Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası,
Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
124
azaldılması əməliyyatlarının təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar məsələlərə dair qərarlar qəbul
edib. Tullantılara dair Bazel Konvensiyası və Sabit Üzvi Çirkləndiricilərə dair Stokholm
Konvensiyası kimi əlaqədar məsələləri əhatə edən mövcud ÇEM-lərin daha yaxşı
inteqrasiyası, və tullantıların ekoloji cəhətdən münasib şəkildə təmizlənməsi məqsədilə
sistem işlənib hazırlanması üçün cəhdlər edilir.
Avropa Kommissiyasının - AB qaydalar sistemini sadələşdirmək vəzifəsinin bir hissəsi
kimi - AB qanunvericiliyini müasirləşdirməyə dair üçillik proqramı ekologiyayla əlaqədar
sahəylə işə başlayıb. Çünki ən ağır şəkildə nizama salınan bu sahədir.
Avropa
Komissiyası həmçinin, ciddi ekoloji pozuntulara görə cinayət sanksiyaları tətbiq etməklə
ekoloji nizamnamələrin möhkəmləndirilməsini artırmaq niyyətindədir. Avropa Ekoloji
Öhdəliklər Direktivası qüvvəyə minərək, “çirkləndirən ödəyir” prinsipi əsasında
ekologiyaya vurulan zərərə görə öhdəliklər üzrə ümumi sistem təsis edib.
Milli və ekoloji statusu müqayisə etmək üçün güclü analitik modellər və vasitələr yaradılır.
Yeni beynəlxalq təhlükəsizlik orqanları yaradılıb və ekoloji cinayətlərə qarşı aparılan
qanuni əməliyyatlara kömək etmək məqsədilə digərləri irəli sürülüblər. Məsələn Kyoto
Protokolu üzrə Razılaşma Komitəsi öz əməliyyatlarına başlayıb, ekoloji cinayətlərlə
mübarizə aparmaq üçün Asiya Regional Forumu təsis edilib,
bio-təhlükələrin öhdəsindən
gəlmək üçün qlobal məşvərət qrupunun yaradılması irəli sürülüb, Şimali Amerika Ekoloji
Əməkdaşlıq Komissiyası ekoloji nizamnamələrin və ictimai iştirakçılığın
möhkəmləndirilməsini artırır, və 2007-ci ildə AB Ekoloji Öhdəliklər Direktivası qüvvəyə
minib.
Son zamanlar qəbul edilmiş və ya gücləndirilmiş və ya danışıqlar mərhələsində olan bəzi
diqqətəlayiq ekoloji müqavilələr və ya qanunlar Cədvəl 4-də təqdim olunub.
Müqavilələrin tam siyahısını və müqavilələrə dair sonrakı təfərrüatları Kompakt Disk
versiyasının 9.1. Fəslində tapmaq olar.
Bazel Konvensiyası ən çox nəzərdən keçirilən müqavilərdəndir, çünki o yeni tullantı
növlərinə və idarəetmənin tələblərinə uyğunlaşdırılıb. İl ərzində dünyada 20-50 milyon ton
arası elektron tullantılar hasil olunur. Təqribən 100 milyon telefon, və 300
milyon fərdi
kompüter 2010-cu ilədək tullantıya çevrilə bilər. Dəyərləndirmələrə əsasən, ABŞ-da hər il
14-20 milyon kompüter tullanılır; inkişaf etməkdə olan ölkələrdə 2010-cu ilədək elektron
tullantıların 3 dəfə artacağı gözlənilir. 2006-cı ilin dekabr ayında BMT-nin tullantılar üzrə
forumu Bazel Konvensiyası üçün Təhlükəli Tullantıların Transsərhəd Daşınması və
Onların Təmizlənməsi üzrə Elektron Tullantılar Bəyannaməsini qəbul edib. Bundan əlavə,
Bazel, Rotterdam və Stokholm Konvensiyaları arasında birgə fəaliyyət və əməkdaşlıq da
daxil olmaqla 30-dan çox qərarlar qəbul edilib. Hesabatlılığı təmin etmək üçün, şəffaf
məlumatlar və monitorin mexanizmləri ilə yanaşı beynəlxalq elektron tullantıların yenidən
emal edilməsi sisteminin yaradılması zəruridir. Regional təşəbbüslərə 2005-ci
ilin Avqust
ayında qüvvəyə minmiş AB-nin elektron tullantıların idarə edilməsi üzrə direktivi (Sıradan
çıxmış elektron və elektrik avadanlıqları) və Asiya-Sakt okean üçün Elektron və Elektrik
Tullantıların Ekoloji cəhətdən Münasib şəkildə İdarəetməsi üzrə fəaliyyət proqramı
daxildir.
