82
Səkkizinci bölüm
Davamlı xatırlatma vəfakarlıq üçün zəruridir. Əhdini
unudan
ona vəfa göstərərmi? Odur ki, əhdlə bağlı ayə xatırlatma ilə başa
çatır:
“Allah qarşısındakı əhdi yerinə yetirin. (Allah) bunları
sizə tövsiyə etmişdir ki, bəlkə, düşünüb öyüd-nəsihət
qəbul edəsiniz”.
(əl-Ənam, 152)
İnsan əhdini xatırlayan kimi, onun icrası üçün əzmkarlıq gös-
tərməlidir. Əzmkarlıq nəfsi istəkləri öldürür, çətinlikləri aradan
qaldırır. Əzmkarlıq insana hər nə qədər çətin olsa da, əhdə vəfa
duyğusu aşılayır. Əzmkarlıq, həm də fədakarlıqdır.
Vəfakarlığın bədəli ağır ola bilir. O, bəzən
var-dövlətin əldən
çıxması ilə, bəzən ölümlə, bəzən də əzizlərin itirilməsi ilə nəticə-
lənir. Ancaq bu, dünya və axirətdə qiymətli dəyər sayılan şərəfin
qorunmasına xidmət edir.
Şair də yaxşı deyib:
Çətinlik olmasaydı, bütün insanlar ağa olardılar,
Comərdlik kasıblaşar, qoçaqlıq da öldürülərdi.
Quran ucalığa rifahla (rahatlıqla) yetişmək və az əməklə çox qa-
zanmaq zehniyyətini rədd edir:
“(Ey möminlər!) Sizdən əvvəlkilərin başına gələnlər sizin
başınıza gəlməmiş behiştə daxil olacağınızımı güman
edirsiniz? Onları (şiddətli) fəlakət və sıxıntı elə bürü-
müş, elə sarsılmışdılar ki, hətt a Peyğəmbər və iman
gətirənlər birlikdə: “Allahın köməyi nə vaxt gələcək?”
– demişdilər. Bilin ki, Allahın köməyi (sizə) yaxındır!”
(əl-Bəqərə, 214)
83
Vəfakarlıq
İnsan oğlu dərrakəli zehniyyətə, böyük qəlbə sahibdirsə, demə-
li, vəfakardır.
Əhdlərin də dərəcəsi vardır. Ən möhtəşəm, ən müqəddəs əhd
Rəbb və bəndənin arasındakı əhddir.
Allah insanı qüdrəti ilə yaratmış, neməti ilə tərbiyə etmişdir.
Allah istəyir ki, insan bu həqiqətdən xəbər tutsun,
onu təsdiqlə-
sin. Əks təqdirdə, aldadıcı şeylər onu yolundan sapdırıb cahilləş-
dirəcəkdir. Ayədə buyurulur:
“Ey Adəm övladı! Məgər Mən sizdən əhd almadımmı
ki, Şeytana ibadət etməyin, o sizin açıq-aşkar düşməni-
nizdir,
Və (sizə buyurmadımmı ki) Mənə ibadət edin, doğru yol
budur?!”
(Yasin, 60-61)
Peyğəmbərlərə qulaq verməyib onların göstərdiyi yolu tutma-
yan insanların da fitrətində – cəmiyyət
fitnə-fəsadla nə qədər dolu
olursa-olsun, – Allaha aparan, Yaradanı tanıdan “sövqi-təbii” (in-
stinkt) vardır. Allahın bütün insanlardan aldığı əhdin mahiyyəti
məhz budur.
Quranda deyilir:
“(Ey Peyğəmbərim!) Xatırla ki, bir zaman Rəbbin Adəm
oğullarının bellərindən (gələcək) nəsillərini çıxardıb
onların özlərinə (bir-birinə) şahid tutaraq: “Mən si-
zin Rəbbiniz deyiləmmi?” – soruşmuş, onlar da: “Bəli,
Rəbbimizsən!” – deyə cavab vermişdilər. (Belə bir şahid-
liyin səbəbi) qiyamət günü: “Biz bundan qafil idik”;
Və ya: “Atalarımız daha əvvəl (Allaha) şərik qoşmuşdu-
84
Səkkizinci bölüm
lar, bis də onlardan sonra gələn bir nəsil idik (onların izi
ilə getdik). Məgər biz batilə uyanların (haqq yoldan sa-
panların) törətdikləri əməllərə görə məhv edəcəksən?”
– deməməyiniz üçündür.
