Şəmistan Nəzirli

Sinitsinin portretini və ikinci səhifədə haqqında böyük bir yazı verib. Əliağa 
Şıxlinskinin iki bəndlik vida şerini də dərc edib.  
 
Yorulmaq bilmədən sən uzun illər.  
Öz ağır topuna sükançı oldun.  
Hər dəfə əmrinlə birləşdi əllər.  
Bir ailə kimi sənin mərd ordun. 
 
Toplardır əbədi məktəbimiz də;  
Siz onun atası, tarix yazanı.  
Ürəkdən salamlar göndərib sizə,  
Hörmətlə önündə baş əyir hamı... 
 
Həmin ilin payızından 1914-cü ilin oktyabr ayına kimi Artilleriya Zabitləri 
Məktəbinin rəisi vəzifəsini general-mayor Əliağa Şıxlinski aparmışdır. 
General  Şıxlinski bədii yaradıcılıqla da məşğul olmuşdur. Çoxlu şerlər 
tərcümələr və bədii parçalar müəllifi olan bu təvazökar insan heç vaxt onları dərc 
etdirməmişdir. Azərbaycan Tarix Muzeyindəki  şəxsi qovluğunda və Respublika 
Mərkəzi Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivində, akademik Heydər Hüseynovun 
şəxsi fondunda general Əliağa Şıxlinskiyə məxsus çoxlu sənəd və materiallar var. 
Beş yüz on dörd nömrəli fondda generala məxsus bir dəftər də saxlanılır. 
Muzeydə  və arxivdə saxlanan Şıxlinskinin “Zabitin yaddaşı” dəftərində  şerlərə, 
bədii parçalara, tərcümə və qeydlərə rast gəldik. 
1900-cü il oktyabrın 21-də  tərtib olunmuş “Zabitin yaddaşı” dəftərindəki 
qeydlərdən aydın olur ki, görkəmli dramaturqumuz Cəfər Cabbarlının 
yaradıcılığına generalın xüsusi məhəbbəti olub, Cabbarlının vaxtsız ölümü onu 
hədsiz dərəcədə  kədərləndirib. General ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndələri 
Səməd Vurğunun “Böyük ədib” və Osman Sanvəllinin “Yaşar” şerlərini məharətlə 
rus dilinə tərcümə edib. 
General  Əliağa  Şıxlinskinin  şəxsi fondunda şair Osman Sanvəlliyə yazdığı 
məktubların şurəti və poçt qəbzi saxlanılır. O, şair Osman Sarıvəlliyə yazır ki, mən 
cəsarət edib böyük dramaturq Cəfər Cabbarlıya yazdığınız “Yaşar” və “Ölüm” 
şerlərini türkcədən ruscaya tərcümə etdim. Xahiş edirəm, tərcümə ilə tanış olun, 
xoşunuza gəlsə dərc etdirmək üçün rüsxət verin. 
Generalın  şəxsi fondundakı  məktublar arasında  şairin heç bir cavabına rast 
gəlmədim. Ona görə  də 1980-ci ilin qışında Osman müəllimin görüşünə getdim. 
Yazılan məktubların tarixini ilini ona xatırlatdım. - Osman müəllim, - dedim Sizin 
cavablarınızı tapa bilmədim. Bəlkə generalın məktubları sizə çatmayıb. Osman 
Sarıvəlli bir xeyli narahatçılıqla: 
- Mənim - dedi, generalın məktublarının almağım yadıma gəlir. 
Tərcümələrini də oxuyub bəyənmişdim. Sən nə danışırsan, a bala, mən o vaxt çar 
və musavat generalına hansı  cəsarətlə  məktub yaza bilərdim. Axı, o vaxtlar 
otuzuncu illərin repressiyası tüğyan eləyirdi... sonra təəssüflə heyf ki, generalın 
mənə yazdığı məktubları da elə o vaxtlarda cınıb atınışam... Onlar çox məzmunlu 
və zərif xətlə yazılmışdı. 

