biri-birindən utanırdı. Sanki 
millətin hamısına təcavüz etmişdilər. Sanki şəhərimizin 
namusuna təcavüz etmişdilər. Ailələr artıq qız uşaqla-
rını məktəbə göndərmirdilər, analar qara bağlayırdılar. 
Sükut  şəhərdə  ən çox eşidilən səsiydi. Faciə toz kimi 
oturmuşdu Sulduzun üzünə. Sulduz böyük bir sınaqla 
üz-üzə qalmışdı. Qızların ailələri polis idarəsinin 
qabağından çəkilmirdilər. Gözlərində yalvarışla nifrətin 
birləşməsi dalğalanırdı. “Bizim namusumuzu qaytarın” 
– deyə yalvarırdılar. Sulduz polisinin əlindən heç bir iş 
H 

---