Biz ayələrimizi belə ətrafl ı izah edirik ki, onlar, bəlkə,
(batildən haqqa, küfrdən imana) dönələr!”
(əl-Əraf, 172-174)
Ayələrdən heç kəs bu mənanı çıxarmasın ki, yuxarıdakı dialoq
həqiqətdə baş verib. Xeyr, əksinə, bu, sağlam fitrətin Rəbbə yönə-
lib Onu tanımağının, kainatda Allahın təkliyinə və böyüklüyünə
dəlalət edən nişanələrdən faydalanmağının, insanı Allahdan uzaq-
laşdıran, ya da Ona şərik qoşduran düşüncə formalarından kə-
nar durmağının obrazlı (məcazi) ifadəsidir. Belə bir üslub ərəblər-
də geniş yayılıb. Məsələn:
“Divar mismara sual etdi: “Nə üçün mənə əziyyət verirsən?”
Mismar cavab verdi: “Bunu
məndən deyil, məni sənə çalandan
soruş! O da mənim başımı dəng edib”.
Dünyada şərəf-izzət, axirətdə də xoşbəxtlik qazanmaq üçün
insan oğlu bu əhdə vəfa göstərmə lidir. Allah qarşısında götürdü-
yümüz əhdə vəfa göstərdikdən sonra Ondan bir pisliyin (şərin)
gələcəyini gözləmək – rəbbimiz barədə bədgümanlıqdır:
“Sizə bəxş etdiyim nemətimi xatırlayın, (Tövratda axır-
zaman peyğəmbər barəsindəki) buyurduğumu yerinə
yetirin ki, Mən də sizinlə (sizi Cənnətə varid etmək ba-
rəsində) olan əhdə vəfa edim. Yalnız Məndən qorxun!”
(əl-Bəqərə, 40)
Peyğəmbər
(Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!)
onun yanına gələn nü-
mayəndə heyətlərinin sadiqlik andını
qəbul edir, onlara islamın
çoxsaylı təlimlərindən vəziyyətlərinə, mədəni-əqli səviyyələrinə
uyğun gələnini seçmək imkanı verirdi.
85
Vəfakarlıq
Övf
ibn Malik
(Allah ondan razı qalsın!)
deyib: “Peyğəmbərin
(Ona Alla-
hın xeyir-duası və salamı olsun!)
yanında dayanmışdıq. 7-9 nəfər idik. Soruş-
du: “Allahın rəsuluna sadiqlik andı içmirsinizmi (bey`ət etmir-
sinizmi)?” Əllərimizi uzadaraq: “İçirik, ey Allahın rəsulu!”
– dedik. Dedi: “Bey`ət edin ki, Allaha ibadət edəcək, Ona heç
nəyi ortaq tutmayacaqsınız. Beş vaxt namaz qılacaq, qulaq asıb
itaət edəcəksiniz. (Səsini alçaldaraq:) Və kimsədən bir şey istə-
məyəcəksiniz.”
Övf ibn Malik
(Allah ondan razı qalsın!)
sözünə davam edir: “Sonralar
həmin insanların bir neçəsini gördüm. Əllərindən qamçıları belə
düşsəydi, kimsədən qamçını onlara vermələrini istəməzdi-
lər”
1
.
Bu, bey`ətə sadiqlikdir, ona riayətdə diqqətli olmaqdır. Bu, hər
kəsə ediləcək tövsiyədir. Tövsiyə etmək lazımdır ki, hakim zülm
etməsin, tacir aldatmasın, hökumət işçisi də rüşvət almasın.
Hər bir müsəlman dinindən büsbütün məsuldur. Müsəlman-
lar arasında söz verib sözünü tutmayanlar peyda olub. Onlar sax-
ta dərman yazaraq xəstənin halını bərbad edən yalançı həkimlərə
oxşayırlar.
İslamın təlimləri bir bütündür. Hər zaman və hər yerdə is-
lama əməl etmək vacibdir.
Peyğəmbər
(Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!)
Mədinəli
müsəlmanlar-
dan (
ənsar) bey`ət almışdı ki, canları və mallarını dəvəti davam
etdirib risaləti qorumaq üçün fəda edəcək, bununla da, islamı
ərəblərə və qeyrilərinə çatdıracaqlar.
Mədinəli müsəlmanların bey`ətini tarixin ən parlaq əhdnamə-
si adlandırmaq olar. Bu bey`ət sırf Allah üçün edilmişdi.
1
Hədisi İmam Müslim rəvayət edib.
