ŞӘMİsтan nәZİRLİ

Oğlan 1876-cı ilin avqustunda Tiflis hərbi gimnaziyasının birinci sinfinə 
daxil olmuş, oranı - artıq kadet korpüsünə çevrilmiş gimnaziyanı 1883-cü ildə 
birinci şagird kimi bitirmişdir. Sonra öz təhsilini Sankt-Peterburqda, Mixaylovsk 
artilleriya məktəbində davam etdirmişdir. O, orada da nəinki bacarıqlı şagird kimi, 
həm də əla süvari və gimnazist kimi müvəffəqiyyət qazanmışdı. Yunkerin 
müvəffəqiyyətləri diqqətdən kənarda qalmamış, təhsilin başlanmasından 7 ay sonra 
o, unter-zabit olmuş, 1885-ci il oktyabrın 13-də isə portupey-yunkerliyə layiq 
görülmüşdü. Gələcək alimin müəllimləri məşhur artilleriyaçılar N.L.Kirpiçev, 
N.V.Maiyevski, A.V.Qadolin idi. Əliağa onlardan bütün yaxşı cəhətləri 
mənimsəmişdi. Çılğın gənc həmçinin kütləvi mühazirələr və məruzələrdə iştirak 
etmiş, digər hərbi məktəblərin kurslarını dinləmişdi. 
1886-cı il avqustun 11 -də Əliağa Şıxlinski məktəbi, podporuçik rütbəsi 
verilməklə, birinci dərəcə ilə bitirdi. Xidmətinin birinci ilindəcə öz ilk pedaqoji 
təcrübəsini qazandı; artilleriya briqadasının tədris komandasının müəllimi, sonra 
isə briqada komandasının rəisi oldu. O, özünü parlaq artilleriya bilicisi, yaxşı 
təşkilatçı, bacarıqlı müəllim və tərbiyəçi kimi göstərmişdi. 1900-cü ildə kapitan 
Şıxlinski Şərqi Sibirə dəyişdirilməsi xahişi ilə müraciət etdi. Onu Əlahiddə 
Zabaykalye artilleriya divizionunun batareyasında baş zabit vəzifəsinə təyin 
etdilər. Bundan başqa, Artilleriya Toplantısı Komitəsinin sədri kimi o, dəfələrlə 
batareya və divizion komandirlərinin səlahiyyətlərini icra etmişdir. 
1904-cü il mayın əvvəllərində batareya yaponlara qarşı yürüşə çıxdı. Rus-
Yapon müharibəsində Şıxlinski Port-Artur müdafiəsinin qəhrəmanı kimi 
məşhurlaşdı. Qalanın müdafiəsinin ən mühüm sahələrində olan Şıxlinski 
yaponların hücumlarının qarşısının alınmasında yarımbatareyanın atəşi ilə 
düşmənə böyük zərbə vuraraq fəal iştirak etmişdir. Tanınmış hərb tarixçisi general-
mayor İ.Krupçenko sonralar yazırdı: “Yapon hücumlarının dəf edilməsində rus 
artilleriyaçıları böyük rol oynayırdılar. Onlar cəsarətlə topları qabağa çəkərək 
dəqiq nişangahla birbaşa karteçlə yaponlara böyük zərbə yetirirdilər”. Şıxlinski 
onların arasında idi. O, döyüşlərdə örtülü və açıq mövqelərdən artilleriya atəşi 
aparır, qorxmadan topları düz nişangahla atmaq üçün qabağa çəkirdi. 
Qəhrəmanlığına görə onu “Müqəddəs Georgi Pobedonetsev” ordeni ilə təltif 
etdilər. Sonralar Şıxlinski yazırdı: “Mən həmişə Port-Artur epopeyasının iştirakçısı 
olduğunu fəxrlə xatırlayıram”. Yeri gəlmişkən, A.N.Stepanovun məşhur “Port-
Artur” romanının səhifələrində də Ə.Şıxlinskinin şöhrətli rus artilleriyaçısı olduğu 
öz əksini tapır. 
Əliağa Şıxlinski 1906-cı ildə artıq podpolkovnik kimi, Artilleriya Zabitləri 
Məktəbinə (indiki Mərkəzi Artilleriya Zabitləri kursları) oxumağa getməyə nail 
oldu və oranı fərqlənmə ilə bitirdi. İlk əvvəl onu artilleriya briqadasına ezam 
etdilər, lakin tezliklə məktəbə qayıtdı. Müəllimlər, əsasən, Artilleriya 
Akademiyasının təcrübəli və istedadlı, bir ildən az olmayaraq batareyalara ezam 
edilmiş məzunlarından seçilirdi. Şıxlinski isə hələ təcrübəsi və müvafiq akademik 
təhsili olmadan bütün müəllimlərdən ən biliklisi hesab olunmuşdu. Biliklərə 
yorulmaz yanğı, fasiləsiz özünütəhsil və hərbi təcrübə - ona kömək edirdi. 
Artilleriya Zabitləri Məktəbində Şıxlinski özünü qabaqcıl ideyaları 
təcrübədə tətbiq edən yenilikçi zabit kimi göstərirdi. Xidmətdə fərqləndiyinə görə, 

