Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
67 1972-ci il martın 6-da Natəvan klubunda tənqid məsələlərinə həsr olunmuş müşavirə çağırılmışdı. Məruzəçi atamın şerlərini tənqid edirdi, ürəyini boşaldıb doyanda mənim yazılarıma keçir, onları alt-üst edirdi, deyib-deyib yorulanda yenə qayıdırdı atamın nöqsanlarına. Ürəyim səksəkəliydi, elə bil iynə üstə oturmuşdum. Məruzəçinin bəlağətinə görə yox, ayrı səbəbdən. Başqa şeydəndi nigarançılığım! Budur, foyeyə telefona çağırırlar. Evdən zəng vurublar, sevincək səslə: "Təbrik edirik, qızın oldu", – deyirlər. Salona qayıdıram, atamın qulağına: "bir qız nəvən də oldu" – deyirəm. Qucaqlaşıb öpüşürük. Salondakılar mat-mat bizə baxır. Məruzəçi də bir an susub duruxur, udqunur. Görəsən onun sıyrılmış tənqid qılıncının altında mən nə fənd işlətmişəm, hara yol tapmışam, kimdən və hardan şad xəbər gətirmişəm. Bu nə xəbərdir belə ki, iclasın şıdırğı yerində ata-bala öpüşüb görüşürük: Məsələdən agah olan Bayram Bayramov: –Elə bu da məruzəyə cavab idi, – deyir, – ölü fikirlərə, ölü sözlərə həyatın verdiyi cavab. Axşam evdə anam: –Gərək bu qızın adını Tənqidə qoyaq, – dedi, – yaman top- tüfəngli iclas günü gəlib dünyaya. Qızın adını Tənqidə yox, Günel qoyduq. *** Bir geniş iclas yadıma düşür. İdeoloji məsələlərə həsr olunub, partiya və mətbuat işçiləri, yaradıcılıq təşkilatlarının, nazirliklərin nümayəndələri, alimlər, yazıçılar toplaşıb, D.Quliyev çıxış edir. Sov. İKP MK-da keçirilmiş müşavirə haqqında məlumat verir. Gürcüstan KP MK-nın işində millətçilik təzahürləri kəskin tənqid edildi. Bizim ideoloji işlərimizdə beynəlmiləlçilik təqdir olundu. Gürcüstanın ideoloji katibinin çıxışı yaxşı təsir bağışlamadı. O, öz işlərinə bəraət
68 qazandırmağa çalışırdı, sübut etmək istəyirdi ki, Gürcüstanda heç bir millətçilik təzahürü-flan yoxdur. Mən isə özünütənqid mövqeyindən çıxış elədim. Dedim doğrudur, bizim beynəlmiləlçilik sahəsində işimiz burda yüksək qiymətləndirildi, amma bu o demək deyil ki, biz özümüz öz nöqsanlarımızı görmürük. Bizdə də müəyyən belə təzahürlər var, məsələn, "Qobustan" jurnalının işində. Yoldaşlar: – yəni siz "Qobustan"ın redaktorunu ipə-sapa yatırda bilmirsiniz? – dedilər. (Çıxış rus dilindəydi odur ki, bu son ifadəni dəqiq gətirmək istəyirəm: neujeli vı ne mojete obuzdatğ redaktora "Qobustana?") İclasdan birbaşa D.Quliyevin kabinetinə getdim. –Sizə deyirlər ki, məni "obuzdatğ" eləmək lazımdır. Necə aydır ki, işdən azad olunmağım haqda ərizə vermişəm. Bu ərizəyə haçan baxacaqsınız? –Yəni doğrudan getmək istəyirsən? –Lap doğrudan. –Niyə?
