Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
95 bəlkə ondan da artıq təriflərə layiq idi və bu hörmət, ehtiram, məhəbbət sözləri də səmimi hissdən doğula bilərdi. Amma hər halda işlədiyin idarənin rəhbərinə bu sayaq sözlər yazmaq nədirsə, məni şübhəyə salırdı və əfsus ki, gələcək məhz elə bu şübhələri doğrultdu. Bakıdan bəlkə də həmişəlik ayrıldığı bu son dəqiqələrində, ölüm ayağında, min bir ağrı və əziyyət içində atam o adamı düşünür, Məmməd Arifə ayrı heç kəsi yox, məhz onu tapşırırdı. Atamın xəstəliyinin ən ağır günlərində isə ensiklopediyada müşavirə keçirirdilər və vicdan çəkisini özünə artıq yük bilən birisi atamın kölgəsini qılınclayırdı (nə dəqiq ifadədir, məhz "kölgəsini"). Deyirmiş ki, ali təhsil diplomu olmayan bir adam (atamın, doğrudan da, ali təhsil diplomu yox idi və bu barədə özü dəfələrlə demiş, yazmışdı) ensiklopediyaya necə rəhbərlik edə bilər? Bəli, sözümün canı odur ki, bu müşavirədə həmin o Filankəs də iştirak edirmiş. Yox, əlbəttə, atamın əleyhinə danışmayıb, hər necə olsa, onu da, diplom haqqında danışanı da atam götürüb işə, amma lehinə, müdafiəsinə bir kəlmə deməyib, ağzına su alıb susub. Bir epizod da yadıma düşür. Anamın Moskvada ağır xəstə yatdığı günlərdə, atamla mən də Moskvada, onun yanında olduğum günlərdə əlimə Bakıdan gəlmiş bir qəzet keçdi. Bakıda Yazıçılar İttifaqında keçirilmiş iclasın hesabatı dərc olunmuşdu. Çıxışların qısa məzmunu verilmişdi: Rəsul Rzanın şerlərindəki formalizmi atəşin tənqid edirdilər və bu çıxışların içində (redaktorun geniş qəlbiydimi buna səbəb, diqqətsizliyiydimi, bilmirəm) belə bir abzas da vardı ki, gənc şair Vaqif Nəsib çıxış edənlərlə razılaşmadı və Rəsul Rzanın poeziyasını müdafiə etməyə cəhd göstərdi. Müxtəlif dövrlərdə – 30-cu illərdə, 50-ci illərin ikinci yarısında, 60–cı illərin əvvəllərində atama qarşı güclü tənqid kampaniyaları təşkil olunurdu və bütün bu dövrlərdə atamın yalnız bədxahları, istəməyənləri deyil, dostları, ardıcılları, tərəfdarları, müdafiəçiləri də olub. Amma sərt Moskva qışında, 96 intizarlı günlərimizdə, əlimiz hər yandan üzülən çağımızda rəsmi qəzet hesabatında keçən bu bir neçə cümləlik məlumatı heç vədə unutmaram. Vaqif Nəsibin adı – onun istedadlı şeri və nəsri bir yana dursun – tək elə bir bu cəsarətinə görə həmişə yaddaşımın işıqlı bucağında yaşayacaq. Atamı eksperimental cərrahiyyə klinikasına, məşhur həkim Marat Dmitriyeviç Knyazevin şöbəsinə qoyduq. İki günlük müayinədən sonra Knyazev mənə dedi ki, hələ analizin bütün nəticələrini almamışıq, amma güman edirik ki, atanızın hardasa şişi var. Ümumi vəziyyəti də belədir ki, operasiya eləmək mümkün deyil. Odur ki, görünür, yaxın günlərdə onu geri aparmalı olacaqsınız. Mən sizin adətlər haqqında eşitmişəm, mənə elə gəlir ki, bu hadisə evdə, vətənində olsa, daha münasibdir. Bundan aydın-açıq nə demək olardı ki... Mən isə bu qərarı, təbii ki, məğzini