Sonuncu Fateh indd
Yüklə 12,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- PYOTRLA GÖRÜŞ
141 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R edib. Özü də Rus imperatorundan və Osmanlı sul- tanından kömək istəyib. Mir Mahmud da Əmənulla xanı altı minlik qoşunla Təhmasib Mirzənin üstünə göndərib. Bundan xəbər tutan Təhmasib Mirzə də öz başının dəstəsi ilə Təbrizə, oradan da Mazandarana getməyə məcbur olub... Mir Mahmud yaxşı bilirdi ki, nə qədər ki, şahzadə Təhmasib sağdır, onun şahlığı qanuni sayılmayacaq. Qacarların əlində olan Astarabad istisna olmaq- la, ölkənin bütün şərq vilayətlərini əfqanlar tutmuş- dular. Lakin güclü rəqib Səfəvi şahzadəsi Təhmasib Mirzənin hələ sağ-salamat olması, taxt-tacdan im- tina etməməsi Mir Mahmudu bərk rəncidə edirdi. Üstəlik, elə həmin ildə Qəzvində baş vermiş ixtişaş- dan da gözü bərk qorxmuşdu. Güman edilirdi ki, İsfahanda da üsyançılar baş qaldıracaqlar. Ona görə də Mir Mahmud İsfahanda ad-san qazanmış adam- ları qəsdən qonaq sifətilə saraya dəvət edib, hamısını öldürtmək qərarına gəlmişdi. Beləliklə, Mir Mahmud iyirmi bir Səfəvi şahzadəsinin və şah Sultan Hüseynin saray qvardiyasından üç min əsgərin öldürülməsinə fərman verdi: – Səfəvi nəslindən bir nəfər də başıpapaqlı qalma- malıdır!
Onların mal-dövlətini vəhşicəsinə qarət etdirdi. Düşünürdü ki, bəlkə də, taxt-tacı qəbul etməsəydi, hər tərəfdən üstünə belə düşməzdilər. Əvvəlcə bu ma- neələri aradan götürmək lazım idi ki, sonra taxt-taca sahib olanda heç bir rəqibi olmasın. O öz yaxınların- dan da ehtiyat edirdi. Taxt-taca hamıdan da çox əmisi 142 S O N U N C U FAT E H oğlu Əşrəf xan göz dikmişdi. Əfqan əyanları arasın- da böyük nüfuza sahib olan Əşrəf xanı Mahmud hələ də həbsdə saxlayırdı. Əfqanlar onun Mir Mahmud- dan daha güclü şəxsiyyət olduğunu düşünürdülər. Mir Mahmudun get-gedə ruhi müvazinətini itirməsi əfqanları vadar edirdi ki, Əşrəf xanı qaranlıq zindan- dan çıxarıb şah etsinlər... Əşrəf xan hicri təqvimiylə 1137-ci ilin baharın- da 1
Mahmudun başını kəsdi. Camaata zülm edib, qılınc- dan keçirən Əmənulla xanı, Mir Mahmudun tərəfdar- larının bir çoxunu öldürdü. Səfəvi şahzadələrinin və İsfahanın tanınmış əyanlarının cəsədlərini ehtiram- la Qumda dəfn etdirdi. Amma qara buludlar yenə də İsfahan şəhərinin başı üzərindən çəkilib getmədi. Hökmdar dəyişsə də, hər şey əvvəlki kimi qalırdı. Özünü tədbirli aparan Əşrəf xan qəsdən taxt-tacı Sütunlu sarayda həbsdə saxlanılan keçmiş şaha – Sul- tan Hüseynə təklif etdi. Əlbəttə, o, keçmiş şahın taxt- dan imtina edəcəyinə tam əmin idi. Sultan Hüseyndən gözlədiyi cavabı alandan sonra onun qarşısında təkcə Təhmasib Mirzə maneə kimi qalırdı. Bu zaman o, hiy lə işlətmək fikrinə düşdü. İsfahanın üstünə qo- şun çəkən Əhməd paşanın yanına adam göndərib: «Sünnilər arasında müharibə caiz deyil, biz ikimiz də sünniyik, gərək birləşib Səfəvilərin qurduğu bu şiə hökmətini aradan götürək», – deyə sülh istədi. Os- manlılarla ruslar arasında bağlanan müqaviləyə görə bu dövlətlərin