---

ona vaxtından əvvəl polkovnik rütbəsi verildi. O, 1912-ci ildə aeroplanların tətbiqi 
təcrübələrinin (hərbi aviasiyanın inkişafına təkan verən çox maraqlı təcrübələrin)  
işlənməsi üzrə komissiyanın üzvü, bir ildən sonra isə məktəb rəisinin köməkçisi 
(müavini - Ş.N.) oldu. Tezliklə, “Artilleriya Zabitləri Məktəbinin xəbərləri” jurnalı 
çıxmağa başladı. Jurnalın səhifələrində generalın özü də çıxış edirdi. 
1913-cü ildə məktəb Şıxlinskinin təklifi ilə bəndlənmiş aerostatdan atəşin, 
müşahidə və hədəfin kəşfiyyatı üzrə təcrübələrə, həmçinin aerostata və təyyarələrə 
atəşin əsas müddəalarının işlənib hazırlanmasına başladı. Bu məsələ   üzərində   
Əliağa   Şıxlinski çoxdan işləyirdi.  Hələ  1911-ci ildə, məktəbdə   hava   hədəfinə   
atəşin   qaydaları  məsələsi  müzakirə  olunarkən, alim hesabı(baxmayaraq ki, 
həmin dövrdə təyyarələr yalnız saatda 60 verst uçurdu) saatda 180 verstlə uçacaq 
təyyarələr üzrə aparmağı təklif etmişdi. Artıq o vaxt Şıxlinski aviasiya və hava 
hücumundan mudafiənin perspektivini düzgün başa düşmüşdü. 
Alim quru qoşunları artilleriyasının inkişafı üçun də çox işlər görmüşdür. O, 
alaylara artilleriya hissələrinin daxil edilməsinə nail oldu. Doğrudur, bu, yalnız 
1924-cü ildə Qızıl Orduda həyata   keçirildi   və   özünü   tamamilə doğrultdu. 
Artilleriya atəşi təcrübəsinə daxil edilən mühüm yenilik - “Şıxlinski   üçbucağı”   
hədəf   göstərmənin rasional  üslubu  oldu. Bu  üsul   ilkin olaraq batareyaları elə 
tuşlayır ki, seçilmiş   oriyentirdən  yayınan,   istənilən nöqtədə görünən hədəflər 
asanlıqla, müəyyən düzəlişlərin köməkliyi   ilə ilkin tuşlama əsasında artilleriyanın 
atəşinin altına düşə bilər. Bu, batareyanı  vaxtında hədəfə tuşlamaq imkanı verirdi. 
Birinci Dünya müharibəsinin əvvəllərində Şıxlinski gəmilərdən alman 
desantçılarının çıxarılması ehtimalına qarşı Petroqrad artilleriyasının rəisi təyin 
edildi. O, şəxsən müdafiə xətti üzrə bütün cəbhəni gəzmiş, batareya qurğularının 
yerini və atəş mövqelərinin qurulması qaydasını müəyyənləşdirmişdir. O, 
aeroplanlardan müdafiəyə böyük diqqət yetirmişdi. Onun təşəbbüsü ilə Petroqradın 
ətrafında general Rozenberqin sistemi əsasında xüsusi platformalarda 1900-cü il 
nümunəli, 3 düymlü tezatan top qurğuları ilə təyyarə əleyhinə müdafiə təşkil edildi. 
Tezliklə Şıxlinskini Şimal-qərb cəbhəsinin artilleriya müfəttişi vəzifəsinə 
keçirdilər. Orada general tapşırıqların yerinə yetirilməsində artilleriya qruplarına 
şəxsən rəhbərlik etmiş, geniş miqyasda artilleriya hazırlığı həyata keçirilmişdir. O 
öz nəzəri işləmələrini döyüş aparılması təcrübəsilə əlaqələndirir, yaradıcılıqla 
istifadə edir, hərb elmini yeni töhfələrlə zənginləşdirirdi. O, tezliklə çəpərləmə 
(maneə) atəşi aparılması üçün təlimat işləyib hazırlayır. 
1917-ci il aprelin 2-də Ə.Şıxlinski general-leytenant oldu. O, sentyabrda 
ümumqoşun 10-cu ordusuna başçılıq etdi. Yeri gəlmişkən, bu haqda 
A.N.Stepanovun “Zvonaryevlər ailəsi” romanında da yazılmışdır. 
General oktyabr inqilabını qəbul etmiş və alqışlamışdı. Nəhəng hərbi 
mütəxəssis, artilleriya işini parlaq bilicisi kimi o, Qızıl Ordunun quruculuğuna öz 
bilik və təcrübəsini həvəslə verirdi. Ə. Şıxlinski FKQO ali hərbi tədris 
müəssisələrində müəllim olmuş, Azərbaycanda Qızıl Ordu hissələrinin 
formalaşmasına köməklik etmişdir. O, əsas fəaliyyətindən başqa, çoxlu hərbi əsəri 
Azərbaycan dilinə çevirmişdir. Respublikada milli komandan kadrlarının 
hazırlanması üzrə Şıxlinskinin işini M. Frunze yüksək qiymətləndirmişdir. 

---