Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
58 Bundan sonra 25 il – əsrin bir çərəyini yaşadı. Və bu 25 ildə onun ölüm haqqında fikirləri də, mənim qorxularım, nigarançılğım, qəlbimin səksəkəsi də ömrümüzə sarmaşıb bizimlə birgə yaşadılar:
Düşünürdüm ki, hər şey ola bilər, mən atamdan tez ölə bilərəm. Bu məni sevindirmirdi, yaşamaq, çox uzun yaşamaq istəyirdim, cavan idim, həyat hərisi, dirilik acıydım, amma məni həmin fikirdə ovudan o idi ki, heç olmasa onun ölümünü görməyəcəyəm. Kim bilir, bəlkə də zəlzələ, fəlakət, müharibə, maşın, ya təyyarə qəzası hamımızı birdən aparacaqdı. Şübhəsiz, mən neçə-neçə başqa insanın müsibətinə bais olacaq zəlzələ, fəlakət, müharibə, qəza istəyini ömrümdə ağlıma belə gətirməzdim, amma bir gün atamsız qala biləcəyim də mümkünsüz, "dünyasında ola bilməz" bir şey kimi görünürdü mənə. Yəqin ki, çox adamın uşaqlıq xəyalında yaşayan, bəzən böyüyəndə büsbütün vidalaşmadığı bir xülya – bəlkə bir gün ölümsüzlük dərmanı tapıldı və bizə də qismət oldu – xülyası da şüurumun hansı küncündəsə qıvrılıb qalmışdı. Atamın xəstəlikləriylə, səhhətinin vəziyyətilə bağlı qorxu elə bil anam sarıdan nigaran olmağa qoymurdu. Dünyada hamıdan çox, hətta atamdan da çox anamı istəyirdim, amma onunçün belə
59 nigaranlıq çəkmədim, – bəlkə doğrudan da ürək darısqaldır, iki qorxuyçün, iki narahatlıqçün yer yoxdur orda.
– A.) oxudum, diqqətlə, aramla. Ümumi təsirdən deməmiş bir neçə qeydimi sənə yetirmək istəyirəm. Ssenarinin bir çox yerində janr xüsusiyyətlərini nəzərə almamısan. Proza yolu ilə getmisən. Doğrudur, kino bütün ədəbi növlərdən ən çox prozaya yaxındır, ancaq eyni deyil, məhz yaxındır. Qayaların təsvirində kompanovka yoxdur. Burda və bütün əsər boyu unutma ki, hər söz, hər cümlə lenta metri, metrləridir... ...Eyni sözləri Kərim kişinin arabada gəlməsi haqqında demək olar. Sən bu epizodda bir boşluq, cansıxıcı ətalət, fərəhsiz həyat mənzərəsi vermək istəmisən. Tapdığın detallar arasında yaxşıları az deyil. Ancaq bütün uzun gəliş səhnəsi, ağaçlar, onları əkmək və sairə artıqdır, kinematoqrafik deyil. Bu səhnə çox sonradan başlaya bilər... ...İndiki halda qocanın ağac əkmək məsələsi təsadüfi olur... ...Azərin Ağca ilə görüşü də uzadılmışdır. Xüsusilə, ritual çox vaxt aparır... ...Nəğmə formasını aydın saxlamaq lazımdır. Bu əsər gərək dörd "tonalğnostğ"da, dörd rəngdə, ahəngdə, avazda, xal düzümündə yazılmış nəğmələr olsun. Burda gərək torpağın sakitliyi, təmkini, doğmalığı, ayaq altında söykənəcək olduğu və s. göylərin dərinliyi, soyuqluq və tənhalığının insan nəfəsi, insan gözləri ilə isindiyi, əzizləşdiyi, Dənizin əzəməti, suyun həyat mənbəyi olduğu, odun amansız gözəlliyi, yandırıcı, təmizləyici qüdrəti aydın hiss olunsun. Bütün bunlar ümumi və mücərrəddir. Ancaq daxili məna belədir, bunun əyani əvəzliyini, ifadə formasını tapmaq, vermək lazımdır. Bir sıra yerdə bunlar var. Ancaq tapılmamış, fikri yayındıran, əsas ideya və məqsədə xidmət etməyən yerlər çoxdur. Mən səhifələrdə bir çox qeydlər eləmişəm ki, əsasən belə cəhətlərə 60 aiddir. ...Əsərdən ümumi təsirim belədir ki, yaxşı düşünülmüş orijinal bir şeyin konkret ifadəsində tələsmisən. Əsərdə əvvəldən axıra davam edib getməli olan xətt – dörd nəğmənin poetik, fəlsəfi ifadəsi (voploşenie) çox yerdə qırılır. Texniki detallar, bıtovoy təfərrüatla dumanlanır, yolundan çıxır. Rəngli boya ilə çəkilmiş lövhələrdə qrafik cizgilər görünür, bəzən fırça ilə çəkilmiş olan kənar xətlər – konturlar, düzçəkən xətt taxtası (lineyka) ilə çəkilib. Bu ideal düz xətt əsərin mahiyyətinə uymur, bu xətlərdə olmayan kələ-kötürlük, əyrilik əsərdən qoparılmış canlı bir parça kimi hiss olunmur. Dialoqlarda mümkün qədər hiss olunmalıdır ki, rusca danışan bu adamlar rus deyillər. Başqa xalqın nümayəndələridirlər. Onların düşüncəsində-dilində ümumi cəhətlərlə bərabər, xüsusi ştrixlər də vardır. Rəsul. 1964". 1970-ci ildə Moskvaya ikinci dəfə təhsil almağa getmişdim. Rejissor emalatxanasında oxuyurdum. Bir gün Bakıdan atam zəng elədi, dedi ki, Nigar bir az xəstələnib, qorxulu heç bir şey yoxdur, amma hər halda Moskvaya gətirmək istəyirəm. Elə gümrah səslə danışırdı ki, ta onlar Moskvaya gələnəcən işin nə yerdə olduğunu bilmədim. Hətta Moskvada onları – atamı, anamı, Təranəni vağzalda qarşılayanda da, mehmanxanaya gətirəndə də anamın həmişə sakit sifətində nigarançılığa əsas verə biləcək bir şey sezmədim. Yalnız səhərisi gün atam telefonda səsi əsə-əsə: "Nigarın epikrizi çox pisdir, lap başımı itirmişəm", – deyəndə təhlükənin nə qədər ciddi olduğunu dərk etdim. İndiyəcən atamdan "lap başımı itirmişəm" sözlərini eşitməmişdim. Bakıda həkimlər anamda şiş tapmışdılar. Moskvaya, Kaşir şosesindəki onkoloji mərkəzə getməyi məsləhət bilmişdilər. Orada operasiya olunmalıydı. Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|