*** Bir səhər məni telefon zəngi oyatdı. D.Quliyevin yanına çağırırdılar. Rəssam Toğrul Sadıqzadəni tapıb onu da özümlə gətirməliydim. "Qobustan"ın üz qabığında T.Sadıqzadənin bir tablosunu vermişdik. Tabloda Nərimanov, Kirov, Orconikidze və Mikoyan təsvir olunmuşdu. Bizi də məhz elə bu məsələyə görə çağırırdılar. MK-nın liftində Toğrul Sadıqzadə: –Kimin yanına çağırıblar bizi? – deyə xəbər aldı. –İdeoloji katib Danil Quliyevin yanına. – Bəs katib Cəfərov deyil? Məni gülmək tutur; Cəfərov artıq neçə vaxtdı katiblikdən çıxarılıb. Rəssamlar bəzən dünyadan bixəbər olurlar. Nə isə... Bütün bu mərəkəyə səbəb nə idi? Sən demə, kiminsə ağlına gəlib ki, şəkildə Nərimanov Kirova, Orconikidzeyə, Mikoyana görə ön planda verilib. Bu isə kobud siyasi səhvdir. 69 –Axı o ön planda deyil, bir balaca çiyni qabağa çıxıb, – deyirəm. –Kobud siyasi səhvdir. –Şəkil İçəri şəhərin küçəsini təsvir edir, Nərimanov yerlidir, yerli adam, şübhəsiz, qabağa keçib bələdçilik etməlidir, – deyirəm. Məntiqimin absurdu vəziyyətin absurdundan doğur. –Ciddi siyasi səhvdir. Toğrul Sadıqzadə: –Mən bu şəkli tarixi fotolar əsasında çəkmişəm, – deyir. – Bax bu da fotolar. Görürsünüz burda da Nərimanov bir az qabaqda dayanıb. –Kobud səhvdir. –Bu şəkil Bakıda və Moskvada sərgilərdə olub. "Qobustan"dan qabaq "Kommunist" qəzetində qat–qat daha böyük tirajla çap edilib. Eyni cavab. Toğrul Sadıqzadə: –Bu lap ona oxşayır ki, – deyir, – bir rəssamı incidirlərmiş, sən nöş cücələri bikef çəkmisən? Məni gülmək tutur. D.Quliyevin dodağı da qaçmır. "Qobustan"ı göstərib: –37-ci ildə sizə (yəni mənə – redaktora və Sadıqzadəyə – rəssama) bilirsiz neylərdilər? Tutub basardılar! Toğrul yaxşı cavab verir, xoşuma gəlir: –Narahat olmayın, – deyir, – tutulanımız da olub (Toğrul Sadıqzadənin atası Seyid Hüseyn və anası şairə Ummigülsüm şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün gedib qayıtmayanlarındandır). –Bir söz, bu üz qabığını dəyişmək lazımdır. –Mən bunu edə bilmərəm,– deyirəm, – tiraj çap olunub. –Mən sizə göstəriş verirəm. –Onda yazılı surətdə verin,– deyirəm. – Şifahi göstərişlə mən belə iş edə bilmərəm. Mən mətbəədə fəhlələrə – naborşiklərə necə başa salım – nə səbəbə dörd nəfər görkəmli inqilabçının şəkli jurnaldan çıxarılır?
70 Əlbəttə, heç bir yazılı göstəriş-filan olmadı, "Qobustan" beləcə də çıxdı və heç kəsin ağlına gəlmədi ki, Nərimanovun çiyninin bir azacıq qabağa çıxması kobud siyasi səhvdir. Mən bütün bu söhbətləri, mükalimələri bir kəlmə artırıb əksiltmədən, olduğu kimi yazıram, amma belə nəticə çıxmasın ki, D.P.Quliyevi sırf mənfi səciyyələndirmək və ondan, necə deyərlər, gecikmiş hayıfımı çıxmaq istəyirəm. Mən də bilirəm ki, daldan atılan daş topuğa dəyər və mən heç kəsin ardınca daş atmaq fikrində deyiləm. Demək istədiklərimi, razılaşmadıqlarımı, etirazlarımı D.Quliyev iş başında olanda onun özünə demişdim. Bu qəmli yazıda belə söhbətlərin yeridirmi? Bilmirəm! Axı, hadisələr özü də indi mənə gülməli gəlir, o vaxtlarsa əsəb gərginliyi, qan qaraltısıydı. Amma mən bütün bunları çox da ürəyimə salmırdım. Cavan idim, səhhətim sağlam idi, həyata ümidim çox idi. O da mənə təsəlli idi ki, keçmişlərdə də, indinin özündə də bir çox yazıçıların, redaktorların rastlaşdıqları böyük əziyyətlərin müqabilində mənim bu xırda- para çətinliklərim boş bir şeydi. Bir də ki, nə mənim ərizəmə baxıb redaktorluqdan götürürdülər, nə də "Qobustan" bağlanırdı (belə gümanlar da var idi). Hətta "toplu" sözünü də saxlaya bildik. Katib işləyərkən "Qobustan"ın yaranmasının və mənim redaktor təyin edilməyimin təşəbbüskarı olmuş Cəfər Cəfərov ölüm yatağında mənə dedi: –Hər halda "Qobustan" bütün sınaqlara davam gətirdi və qaldı.
*** Amma ensiklopediyayla bağlı məsələlər qat–qat mürəkkəb və daha dramatik idi. Şəksiz, mənim özümü atamla müqayisə etməyim gülməli çıxar, ancaq onu qeyd etmək istəyirəm ki, əgər "Qobustan"ın təşkili, yaxşı çıxması üçün bütün səylərim təqdir olunmaq yerinə tənələrlə qarşılanırdısa və bu mənə yer eləyirdisə, gör
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|