Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)

 27 

aşkarlığıyla boynuma almaqdan qorxduğum hisslərim 

başqalarına heç cür agah ola bilməz. Sən demə... 

 

Çarpayıda  

Rəsul Rzanın  

üzünə çəkilib  

yüz illərin ağ yuxusu. 

Anar təslim olub 

qısılıb küncə 

Saçlarından, qaşlarından, üzündən 

axıb tökülür 

neçə ildir ürəyində 

gəzdirdiyi qorxusu. 

 

Fikrət Qocanın "Rekviyem"ində atamın ölümünü, 

ölümündən sonrakı ilk saatları  təsvir edən sətirləri oxuyanda 

gördüm ki, "illər boyu ürəyimdə gəzdirdiyim qorxumu" gizlədə 

bilməmişəmmiş. Hər halda şair gözlərindən gizlədə 

bilməmişəm. 

 

Belə qorxurdumsa, uzaq səyahətlərə niyə  çıxırdım? Ağla 

gələn ilk cavab – bu cavab mənim xeyrimə deyil – belədir ki, 

qorxu qorxu yerində, amma kefimdən də qalmaq istəmirdim. 

Bu cavabda bir azca həqiqət varsa da, həqiqətin hamısı, yarısı, 

heç çərəyi də yoxdur. 

Özümə  bəraət qazandırmaq, olanları  bəzəmək, münasib 

səbəblər uydurmaq istəmirəm. Amma doğrudan, səfərlərə 

çıxmağımın bir cəhəti də vardı – hansı  səfərdənsə imtina 

etsəydim, getməsəydim, demək, məhz bu müddət içində  bəd 

hadisə gözləmiş olardım. 

Əlbəttə, atamın halı xarablaşanda səfərlərdən imtina 

edirdim, amma 81-ci ilin fevralında  İtaliyaya gedəndə atamı 

evdə nisbətən gümrah halda qoyub getmişdim. 

İndi  İtaliyadan Moskvaya qayıdarkən mehmanxanaya 

çatanacan, Bakıya zəng vuranacan ürəyim çırpınıb yerindən 

---

 28 

çıxırdı. 

Mehmanxana otağındayam, Bakının telefon kodunu, sonra 

atamgilin nömrəsini, sonra öz nömrəmi yığıram. Uzun-uzun 

sədalar. Cavab çıxmır ki, çıxmır. 

Bacımgilin nömrəsini yığıram. 

–Qorxma, heç bir şey yoxdur. Qan təzyiqi bir az yüksək 

oldu, apardıq xəstəxanaya. Orda palatada telefon var, istəyirsən 

zəng vur. 

Xəstəxananın nömrəsini yığıram. Dəstəyi özü götürür. 

Səsimi eşidən kimi gümrah tonla danışır. 

–Lap yaxşıyam. Nigar da burda, yanımdadır. O da lap 

yaxşıdır. 

Dəstəyi anam alır. Səsində sevinc var, şadlıq var. 

Əlbəttə, iki min kilometr məsafədə nigarançılığımı 

sakitləşdirmənin yeganə vasitəsi budur. 

Kefləri kök, damaqları çağ... Guya ki... Elə bil heç 

xəstəxanadan danışmırlar. 

Amma bilirəm axı, bilirəm axı... 

Məlumdur ki, xəstələr 

yaşamır. 

Xəstələr gecə-gündüz 

ölümlə dava çəkir. 

Bəzisi səsli, haraylı, 

bəzisi səssiz, səmirsiz; 

mən təki... 

Müxtəlif illərin misraları səslənir qulaqlarımda. 

Beyin fosfor istəyir, 

şəkər istəyir ürək. 

həkim deyir: 

şəkəri az yeyəsən gərək. 

Beş, on il dözər can 

Ciddi pəhriz saxlasan. 

Bu sətirlər 58-ci ilin şerindəndir. Dözümlü canı, möhkəm 

ürəyi atamı bu şerin yazılma tarixindən sonra iyirmi üç il 

---

 29 

yaşatdı. 

Amma bütün bu illər ölümünü də "qəlbində, beynində 

saxladı". 

Çinarın ölüm günü 

ilk pöhrəsindən, 

ilk yarpağından başlamışdı. 

Əsr-əsr yaşadı bu ölüm 

çinarın budağında, 

gövdəsində, kötüyündə. 

Ayrılmadı çinardan 

bir an da, bir gün də. 

Çinar duymasa da onu, 

ölüm keçdi pöhrə-pöhrə. 

yarpaq-yarpaq. 

Budaq-budaq yolunu. 

"Kölgə kimi ondan ayrılmayan ölüm" onu 

bədbinləşdirmirdi, o, "ömür adlanan qəribə yolun sonucu bu" 

deyərkən ölümü yox, həyatı, insanları, dünyanı düşünürdü. 

Ancaq ki, bir qaçılmaz 

qanunu var həyatın– 

günlərin damlasından 

dolacaq ömür gölü. 

Necə uzaqda olsa 

gələcək bir gün ölüm... 

... Bir gün gedəri olsam 

bəlkə azalacaqdır 

bu dünyadan bir damla. 

Ancaq dünya qalacaq; 

dopdolu bir həyatla, 

yaşayıb yaratmağa 

qadir saysız adamla... 

Hər gün onu "bir xəncər boyu" ölümə yaxınlaşdırırdı. 

Amma o daima hərəkətdə idi, qolunun giri, ayaqlarının gücü 

qaldıqca addımlayırdı. Həmişə yoldaydı. 

---

 30 

Qurtarmaq bilmir qatarın yolu. 

Gündüzü var, gecəsi var. 

Hələ gülə-gülə minəcək, 

kədərlə düşəcək 

neçəsi var.  

Nə mən bilirəm harda düşəcəyəm, 

nə qatardakılar bilir 

Bəlkə heç qatar dayanmır: 

düşənə elə gəlir, 

minənə elə gəlir, 

bəlkə mənə elə gəlir... 

...nə yol qurtarır, 

nə – arzular. 

Yenə iskələlər, duracaqlar ötüşür. 

Kimsə minir. 

Kimsə düşür... 

Ömür qatarından yol boyu neçə tanışı, dostu, əzizi 

düşmüşdü. Axır illər onları daha tez-tez, daha göynəkli 

anımlarla xatırlayırdı. Müşfiq nisgilini "Qızıl gül olmayaydı" 

poemasında ifadə etmişdi. Sabit Rəhmana, Nazim Hikmətə, 

Abdulla Faruka, Mikayıl Rəfiliyə, Cəfər Cəfərova,  Əvəz 

Sadıqa, Tatul Huryana, Lətif Səfərova,  Əliağa Kürçaylıya, 

cavan vəfat etmiş bacısı Turəyə şerlər, poemalar, misralar həsr 

etmişdi. 

Mən kölgəsiz bağ görmədim, 

El dərdi tək dağ görmədim. 

Gözlərimi yumub-açdım, 

neçə dostu sağ görmədim. 

 

1962-ci ilin payızından 64-cü ilin yazına qədər mən 

Moskvada, Ali ssenari kurslarında oxuyurdum. Atamın və 

anamın məktublarının bir qismi bu illərdə Moskvaya 

yazdıqlarıdır. 

"Anar bala, xoş gördük! 

---