ŞƏrq ekspressində QƏtl (roman) I hissə faktlar

– Siz o hadisə baş verən zamanlarda kiçik bir qız imişsiniz. Sizə baxacaq, 
dərslərinizlə maraqlanacaq kimsəniz yox idimi? 
– Həə, əlbəttə, elə bir dayəm vardı. Mənə dayəlik, Sonyaya da katiblik edən ingilis 
qadın. Daha doğrusu, şotlandiyalı qadın. Dolubədənli, qırmızısaçlı bir qadın. 
– Adı nəydi? 
– Miss Fribodi. 
– Gənc idi, ya yaşlı? 
– Mənə çox yaşlı gəlirdi. Ancaq hər halda, əslində, qırxdan artıq deyildi yaşı. 
Susanna paltarlarıma baxar, otaq xidmətçiliyi edərdi. 
– Evdə başqa bir kəs yox idimi? 
– Sadəcə, xidmətçilər vardı. 
– Qatarda heç kəsi tanımadığınızadan əminsinizmi, madam? Yəni qəti olaraq 
əminsinizmi? 
Gənc qadın səmimi bir tövrlə cavab verdi:  
– Çox əminəm. Qatarda tanıdığım bir kəs yoxdur. Heç kəs yoxdur, müsyö. 
 
V fəsil 
Knyaginya Draqomirovanın adı 
 
Qrafla qrafinya getdikdən sonra Puaro dönüb hər iki dostuna baxdı:  
– Gördünüz də? Yavaş-yavaş qabağa gedirik. 
Buk nəzakətlə:  
– Qeyri-adi bir uğurdur, – dedi. – Bu iş mənə qalsaydı, qraf və qrafinya 
Andrenidən şübhələnmək ağlımdan belə keçməzdi. Onların bu işlə heç bir əlaqələri 
olmadığını düşündüyümü etiraf etməliyəm. Qrafinyanın cinayət işlədiyindən heç 

---

şübhəniz yoxdur, hər halda? Acınacaqlı haldır bu. Ancaq onu gilyotinə aparmazlar. 
Yumşaldıcı səbəbləri var. Bir neçə il həbsə məhkum edərlər, vəssalam. 
– Demək, onun Retçetti öldürdüyünə qəti şəkildə əminsiniz? 
– Dostum, artıq bunun şübhə doğuracaq bir tərəfi varmı? Onlarla qəsdən elə 
yumşaq danışırdınız, elə deyilmi? Biz bu qar basqınından qurtuluncaya və polis işi 
nəzarətə götürüncəyə qədər bir qarışıqlığın olmaması üçün. 
– Qraf arvadının günahsız olduğunu söylədi, namusuna and içdi. Buna 
inanmırsınız deyəsən? 
– Dostum, əlbəttə, elə söyləməli idi. Başqa nə deyə bilərdi? Arvadına sitayiş edir. 
Onu qurtarmaq istəyir. Yalanını ustalıqla təkrarlayır. Özü də belə bir ədayla. 
Ancaq sözləri yalan olmayıb da nə olacaq? 
– Gülünc fikirdir, amma mən bu sözlərin doğru ola biləcəyini düşünürdüm. 
– Xeyr, xeyr. Dəsmalı unutmayın. Dəsmal məsələni qətiləşdirir. 
– Hm, mən o dəsmal məsələsindən çox da əmin deyiləm. Yadınızdadırsa, sizə 
dəsmalın sahibi mövzusunda iki ehtimal olduğunu demişdim. 
– Elə də olmuş olsa... – Buk birdən susdu. 
Başdakı qapı açılmış və knyaginya Draqomirova vaqon-restorana girmişdi. Birbaşa 
onların yanına gəldi. Üçü də ayağa qalxdılar. 
Qadın digərlərinə fikir vermədən Puaroyla danışmağa başladı:  
– Səhv etmirəmsə, sizdə dəsmalım varmış. 
Belçikalı üzündə qalibiyyət dolu ifadəylə dostlarına baxdı:  
– Bunu deyirsiniz, madam? – İncə işləməli dəsmalı çıxartdı. 
– Bəli, budur. Künc tərəfində də markam var. 
Buk:  
– Ancaq, madam, – deyə etiraz etdi. – “H” hərfi yazılıb burada. Bağışlayın, axı 
sizin adınız Natalia deyilmi? 

