ŞӘMİsтan nәZİRLİ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Milli Ordumuzun hərbi təyyarəçisi Xan Əfşar Teymurçin haqqında rast gəldiyim daha bir sənəd görkəmli pianoçu və Bakıda Şərq konservatoriyasının yaradıcısı Xədicə xanım Qayıbovanın dindirilmə protokoludur. 1933-cü ildə “casus” kimi həbs edilən ilk pianoçu Xədicə xanım 1938-ci ildə ikinci dindirilmədə demişdir; “Təyyarəçi zabit Xan Əfşar Teymurçinlə məni indi xalq düşməni kimi ifşa olunmuş Çingiz İldırım tanış etmişdir”. “Dəstəmizə hərbi kadrları könüllülərdən yığırdıq. Onların çoxusu yoxlanılmamış və naməlum adamlar olub. Sənin əqidən Qızıl Orduda xidmət etməyinin ziddinə deyil ki sualıma o, belə cavab verdi: - Mənim əqidəm mənə veriləcək pulun miqdarından asılıdır. Bu cavabdan məlum oldu ki, Əfşar etibarlı adam deyil, ona görə də biz onu təyyarəçi vəzifəsinə götürmədik. O, Azərbaycan hava donanmasında işə düzəldi. Bir xeyli işləyəndən sonra Əfşar həkim işləyən həyat yoldaşı ilə qaçıb İrana getdi”. /Marşal S.A.Krasovski, “Jizni v aviasii” kitabı, 1960-cı il, səh. 46/. Vəssalam. Təyyarəçi Xan Əfşar Teymurçinin son taleyi necə olub, məlum deyil. * * * 1919-cu ildə Milli Ordumuzda təyyarəçi kimi xidmət edən Mahmud Mahmudzadənin 1927-ci ildə Solovki həbs düşərgəsindən yazdığı məktubdan sətirlər: “...1896-cı ildə Lənkəranda anadan olmuşam. On üç yaşına qədər məktəbdə oxumuşam. Ərəb və fars dillərini öyrənmişəm. İki il Lənkəran üçillik məktəbində ibtidai təhsil almışam, sonra gimnaziyaya daxil olmuşam. 1918-ci il fevralın 23-də gimnaziyanı ekstern yolu ilə bitirmişəm. Ali təhsilimi yarımçıq qoyub əlimə silah alaraq, millətimi, torpağımı təcavüzkarlardan xilas etmək məcburiyyətində olmuşam. Süvari praporşikliyindən başlayaraq, artilleriyaya keçib 1919-cu ildə Tiflisdə aviasiyaya düşdüm. 34 1920-ci ildə Bakıya qayıtdım. Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargahı məni və dörd dostumu hərbi hava məktəbinə göndərdi. Məktəbin rəisi, hərbi təyyarəçi Pavlov bizim aviasiya biliyimizi yoxlayandan sonra hamımızı nəzəriyyədən təcrübəyə keçirdi. Bizə M-5 hidro-təyyarəsini starşina Karpuxinin rəhbərliyi ilə yığmağı tapşırdılar. Mənim yoldaşlarım Teymur Mustafayev, Əlihüseyn Dadaşov, Əhədəli Əjdər Həsənzadə, Məlik Mikayıl Mirzə idi. M-5 sınaq təyyarəsini yığandan sonra növbə ilə uçmağa başladıq. 1921-ci ildə ilk uçan Teymur Mustafayev oldu. O, məşq edib hərbi təyyarəçi rütbəsini aldı. 1922-ci il sentyabrın 22-də mən də uçdum. Məndən sonra Əlihüseyn Dadaşovu və kursant Əsəd Əliyevi uçuşa buraxdılar. Əlihüseyn Dadaşov və mən əlavə imtahan verib hərbi təyyarəçi rütbəsi aldıq. 34 Аrхivdə gizir М Маhmudzаdənin охumаsı hаqqındа Аzərbаycаn Rеspublikаsının hərbi аttаşеsinə göndərdiyi bеlə bir rаpоrt sахlаnılır: "Diqqətinizə çаtdırırаm ki, iyulun 4-də Тiflis şəhərinə çаtdım və аviаsiyа məktəbində dərslərə bаşlаdım" -müəl. 1923-cü ildə məni Sevastopol yaxınlığındakı Kaçinski hərbi aviasiya məktəbinə göndərdilər... 