Avropa Parlamenti daha sərt tullantıların idarəedilməsi strategiyası üçün səs verib. Bu
strategiyanın şərtlərinə əsasən, AB-nin tullantılar hasilatı 2012-ci ildə 2008-ci ildəki
səviyyəyə çatdırılmalı, 2020-ci ilədək şəhər tullantılarının 50%-i və sənaye tullantılarının
70%-i yenidən emal edilərək 2020-ci ilədək azaldılmalıdı. Yeni direktivin üzv-ölkələrin
boynuna qəti öhdəliklər qoymayacağına baxmayaraq, o gələcəkdə tullantıların
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
125
idarəetməsinə təsir edəcək “ümumi qayda və ya rəhbər prinsip” təsis edərdi.
Hər halda
AB üzv-ölkələri müxtəlif tullantıların idarəedilməsi strategiyalarına və effektivliyə
malikdirlər, və onların Parlamentin təklifinə qarşı mübarizə aparacaqları gözlənilir.
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
126
Cədvəl 4.
Danışıqlarda, Təzəcə Qəbul edilmiş, Gücləndirilmiş və ya İrəli sürülmüş Bəzi
Ekoloji Müqavilələr və ya Qanunlara daxildir:
•
Nüvə Terrorizmi Aktlarının Qadağan olunmasına
dair Beynəlxalq Konvensiya
(2007-ci ilin İyul ayında qüvvəyə minib)
•
Müharibənin Partlayıcı Qalıqlarına dair V Protokol, BMT-nin Bəzi Ənənəvi
Silahlara dair Konvensiyanın bir hissəsi (2006-cı ilin Noyabrında qüvvəyə minib)
•
BMT-nin Dünya Meşələrinin Qorunmasına dair Müqaviləsi (2007-ci ilin May ayında
qəbul edilib)
•
Bazel Konvensiyası üçün Təhlükəli Tullantıların Transsərhəd Daşınması və Onların
Təmizlənməsi üzrə Elektron Tullantılar Bəyannaməsi
•
Stokholm Konvensiyası qiymətləndirmə mexanizmləri (qəbul edilib) və əməl
olunmayanlar (2009-cu ildə gözlənilir)
•
Civənin qlobal şəkildə qadağası (danışıqlar mərhələsindədir)
•
2008-ci ilədək təklif olunacaq,qalıq hərbi ehtiyatları qadağan
etmək və bu hərbi
ehtiyatların nəticələri ilə işləmək üçün sistem yaratmaq üçün qanuni cəhətdən
məcburi beynəlxalq vasitənin işlənib hazırlanması
•
2012-ci ilədək qəbul olunacaq, Mühafizə olunan Dəniz Əraziləri Şəbəkəsi
•
Post-Kyoto danışıqları
•
Ölkə, regional, yerli səviyyədə məcburi emissiya hədəfləri üçün daha sərt
nizamnamələr
•
2012-ci ilədək dünyanın bir çox hissəsində ənənəvi elektrik lampalarının
qadağan
olunması
•
Avropa Ekoloji Öhdəliklər Drektivi (2007-ci ilin Aprel ayında qüvvəyə minib)
•
Kimyəvi maddələrin Qeydiyyatı, Qiymətləndirilməsi və Avtorizasiyası (REACH)
(2007-ci ilin İyun ayında qüvvəyə minib)
•
AB-nin Təhlükəli Maddələrin Məhdudlaşdırılması Direktivi (RoHS)
(entered into force in July 2006)
•
Avropa Gəmidən-qaynaqlanan Çirklənmə üzrə Direktivi (2007-ci ilin aprel ayında
qüvvəyə minib)
•
Avropanın 2011-ci ildə reaktiv təyyarələrin havanı çirkləndirməsinə görə cərimə
tətbiq etməsi
•
AB-nin xırda hissələrə parçalanmış toz hissəciklərinin törətdiyi çirklənmənin
azaldılması üzrə havanın keyfiyyəti direktivi
(1 yanvar 2015-ci ildən qüvvəyə minmişdir)
•
Yerüstü suların çirklənməsi ilə mübarizə üçün AB yeni nizamnamələri
•
2008, 2012, 2020-ci ilədək azaldılma hədəflərinə malik daha sərt Avropa tullantıların
idaredilməsi strategiyası
•
Çin elektronik tullantı Nizamnamələri
•
Zərərli okean səslərinin azaldılması üzrə qanunvericilik (təklif olunmuşdur)