gizlədərək, dəyişərək, ayrı səbəblər gətirərək anama və uçub Moskvaya gəlmiş Fidana deməliydim. Knyazevdən xahiş elədim ki, bu barədə anama və bacıma bir şey deməsin. –Niyə ki? – deyə təəccübləndi, sonra əlavə etdi – Ananız xəstə adamdı, ona bəlkə, doğrudan da, hələ demək lazım deyil. Bacınızın isə həqiqəti bilməyə sizin qədər haqqı var. İki gün də keçdi – necə iki gün, bir Allah bilir – Knyazev səhər-səhər mənə gülə-gülə: –Sizi təbrik edirəm, – dedi, – bizim gümanımız təsdiq olunmadı. Şiş yoxdur. Qanında stafilokok tapılıb. Bu mikroba qarşı güclü dərmanlarımız var. Elə bilirəm ki, hər şey yaxşı qurtaracaq. Məndən qabaq atamın özünü təbrik edibmiş və atama da yalnız onda agah olubmuş ki, sən demə, bunların şübhələri şişə-filana imiş... Mikrobu təyin edən kimi bütün müalicəni ona qarşı yönəltdilər və xəstə elə sürətlə, elə tez yaxşılaşdı, dirçəldi ki, Bakıdan zəng vuranlar belə təcili sağalmaya heç cür inana
97 bilmirdilər. Elçin də Bakı vağzalında ötürənlər arasındaydı, Moskvaya nə halda getdiyini görmuşdü və indi yolu Moskvaya düşmüşdü. Bir yerdə xəstəxanaya getmişdik, atamın belə az müddətdə – on-on beş gün ərzində – bu qədər dəyişib yaxşılaşmasını görür, gözlərinə inanmırdı. Bakıdan Abbas Zamanov mehmanxanadakı nömrəmizə zəng vurur, bibim Surəylə danışırdı: –Yəni sən lap öz gözlərinlə gördün ki, yerindən durur, – yeriyir, gəzir? 74-cü ilin yanvarında dörd aydan artıq sürən xəstəliyindən sağaldı və bundan sonra düz yeddi il üç ay yaşadı. Taleyinmi deyim, həkimlərinmi deyim ona hədiyyə verdikləri bu yeddi il üç ayda "Çinar ömrü" şerini, Şuşa haqqında, Babək haqqında şerlərini, xəstəliyiylə bağlı şerlər silsiləsini və neçə başqa silsilə şerlər, "Min dörd yüz on səkkiz" və "Qız qalası" poemalarını, İsmayıllı və Ağdaş rayonları haqqında oçerklərini, Əzizə Cəfərzadənin "Aləmdə səsim var" romanı haqqında və Mövlud Süleymanlının "Dəyirman" povesti haqqında, dil haqqında, cavan şairlər haqqında məqalələr yazdı, neçə müxbirlə söhbət etdi, müsahibələr verdi, Gəncədə Nizami günlərində, Şamaxıda Sabir günlərində, Bakıda Sabit Rəhmanın 70 illik yubiley gecəsində iştirak etdi, üç dəfə baba idi, beş dəfə oldu – Təranənin Nigar və Bəyaz adlı iki qızını da gördü, onların dil açmasından, yeriməsindən fərəhləndi, onların məzəli sözlərini təkrar etdi. Moskva televiziyası onun haqqında veriliş, Bakı kinostudiyası film çəkdi, Toğrul Nərimanbəyov portretini işlədi. Mənim kino və teatr premyeralarımda iştirak etdi, Əkbər Babayevin, Əliağa Kürçaylının və qızı Ülkərin ölümlərindən sarsıldı, onlara vida sözləri yazdı, İmran Qasımovun əlacsız xəstəliyə düçar olduğuna açıdı, Elçinlə bir yerdə Moskvaya yazıçılar qurultayına getdi, yenidən Yazıçılar İttifaqının idarə heyətinə üzv oldu, yenidən Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçildi və 70 illiyində Sosialist Əməyi
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|