1926-cı il oktyabrın 25-də həbs olundum. Səbəbini soruşdum, dedilər ki, 1920-21-ci illərdə xalq arasında milli məsələ ilə bağlı söhbətlər aparmısan. Məndən bir az əvvəl Əlihüseyn Dadaşovu və Teymur Mustafayevi həbs etmişdilər. Bizi əlli ikinci maddə ilə beş il müddətinə Solovki adalarındakı həbs düşərgələrinə göndərdilər”. * * * Gərgin axtarışlardın sonra Mahmud Mahmudzadənin haqqında danışdığı azərbaycanlı təyyarəçilərdən ancaq birinin kimsəsini tapa bildim - Teymur Mustafayevin qardaşı, ağsaqqal İsrafil müəllimi. Unudulmuş, yaddan çıxmış qardaşının adını eşidəndə qocaman müəllimin uşaq kimi kövrəldiyini təsvir etmək çətindir... Qardaş həsrətli İsrafil müəllim: - Qardaşımın adı iyirminci illərdə dastan idi, - dedi, - hamı - böyük də, kiçik də onunla fəxr edirdi. Atam, anam isə bu şöhrətdən bərk narahat idilər. “Bu xoşbəxtliyi bizə çox görmə, ay Allah” deyib dua edirdilər. Kasıb ailə idik. Teymur işləyəndən sonra güzəranımız yaxşılaşdı. O, məndən böyük idi. 1896-cı ildə Bakıda anadan olub. Atam dülgər; idi. 1919-cu ildə hökumət onu pulsuz-parasız məktəbə götürəndə atam xoşbəxtliyindən özünə yer tapa bilmədi. 1922-ci ildə əlaçı pilot Teymur Mustafayevə iki mükafat verildi. Noyabrın on dördündə yüz səksən nömrəli əmrlə Respublikanın Qırmızı Bayraq Ordeni ilə təltif olundu. Həmin il aprelin iyirmisində Respublika Hərbi Dəniz Komissarlığının yüz otuz iki nömrəli əmrilə Teymur uçuşda qazandığı müvəffəqiyyətlərə görə üstü yazılı qızıl saatla mükafatlandırıldı. Təyyarəçi Teymur Mustafayev 1924-cü ildə Xəzərin üstü ilə beş yüz - altı yüz metr məsafədən uçarkən dəniz səthinin bir sahəsində yağlı neft ləkələri müşahidə edir. O, bu barədə Neft Təsərrüfatı Nazirliyinə məlumat verir. Həmin illərdə respublikamızda hərbi xidmətdə olan, sonralar Sovet İttifaqı Marşalı, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Stepan Akimoviç Krasovski yazır ki, Xəzərdə ilk dəfə neftin olmasını azərbaycanlı təyyarəçi Teymur Mustafayev kəşf etmişdir, desək, yanılmarıq. İyirminci illərin sonunda ölkədə ilk siyasi proseslərdən birinə başlandı. Gizli anti-sovet təşkilat olan “prom-partiya” /sənaye partiya/ ittiham edilirdi. Guya bu təşkilat burjua-texniki ziyalılarından ibarət yuxarı təbəqənin bir hissəsini birləşdirir və sərhədin o tayının köməyinə, digər əksinqilabi qüvvələrin yardımına arxalanaraq SSRİ-nin sənaye və nəqliyyat sahələrində pozuculuq fəaliyyəti göstərirmiş. Həmin iş üzrə ölkədə bir çox məşhur aviasiya konstruktorları, təyyarəçi və mühəndislər həbs edildilər. Azərbaycanlı təyyarəçi Teymur Mustafayev də guya “sərhəddin o tayının köməyinə” gedənlərdən biri olub. Yalan və haqsızlığın qurbanı olan Teymur 1926- cı ildə həbs edilərək əvvəl Solovki adalarına, sonra isə Qazaxıstanın Karaqanda şəhərinə sürgün edilir. Şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün ilk qurbanlarından olan Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|