---

Generalın “Zabitin yaddaşı” dəftərində onun həyat və  məslək yoldaşı, ilk 
azərbaycanlı hərbi şəfqət bacısı Nigar xanım Mirzə Hüseyn Əfəndi qızına yazdığı 
“Ey sevdiyim, ey dilruba”, “Ana və onun əziz Nigarına”, “Adi povest”, “Vitse 
admiral Makarovun xatirəsinə”, VII əsr yapon şairi Ş.Munetodan “Sən mənə vəhşi 
dedin” şerlərinin rus dilinə tərcüməsi və başqa parçalar saxlanılır. 
1948-ci ilin noyabrın 28-də gecə saat ikidə dünyadan köçən dahi 
bəstəkarımız Üzeyir bəy Hacıbəyovun pianosunun üstündə bitməmiş bir not qalıb. 
Üzeyir bəy general Əliağa  Şıxlinskinin həyat yoldaşına 1912-ci ildə yazdığı altı 
bəndlik “Ey sevdiyim, ey dilruba” şerinin yalnız iki bəndində romans yaza 
bilmişdir. Ömür ancaq buna vəfa edib... 
Klassik  şairlərimiz Molla Vəli Vidadinin (1707-1808), Mustafa ağa Arif 
(1781-1842) və Kazım ağa Salik Şıxlinskilərin (1781-1842) nəvəsi olan tam 
artilleriya generalı  Əliağa Hacı  İsmayıl ağa oğlu  Şıxlinski iki dildə rus və 
Azərbaycan dillərində şer yazmaq, tərcümə etmək qabiliyyətinə malik olub. 
 
Əliağa Şıxlinski 
 
 
MƏNİM 
 
Ey sevdiyim, el dilrüba,  
Səbrim, qərarımsan mənim.  
Səd mərhəba, səd mərhəba  
Nə türfə yarımsan mənim.  
 
Görən səni ey nazənin,  
Deyər: pəh-pəh, səd afərin!  
Dünyada misli yox yəqin,  
Əcəb dildarımsan mənim! 
 
Gözəl zahirdə surətin,  
Gözəl batin, təbiətin.  
Gözəl hər işdə qeyrətin,  
Namusum, arımsan mənim. 
 
Mənim baharda bülbülüm,  
Mənim qızılca sünbülüm.  
Gülşənlərdə zərif gülüm,  
Bağlarda barımsan mənim. 
 
Səni ziyarət eylərəm,  
Sənə ibadət eylərəm.  
Həm çox sədaqət eylərəm,  
Çün sən Nigarımsan mənim. 
 

---

Mən aşiqin adı Əli,  
Verdin bu dərsi bilməli.  
Eşqindən olmuşam dəli,  
Sən ahu-zarımsan mənim. 
1912-ci il. 
 
 
ANA VƏ ONUN ƏZİZ NİGARINA 
 
Dənizin üstündə bir ulduz yandı,  
Dalğalar vuruldu işartısına.  
Oxudu, ağladı, qəmli dayandı,  
Yalnız əzabları qalmışdı ona. 
 
Kədərli qayalar, dumanlı sahil,  
Gecənin qoynunda inləyirdilər.  
Fikirli dayanıb onlar elə bil,  
Qəmli dalğaları dinləyirdilər. 
 
Fəryada dönmüşdü dənizin səsi;  
Ulduzlar sularda yırğalanırdı.  
Tənha məhəbbətin qəmli nəğməsi,  
Qaya-qulaqlarda sırğalanırdı. 
 
O uzaq göylərin dərinliyində,  
Sözlü dodaq kimi səyridi ulduz.  
Həsrət mənzilində, əzab dilində,  
Sanki öz dərdini deyirdi ulduz. 
 
O mavi göylərdən silinməyib iz,  
Uzaq bir həsrətin ağrısı qalıb.  
Kədərlə dinləyir göyləri dəniz,  
Hıçqırır, inləyir, gözləri dolub... 
 
 
ADMİRALIN XATİRƏSİNƏ
26
 
 
Yat, igid qəhrəman, yaşayır adın;  
Yuxu qalasını tez aldın, dostum.  
Şöhrət çələngi yox, sən əzab aldın,  
Cəsur dəstən ilə min səddi pozdun. 
 
                                                 
26
 1904-cü il aprelin 13 Port-Artur döyüşlərində “Port-Artur döyüşlərində “Petropavlovski” zirehli gəmisində 
yaponların qəfil mərmi partlayışından həlak olmuş görkəmli donanma xadimi, vitse-admiral Stepan Osipoviç 
Makarovun(1848-1904) şərəfinə yazlıb. -  Ş.N. 

---