Son 150 IL ərzində Azərbaycanın neft sənayesi daim inkişaf etmişdir

 
             
 
pozula  bilər.  Kəmərin  əyilməsi  ən  çox  aşağı  hissələrdə  baş 
verir  və  yuxarı  getdikcə  azalır.  Nəzərə  almaq  lazımdır  ki, 
sementləmədən  sonra,  sementin  bərkimə  müddətində  kəmərin 
qızması  hesabına  daxili  təzyiq  artır  (bəzən  200  atm-dən  çox). 
Təzyiqin  artması  əlavə  dartıcı  qüvvə  yaradır.  Bu  qüvvə  belə 
tapılır: 
 P = 0,47 P
o
 d
2
 
d – kəmərin daxili diametri, sm; 
P
o 
– sementin bərkiməsi zamanı daxili təzyiqin yüksəl-
məsi, kqq /sm
2
 . 
Misal: kəmərin diametri 168 mm, divarının qalınlığı 10 
mm, P
o
 = 100 kqq /sm
2
 olsa 
 P = 0,47 

 100 

 1,48
2
 = 10295 kqq. 
Deməli,  quyunun  keyfiyyətlə  sementlənməsi  üçün 
sement  daşı,  görüşən  səthlər  olan  boru-sement  və  sement-
suxur,  hesablanmış  10295  kqq  yükü  öz  üzərlərinə  götürə 
bilməlidir. 
 
10.4.1. Temperatura və təzyiqin qoruyucu  
kəmərin işinə təsiri 
 
Sementləmə  zamanı,  quyunun  mənimsənilməsi  və 
istismarı dövründə temperaturanın və təzyiqin təsiri nəticəsində 
qoruyucu kəmərə əlavə qüvvələr təsir edir. 
Qoruyucu  kəmərin  qızması  oxboyu  sıxıcı  qüvvələrin 
yaranmasına,  kaverna  və  sementlənmiş  hissədən  yuxarıda  isə 
deformasiyaların yaranmasına səbəb ola bilər. Laya aşağı tem-
peraturaya malik maye vurulduqda isə temperaturanın azalması 
müşahidə olunur. 
Quyunun  yuyulması və sement məhlulunun bərkiməsi 
proseslərində isə qoruyucu kəmərə təsir edən dartıcı qüvvənin 
artması müşahidə olunur. 
Quyunun  3  kəmərli  quruluşa  malik  olan  halı  üçün 
təzyiq və temperatura aşağıdakı kimi tapılır: 

---

 
             
 
 
 
 
 

---

 
             
 
 
Qeyd  edilməsi  çox  vacibdir  ki,  qoruyucu  kəmər  tem-
peraturanın  təsiri  nəticəsində  öz  düzxətli  tarazlıq  vəziyyətini 
yəni  dəyanətliliyini  asanlıqla  itirə  bilər.  Kəmərin  əyilməsi 
sement  halqasının  yuxarı  səviyyəsinə  yaxın  zonada  baş  verir, 
kəmərin qalan hissəsi isə öz ağırlığının təsiri altında dartılmış 
vəziyyətdə  qalır,  Temperaturanın  sonrakı  vaxtlarda  artması 
nəticəsində  kəmərin  əyilməsi,  kəmərin  yuxarı  hissələrinə  də 
keçə bilər. 
Bu  vəziyyəti  daha  yaxşı  dərk  etmək  üçün  bir  misal 
həll edək. 
Misal:  diametri  168  mm,  divarının  qalınlığı  11  mm 
olan kəmərin əyilməsinə səbəb olan orta qızma temperaturasını 
hesablayaq. Kəmərin əyilməsi üçün ən kiçik böhran yük 
 P
böhr
 = 
3
2
41
,
3
EJq  ifadəsindən tapılır. 
Bu böhran yükünə müvafiq kəmərin uzunluğu isə  
 
l
böhr 

 
q
EJ
3
,
10
 dür. 
Onda 
 P
böhr
 = 
3
2
41
,
3
EJq
= 
.
.
2930
426
,
0
1680
10
1
,
2
41
,
3
3
2
6
q
kq




 
 
.
14
,
2
3
,
54
10
1
,
2
10
12
2930
6
6
S
о
EF
hr
o
b
P
t












 
 
l
böhr 

 
q
EJ
3
,
10
= 
.
210
426
,
0
1680
10
1
,
2
3
,
10
6
m



  
Buradan  görünür  ki,  kəmərin  2,14
0
  qızması  nəticəsində  onun 
210 m-i əyilməyə məruz qalır. 
Quyunun sementlənməsi üçün sementin seçilməsi çox 
ciddi və məsul işdir. Odur ki, əvvəlcə həmin rayonda qazılmış 
quyunun dibində gözlənən temperatura təyin edilməlidir. 
T = t
orta
+ GH 
t
orta
 – quyu qazılan rayon üçün orta illik temperaturadır, 
o
S 
G - quyu qazılan sahədə geotermik qradientdir, dərəcə/m 

---

 
             
 
Quyudibi  temperaturu  40
o
S-ə  qədər  olan  quyular 
«soyuq»  quyular  adlanırlar.  Bu  quyularda  sementin  tutuşma 
başlanğıcı  120  dəqiqədən  tez  olmalı,  sonu  isə  10  saat  30 
dəqiqədən gec olmamalıdır. 
Quyudibi  temperaturu  40
o
S-dən  75
o
S-ə  qədər  olan 
quyular  «isti»  quyular  adlanırlar.  Bu  quyularda  sementin 
tutuşma başlanğıcı 105 dəqiqədən tez olmamalı, sonu isə 3 saat 
30 dəqiqədən gec olmamalıdır. 
Quyudibi temperaturası 75
o
S- dən çox olan quyularda 
isə SQB (SQB) markalı sementlərdən istifadə edirlər. 
Quyunun  sementlənməsinə  sərf  edilən  ümumi  vaxt 
belə tapılır: 
Üm.vaxt  =  sement  məhlulunun  quyuya  vurulmasına 
sərf  edilən  vaxt  +  sement  məhlulunun  kəmər  arxası  fəzaya 
sıxışdırılıb çıxarılmasına sərf edilən vaxt + 10 dəqiqə. 
-  10  dəqiqə,  yuxarı  sementləmə  tıxacının  buraxıl-
masına, sement məhlulu quyuya vurulduqdan sonra vurucu xət 
üzrə  boruların  içərisinin  yuyulmasına  və  s.  köməkçi  işlərin 
yerinə yetirilməsinə sərf edilən vaxtdır. 
Sementləmə prosesi qurtardıqdan sonra quyuny təzyiq 
altında  saxlamaq  şərtilə,  kəmər  arxası  fəzadakı  sement  məh-
lulunun  bərkiməsi  üçün  istismar  kəmərini  24  saata,  texniki 
kəməri 16 saata və konduktoru 12 saata sakit buraxırlar. 
 
10.5. Quyuların sementlənməsi və sementləmə üsulları 
 
Neft və qaz quyularının qazılması neft və qaz layları ilə 
yer səthi arasında  əlaqə  yaratmağa imkan  verir.  Ancaq  faydalı 
qazıntıların  çıxarılması  üçün  etibarlı  kanalın  olması  çox 
vacibdir.  Bu  kanal  neft  və  qazın  maniəsiz  nəqlini  təmin 
etməlidir.  Quyuya  qoruyucu  kəmərlərin  endirilməsi  və  kəmər 
arxasının sementlənməsi məhz bu məqsədə xidmət edir. Bunun 
üçün  laylar  bir-birindən  təcrid  edilməli  və  quyu  divarı 

---