---

Qadın ona soyuq-soyuq baxdı.  
– Doğrudur, müsyö. Dəsmallarıma daima rus hərfləriylə işlənir markam. Bizim N 
hərfi ruscada “H” kimi yazılır. 
Buk çaşıb qalmışdı. Bu heç bir şeydən qorxmayan yaşlı qadın onu çaşdırır, narahat 
edirdi.  
– Ancaq busəhərki dindirmə zamanı dəsmalın sizin olduğunu söyləmədiniz bizə. 
Knyaginya istehzayla:  
– Soruşmadınız, ona görə, – deyə cavab verdi. 
Puaro:  
– Madam, rica edirəm, oturun, – dedi. 
Qadın ah çəkdi.  
– Otursam, lap yaxşı olar, – dedi və oturdu. – Bu işi bu qədər uzatmanız yersizdir, 
bəylər. Yəqin ki, bundan sonrakı sualınız belə olacaq: dəsmalınızın cinayətə 
qurban gedən adamın cəsədinin yanında nə işi vardı? Bu suala belə cavab 
verəcəyəm: bu barədə heç bir məlumatım yoxdur.  
– Həqiqətən yoxdurmu?  
– Heç yoxdur. 
– Üzr istəyirəm, madam, amma cavablarınızın doğruluğuna nə dərəcədə inana 
bilərik? 
Puaro bu sözləri çox yumşaq səslə söyləmişdi. 
Knyaginya Draqomirova onları aşağılayan bir tövrlə cavab verdi:  
– Bu sözləri Helena Andreninin xanım Armstronqun bacısı olduğunu 
açıqlamadığım üçün söyləyirsiniz deyəsən. 
– O barədə bizə bilə-bilə yalan söylədiniz. 

---

– Əlbəttə. Eyni şeyi yenə də edərdim. Anası mənim rəfiqəm idi. Mən insanın 
dostlarına, ailəsinə və öz sinfindən olan kimlərəsə sadiq olmalı olduğuna inanıram. 
– Ədalətin yerinə yetirilməsi üçün insanın əlindən gələni etməsinin lazım olduğuna 
necə, inamınız varmı? 
– Mən bu hadisədə ədalətin yerinə gəldiyinə inanıram. 
Puaro önə əyildi:  
– Qarşılaşdığım çətinliyi görürsünüz, madam. Heç olmasa, bu dəsmal məsələsində 
belə sizə inana bilərəmmi? Yoxsa rəfiqənizin qızını müdafiə edirsiniz hələ də? 
– Ah! Nə demək istədiyinizi başa düşürəm.  
Üzündə sərt bir gülümsəmə işardı.  
– Bu sözlərim asanlıqla isbat oluna bilər. Parisdə dəsmallarımı hazırlayan yerin 
ünvanını verəcəyəm sizə. Onlara kupedə tapılan dəsmalı göstərməniz yetər. Sizə 
dəsmalı bir il öncə sifariş verdiyimi və onların işlədiklərini söyləyəcəklər. O 
dəsmal mənimdir, bəylər.  
Ayağa qalxdı.  
– Məndən soruşmaq istədiyiniz başqa bir şey varmı? 
– Xidmətçiniz haqqında soruşacaqdım, madam. Bu dəsmalı səhər ona göstərəndə 
tanıdımı görəsən, necə bilirsiniz? 
– Tanımış olmalıdır. Dəsmalı gördü, amma bir şey söyləmədi, eləmı? Ah, bu, onun 
da sadiq ola biləcəyini göstərir.  
Başıyla xəfifcə sağollaşaraq salondan çıxdı. 
Puaro yavaşca mızıldandı.  
– Demək, məsələ belə imiş?... Xidmətçiyə dəsmalın kimə aid olduğunu bilib-
bilmədiyini soruşduğum zaman qadın bir an tərəddüd etdi. Dəsmalın xanımının 
olduğunu söyləyib-söyləməyəcəyini bilmirdi. Ancaq bu, mənim o qəribə görünən 
əsas fikrimə necə uyğun gələcək? Bəli, ola bilər... 
Buk əlini yellədi.  

---