Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси S ən qazan, malını bəyzadələr alsın tıxsın! İşləməkdən əzilib umbuzu iranlıların! N ə səbəbdəndir açılmaz gözü iranlıların?! H əmal əsrlər boyu fars hakimiyyətinin dəmir məngənə- sind ə inləyən, elmdən, mədəniyyətdən, hətta öz doğma Ana dilind ən məhrum edilən xalqı həmişə inqilaba çağırırdı. S əttar xan hərəkatının süqutundan sonra, təqribən 1917- 1920-ci ill ərdə İran Azərbaycanında Şeyx Məhəmməd Xiyaba- ninin r əhbərliyi altında yeni qüvvətlə başlayan milli qurtuluş h ərəkatı Həmalı hədsiz fərəhləndirir. Xüsusən İran Az ərbaycanının bəzi mahallarında qurulan üsul-idarə az bir müdd ət davam etdiyinə baxmayaraq, Həmala yeni ümidlər verir. O, İran Azərbaycanı üçün azadlıq və istiqlaliyyət d əqiqələrinin çatdığını duyur. Lakin bu böyük inqilabi hərəkat irticanın əli ilə boğulduqda, Həmal qəzəblənir və bu münasib ətlə yazdığı “İran xalqına xitab!” şerində o, xalqı inqilab düşməninə qarşı daha amansız olmağa, onun taxtını s ərnəqun etməyə çağırır: Qalıb İran fəqiri ac işi lov; Var-yoxu ərbabın əlində girov. Xan yeyir öz evind ə paxla plov, Bir oyan ey zipov balası zipov B əyi döy, mülkədarı qov, xanı qov! Xal qı açıq inqilabi çıxışa təhrik edən Həmal öz könül ar- zularını tərənnüm edərək deyir: Münt əzirdir gözüm İranda qalan yoldaşıma; Töküb İranın o xanzadələri kül başıma! Bir dey ən yoxmu mənə ey qoca pabəstə kişi! On iki pud tayın altında qalan xəstə kişi! 108 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси N ə olar eylə hücum xan ilə bəy üstə kişi! H əsrətəm bir neçə müddətdir bacı-qardaşıma! Töküb İranın o xanzadələri kül başıma! Çatar imdadıma axır füqara dad rəsi; K əsilər onda bəyin, mülkədarın son nəfəsi, Vardır həritə Həmal başının çox həvəsi. Özüm öls əm də yazın bu sözümü baş daşıma! Töküb İranın o xanzadələri kül başıma! H əmal azadlığın haradan və hansı vasitələrlə əldə ediləcə- yini yaxşı bilir. Onun “Füqara nəğməsi” adlı şeiri buna parlaq sübutdur: Şərqə hərit doğarsa, məncə zəhmətdən doğar, Şan şövkət birlik etməkdən, həmitdən doğar. Əldə al bayraq, dodaqda, dildə hərit sözü, Nail olmaq m əqsədə, əlbəttə qeyrətdən doğar. Zülmü yıxmaq, haqqı almaq, xalqı azad eləmək, Hasli, bunlar bu günki şanlı qutdan doğar. Yüks əliş istəmirsən əlan açıq yol göstərim, S əhnə aləmdə hörmət xalqa xidmətdən doğar. Qul, ç əkic, kəsgin oraq, parlaq kotan balatfaq, Anlamış dre ki, səadət varsa sənətdən doğar. P ərdə zülmətdən haqq məstur isə, lakin sabah, Gizli qalmaz bu h əqiqət nuru zülmətdən doğar. H əmalın qəlbi inqilab arzusu ilə çırpınır. O milliyətindən v ə dinindən asılı olmayaraq zəhmətkeşlərin birliyini təbliğ edir. Bu c əhətdən “fəhlə” sərlövhəli şeiri diqqətə layiqdir: N ə dində olsa fəhlə, fəhlə ilə həm mənafeidir, 109 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси N ə fərq eylər “Məmiş” olsun adı ya ki “İvan” fəhlə Müs əlmansan müsəlman əvvəl, russan qal rusluğunda, Budur söz h ər məhafildə çalış çoxluq qazan fəhlə! H əmal qadın azadlığının ən yaxşı dostudur. O, qadınların q əflət yuxusundan oyanmasını, elm və mədəniyyətə yiyələn- m əsini təbliğ edərək deyir: G əl bunca hicab eyləmə ey şəms səadət, İnsaf deyil aləmi təsxir edə zülmət. Bu hiss il ə olma gözəlim pərdədə məstur Min növ x əyalat ilə qılma gözünü kor. İstərsən əgər ömr edəsən dəhirdə məsrur T əhsil elm ilə, yetər eyləmə zillət, Aç p ərdə rüxsarını ey şəms səadət! M əhrum edilib elmdən hərgah qadınlar, Bir f əlsəfədən olmayıb agah qadınlar. Min zill ət ilə gün keçirib ah qadınlar! Bilm əm bu nə qanun, bu nə bədət, bu nə adət? Aç p ərdə rüxsarını ey şəms səadət! H əmalın bəzi köhnə adət və ənənələr əleyhinə yazdığı şeirlər istər Bakıda, istərsə də İranda yaşayan bir para avam tanış dostlarına xoş gəlmirdi. Ondan üz döndərirdilər. Həmal onlara satirik şeirlərlə çox kəskin cavab verirdi. Böyük şairimiz Mirzə Əli Əkbər Tahirzadə Sabiri təqlid ed ən, ona bənzətmələr yazan şairlər çox olmuşdur. Lakin bu şairlər arasında Həmal tamamilə fərqlənir. Onda fitri bir şairlik istedadı, onun şeirlərində təbii bir axıcılıq, oynaqlıq vardır. H əmalın həyat və yaradıcılığı İran Azərbaycanının milli qurtuluş hərəkatı ilə möhkəm bağlıdır. O, vaxtilə bilavasitə işti- rak çısı olduğu bu hərəkata həmişə dərin hüsn-rəğbət bəsləmiş v ə inqilabi hərəkatın qalib gəlməsini ürəkdən arzu edib, bu yol- da xeyli iş görmüşdür. 110 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси İran Azərbaycanındakı qardaşlarının azadlığı uğrunda yo- rulmaq bilm ədən çarpışan Həmal 1926-cı il iyun ayının 4-də Ba kıda vəfat etmişdir. Bu alovlu vətənpərvər şairin adı öz q ədirşünas xalqının xatirində uzun müddət yaşayacaq və əziz tutula caqdır. Əmin Sadiq (1946- cı il, № 6, № 3, səhifə 42, 43). 111 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|