heç biri əfqanlarla sazişə gəlməməli 1 22 aprel 1725-ci ildə. 143 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R idi. Buna baxmayaraq, istədiyinə nail olan Əşrəf xan İsfahanda meydan sulamağa başladı. O da əmisi oğlu Mir Mahmud kimi vəliəhdi – Təhmasib Mirzəni aradan götürmək üçün üstünə qo- şun göndərdi. Təhmasib Mirzə Tehranı tərk edib, Ma- zandarana – Fətəli xan Qacara 1 pənah apardı… Fətəli xan qacarların görkəmli tayfa başçıları ilə birlikdə Təhmasib Mirzəni bir əlində qılınc, bir əlində müqəddəs Qurani-Şərif təmtəraqla qarşıladı. O, cə- sarət göstərib, öz ölkəsini düşmən tapdağında qoyan sərkərdələrin çox bacarıqsız və ləyaqətsiz olduğunu bildirdi və qacarlarla türkmənlərdən ibarət iki minlik qoşunu ilə şahzadənin sərəncamında olduğunu bə- yan etdi. Fətəli xan tədbirli və hər şeyi ölçüb-biçən adam idi, şahzadə ilə birliyin gələcəkdə ona fayda verəcəyini yaxşı dərk edirdi. Mədrəsə təhsili alması onu gənc yaşlarından Qacar oymaqları arasında sayılıb-seçilən sultan məqamına çatdırmışdı. Atası Şahqulu xan- dan sonra Qacar elinin Aşağıbaşlı bölgəsinin başçısı kimi tanınan Fətəli xan Mübarəkabad qalasının ha- kimi olanda xəyanətkarlığın, yersiz çəkişmələrin acı sını yaşamışdı. Qəzvin hakimi Məhəmməd Türk- mən ölkədəki hakimiyyət boşluğundan istifadə edib Mübarəkabad qalasını ələ keçirmək sevdası ilə onun üzərinə hücum etmişdi... O zaman Fətəli xan yəmut türkmənlərinə pənah aparmışdı. Elə orada türkmən tayfasından olan Əminəbəyim adlı bir qızla 1 Qacarlar sülaləsinin ilk hökmdarı Ağa Məhəmməd şah Qacarın babası, Fətəli şahın isə ulu babası. 144 S O N U N C U FAT E H evlənmişdi. Çox çəkmədi ki, türkmən və qacarlardan topladığı qoşunla Mübarəkabadı geri alandan sonra nüfuzu birə-beş artdı. İndi onun sayəsində Yuxarıbaşlı qacarlar da Təh- masib Mirzənin ordusuna qatılmışdılar. Odur ki, tez- liklə ona Vəkili-Dövlə 1 titulu verildi. Əşrəf xan isə Təhmasib Mirzənin, onun Tehran hücumundan duyuq düşməsini öz bildiyi kimi yoz- du. Ona görə də İsfahanın sayılıb-seçilən görkəmli adamlarının bir neçəsini Təhmasib Mirzə ilə mək tub- laşdıqlarını bəhanə edib, qətlə yetirdi.
...Ən nəhayət, gec də olsa, rusların hiyləsi Təh- ma sib Mirzənin Həştərxanda yubadılan elçisinə bəlli oldu. Elçi səlahiyyətlərinin geri alınması haqda şahın sərəncamından tam xəbərsiz halda I Pyotrla görüşə nail olan İsmayıl bəydən də Gilana xəbər gəlib çıxdı. O, rus imperatorunun ağır şərtlərini eşidib çox çıxıl- maz vəziyyətə düşmüşdü və geriyə dönmək fikrindən vaz keçmişdi. Peterburq müqaviləsinin şərtlərinə görə Rusiya Xəzərsahili boyu imperiya qoşunlarının daxil olduğu bütün əraziləri şahdan tələb edirdi. İsmayıl bəy Təhmasib Mirzənin elçisindən çox I Pyotrun tərəfdarı ki mi bu müqavilənin şərtləri ilə razılaşmışdı. Hələ üstəlik səlahiyyətlərini aşıb, Təhmasib Mirzənin adından Bakı- 1 Vəkili-Dövlə və yaxud Vəkil əs-Səltənə – səltənətin naibi, padşahdan son- ra ikinci şəxs hesab olunurdu. Yüklə 12,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|