Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
64 cəbhəyə getmiş, Sevastopolun odundan-alovundan keçmiş, əsir düşmüş, faşist zindanlarında olmazın əzab-əziyyətlər çəkmişdi. Bir dəfə mənə: "Aclığın bütün növlərinə bələd oldum, – dedi, – ən ağır şəkli dilinə bir qırıq çörək vurub ac qalmaqdır, amma ac qalmaq ondan asandır". Müharibə illərində evlərinə qara kağızı gəlmişdi, yasını saxlamışdılar. Qələbədən sonra qayıtdı, bir neçə ay ailəsinə qovuşandan sonra Sibirə sürgün edildi. Stalin dövrü qurtarandan sonra Bakıya qayıtdı, öz ixtisası üzrə – neft mühəndisi işlədi. Subay idi, evlənmədi də... Binədən qara yazılmış bəxti ömür möhlətini çox qısa müəyyənləşdiribmiş. Diaqnozu qəti və amansız idi. Təqribən həmin vaxtlarda əlacsız xəstəlik Süleyman Vəzirovun da, Cəfər Cəfərovun da hökmünü vermişdi. Cəfər Cəfərov bir neçə il Mərkəzi Komitənin katibi işlədikdən sonra 1971-ci ildə vəzifəsindən azad edilmişdi. O, işdən çıxarıldıqdan sonra tez-tez evlərinə gedərdim, uzun-uzun söhbətlər edərdik. Bir dəfə dedi: "Ömrüm boyu başıma çox işlər gəlib, amma heç vaxt indiki kimi bədbinləşməmişəm. Yəqin ki, bu yaş xüsusiyyətimlə əlaqədardır. Əvvəllər belə sarsıntılardan sonra dərhal özümü toplayırdım, çalışmaq, işləmək əzmim qat–qat artırdı, bilirdim ki, bir müddət keçəcək yenə fəal ictimai mövqe tutacam. Amma bu səfər heç bir ümidim yoxdur"... C.Cəfərov işləri təzə təyin olunmuş katibə təhvil verəndə D.P.Quliyev: "Cəfər müəllim, o qədər təriflədiniz məni ki, gətirib sizin yerinizə qoydular," – deyib. Danil Piriyeviç Quliyevin ideoloji işlər üzrə katib təyin olunmasıyla bir çox məsələlər dəyişdi. Ensiklopediyaya və "Qobustan"a hücumlar başladı. "Qobustan"a, yaxud mənə qarşı hücumlar "Kommunist" qəzetindən "Kirpi" jurnalınacan müxtəlif mətbuat səhifələrini bəzəyirdilər. Müxtəlif müşavirələrdəki çıxışları, başqa "şifahi janrları" hələ demirəm. Budur, D.P.Quliyev yoldaşın kabinetindəyik. Məni və iki
65 nəfər görkəmli filosof-alimi çağırıb. "Qobustan"ın təzə-köhnə nömrələrini onların qabağına qoyub, onların mötəbər rəyini soruşur. Alimlərdən biri başını tutub: –Vay, vay, vay, Danil Piriyeviç, bir görün burda nə yazıblar, – deyir, – yazıblar ki, Şuşada Pənah xana abidə qoymaq lazımdır. D.Quliyev: –Yox əşi, – deyir, – yoldaş Anar, bəs siz buna necə yol vermisiniz? –Moskvada bu şəhərin əsasını qoyan knyaz Yuri Dolqorukinin, Leninqradda Peterburqun əsasını qoyan çar Pyotrun, Tbilisidə Tiflisin əsasını qoyan Vaxtanq Qorqasilinin abidələri var, – deyirəm, – Şuşada bu şəhərin binəsini qoyan Pənah xana heykəl ucaltmaq təklifində nə qəbahət var ki? İkinci adam: –Danil Piriyeviç, özü də görün bu təklifi kim verir? Elturan! –Elturan kimdir ki? –Bilmirəm kimdir, amma bu adamın adı Elturandır. Elturan bilirsiniz də nə deməkdir: yəni Turan eli – pantürkistlərin xülyası… D.Quliyev məzəmmətlə başını bulayır, mənə baxır. –Axı, mən bu adama necə deyim ki, adını dəyişsin? – deyirəm. On il sonra, 1982-ci ildə H.Ə.Əliyev yoldaşla birlikdə Şuşada Vaqifin məqbərəsinin açılışına gedənlər arasında mən də vardım. Qonaqları şəhərin mədəniyyət abidələriylə tanış edirdilər. Qədim qala divarları üzərində Pənah xanın şəkli çəkilmişdi. "Qobustan"ın on il əvvəl verdiyi təklif həyata keçmişdi, düzdü başqa janrda, heykəl yox, şəkil (əfsus ki, bayağı və zövqsüz şəkil) janrında. Onu da deyim ki, qonaqlara izahat verən həmin o memar Elturan Avalov idi – adını dəyişib eləməmişdi. Onu da deyim ki, D.P.Quliyev çoxdandı ki, katib deyildi...
66 O vaxt katibin kabinetində isə filosof-alimlərin rəyləri diqqətlə dinlənilir və tam ciddiyyətlə qəbul edilirdi. Hər yerdə, hər sözdə "pantürkizm" axtarırdılar. "Qobustan"ın üz qabığındakı "toplu" sözündən, ensiklopediyada bu ya digər istilaha verilən işarələrin sayına qədər. Anamın bu zamanlar çıxmış Türkiyə haqqında yol xatirələri də ailəmizin "türkpərəstliyinə" yeni bir "sübut" olmuşdu. Yalnız "türkçülük" yox, başqa günahlarımız da damğalanırdı. Aktyor evində jurnalistlərin qurultayı çağırılmışdı. Mən gecikmişdim, özüm eşitmədim, amma dərhal qulağıma çatdırdılar ki, D.Quliyev çıxışında səni möhkəm vurdu. Məsələ ondaydı ki, bir neçə gün qabaq mənim "Literaturnaya qazeta"da məqaləm çıxmışdı. Tənqidimizə aid bəzi mülahizələrimi yazmışdım. D.Quliyev çıxışında bu məqalədən danışmış, qurultaya Moskvadan qonaq gəlmiş məşhur jurnalist V.Peskova müraciətlə: "Ümumiyyətlə mərkəzi mətbuatda Anarı çox çap edirlər, – demişdi, – xahiş edirik ora bizim fikrimizi çatdırın ki, az çap etsinlər". Səhərisi gün mən telefon edib D.Quliyevin qəbuluna getdim. –Mənim məqaləmdə nə səhv var ki, siz onu qurultay kürsüsündən rüsvay edirsiniz? – dedim. D.Quliyev: –Doğrusu, sənin məqaləni oxumamışdım, – dedi, – mənə çox pis qələmə vermişdilər. Bu gün oxudum, axı nə varmış ki, orada belə... Buna baxmayaraq "Literaturnaya qazeta" üç nömrə dalbadal mənim yanlış fikirlərimi təkzib edən yazılar verdi – bu adi bir məqaləyə görünməmiş diqqət deməkdi. Yazılardan biri – Əkbər Ağayevin məqaləsi mənə cavab olaraq, xüsusi göstərişlə təşkil olunmuşdu. Yanılmıramsa bu Əkbər Ağayevin "Literaturnaya qazeta" səhifələrində dərc olunmuş ilk və hələ ki, axırıncı yazısıdır. *** Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|